REMBRANDTS GEHEIM

In zijn boek wil Riemersma de Hollandse meester in de literaire en theologische context van zijn tijd plaatsen. Daarnaast biedt Een glimp van de hemel onder meer een weergave van de verschillende fasen van Rembrandts schilderkunst.

Behalve werken van de kunstenaar zelf laat ds. Riemersma schilderijen en etsen van andere meesters de revue passeren. Niet alleen van enkele leerlingen van Rembrandt, maar ook een bijbelse voorstelling van de hand van Caravaggio, die een inspirerend leermeester voor Rembrandt was, vooral vanwege het effect van licht en donker.

Naast verhelderende opmerkingen bij de werken van de schilder, die door Riemersma zeer bewonderd wordt, geeft hij achtergrondinformatie over degene die Rembrandt de opdracht gaf tot het maken van een kunstwerk en over de persoonlijke omstandigheden van de schilder tijdens het creëren ervan. Zo ontstond het doek met de voorstelling van het offer van Abraham in de tijd dat Rembrandt een kind verloor aan de dood.

PSYCHOLOOG

Het thema van het hoofdstuk ‘De taal van de handen’ werkt Jan Riemersma uit naar aanleiding van ‘Het feestmaal van Belsazar’, waarin aandacht wordt gegeven aan de relatie van Rembrandt met zijn overbuurman Menasseh ben Israel. Behartigenswaardig is de opmerking dat Rembrandt de eerste schilder is die Jezus als Jood afbeeldt. In de Renaissance wordt Jezus vaak afgebeeld als een Griekse of Romeinse held.

Ook is de weergave van Judas na zijn verraad door Rembrandt opmerkelijk. Niet wordt deze discipel, zoals op veel kunstwerken, afgebeeld als een schurk, maar als een zondaar die boete doet bij Kajafas en Annas, op wiens ontferming hij vergeefs een beroep doet. De schrijver bespreekt dit werk onder de titel ‘Rembrandt als psycholoog’ en plaatst Rembrandt nadrukkelijk in de traditie van de Reformatie.

JOHANNEÏSCH

Behalve de Hollandse meester als een Paulinisch christen te tekenen, is er volgens Riemersma ook een Johanneïsche Rembrandt. In het hoofdstuk ‘Het hart van Rembrandt’ stelt de schrijver verschillende weergaven van de gelijkenis van de verloren zoon aan de orde, met, zoals de Hollandse meester vaker deed, een zelfportret, of zoals Riemersma eigentijds schrijft, ‘een selfie’. De vervolgreeks, die de auteur in dit hoofdstuk suggereert ten aanzien van verschillende werken waarin de hele gelijkenis zou zijn weergegeven, kwam mij wat speculatief over, al voert Riemersma voor zijn opvatting verschillende bronnen aan. De vermelding van vele bronnen laat overigens zien hoe breed de schrijver zich georiënteerd heeft.

VERLOREN ZOON

Ook de ‘Honderdguldenprent’ krijgt ruime aandacht. Riemersma kiest voor een iets andere interpretatie dan Willem Meijer, die vanwege de iconische verwantschap met het werk van Lucas van Leyden in de houding van de handen van Jezus het oordeel ziet.

Het boek sluit af met de bespreking van twee schilderijen, ‘De terugkeer van de verloren zoon’ (waar Henri Nouwen zo indrukwekkend over schreef) en ‘De presentatie in de tempel’.

Sprekend is dat Riemersma in verschillende hoofdstukken een gedicht of lied opneemt, waardoor het boek niet alleen een informatief, maar ook een meditatief karakter heeft.

Uit ervaring weet ik dat bij een bijbelkring de uitleg van een beeldend kunstenaar, een dichter of een toonkunstenaar, een bijzondere kijk op een bijbelgedeelte kan geven. Daarbij is Een glimp van de hemel een waardevolle gids. Ook voor persoonlijke verdieping is dit boek zeer aan te raden. We mogen blij zijn dat het zaadje dat in Ternaard bij Riemersma viel, tot volle wasdom is gekomen.

Ds. D.M. van de Linde is predikant van de hervormde wijkgemeente Hillegondakerk in Rotterdam-Hillegersberg.

N.a.v. Jan Riemersma, Een glimp van de hemel. Het geheim van Rembrandts geloof; uitg. Kok, Utrecht; 160 blz.; € 24,99.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen