LUISTEREN NAAR DE TEKST

De mens is een opgejaagd wezen. Blijkbaar is dat niet nieuw, want Augustinus (354-430) verzuchtte al: ‘Onrustig is ons hart tot het rust vindt in God.’ Maar de smartphones die ons omringen en voortdurend om aandacht schreeuwen, onze dichtgemetselde agenda’s die soms geen spoortje zuurstof doorlaten, geven die onrust wel een extra impuls.

Waar haal je de concentratie nog vandaan om eens rustig de Bijbel te lezen? Terwijl dat zo belangrijk is! Overigens kan die hinderlijke smartphone de toegangspoort zijn voor stille tijd. Er zijn tal van bijbelleesapps ontwikkeld, waarmee de gebruiker kan kiezen voor een leesplan van de Bijbel (zie kader).

God spreekt tot ons door Zijn Woord, maar er is stilte nodig om Zijn stem te horen. Om die stilte te hervinden, kan het geen kwaad om te kijken hoe mensen die leefden in een tijdperk zonder schermpjes en bliepjes invulling gaven aan hun ‘stille tijd’.

LECTIO DIVINA

Op het zendingsveld in Thailand ben ik met Lectio Divina (letterlijk: goddelijke lezing) in aanraking gekomen. Het is een methode om de Bijbel te lezen die ontwikkeld is door monniken. In de zesde eeuw is deze manier van bijbellezen door Benedictus ingevoerd in het kloosterleven. De monniken praktiseerden Ora et labora, bidden en werken, waarbij het biddende lezen van de Bijbel (lectio divina) de invulling was van het ora. Volgens Benedictus was nietsdoen de vijand van de ziel, en moesten de monniken daarom handenarbeid verrichten, afgewisseld met gezette tijden van meditatief, biddend bijbellezen.

Centraal bij Lectio Divina staan overdenking en het ‘herkauwen’ van het Schriftwoord, dat herhaalde malen gelezen wordt (zie ook kader). Tussen de lezingen zijn er momenten van stilte, waarin ruimte is om na te denken over dat ene woord of die ene zin die er voor de lezer uitspringt. De lezingen worden voorafgegaan aan stil worden voor God en bidden om de leiding van de Heilige Geest.

Deze manier kan zowel individueel als in groepjes beoefend worden. Het mooie in groepsverband is dat het hele tekstgedeelte tot leven komt, omdat er voor de deelnemers verschillende verzen uitspringen.

Ik ben grootgebracht met een analytische, verstandelijke manier van kijken naar de bijbelteksten, waar ik overigens altijd veel aan heb gehad. Deze methode kan daar een mooie aanvulling op zijn. Lectio Divina richt zich in de eerste plaats op het hart, op de ontmoeting met de drie-enige God, Vader, Zoon en Heilige Geest. Door de herhaalde lezingen en ingebouwde stiltes is er ruimte voor de Heilige Geest om tot het hart te spreken. Het is een verademing om stil voor God te worden, om nu eens niet te analyseren of te praten – zo ervaar ik het zelf, en ik hoor het terug van anderen met wie ik deze oefening gedaan heb.

VERTELLEN

Een andere methode om een bijbelgedeelte in het hart van mensen te laten spreken, is Simply the Story, oftewel, ‘Gewoon het verhaal’. Daarbij wordt een bijbelgedeelte uit het hoofd verteld aan een groepje luisteraars. De verteller vraagt hen daarna het verhaal aan elkaar te vertellen. Vervolgens stelt hij of zij hen allerlei vragen over de tekst – eerst feitelijke vragen, daarna vragen die zich richten op de geestelijke aspecten, en ten slotte vragen die gaan over de toepassing in het eigen leven. Wat leren we van God uit dit verhaal? Welke keuzes maakten de betrokkenen, en hadden ze andere keuzes kunnen maken? Zijn de mensen in de geschiedenis op zoek naar God, zijn ze onverschillig of verhard? Is er een leider die God gehoorzaamt, of juist niet, en wat zijn hiervan de gevolgen?

Een zendeling heeft deze methode ontwikkeld speciaal voor een cultuur waar weinig gelezen wordt maar des te meer verteld. Ongeletterden blijken uitstekend in staat om een gedeelte uit het hoofd te leren (door naar de Bijbel in gesproken vorm te luisteren). En het mooie is: de luisteraars kunnen het verhaal weer doorvertellen.

KEUZES

Ook mensen die alle dagen met hun neus in de boeken zitten, kunnen veel aan deze methode hebben. Onlangs vertelde ik het verhaal van de genezing van de blinde man uit Markus 8:22-26 aan twee theologen. Een vijftal verzen slechts, waar we vervolgens uren over doorgepraat hebben. Deze methode is veel analytischer dan Lectio Divina. Maar wat de twee methoden met elkaar gemeenschappelijk hebben, is de noodzaak tot luisteren naar de tekst en het herhaald doorlopen van het bijbelgedeelte. Mensen schrikken soms als je hen vraagt het verhaal aan elkaar te vertellen. ‘Als ik had geweten dat dat moest, had ik beter geluisterd!’

Een collega van ons op het zendingsveld gebruikte deze methode vaak met zijn gemeenteleden. Door hun antwoorden op zijn vragen over de tekst, kreeg hij een goed beeld van waar zij geestelijk stonden.

Daarnaast leerden de deelnemers van elkaars antwoorden en inzichten. En hij ontdekte een onverwacht neveneffect van deze benadering van de Bijbel. Door zijn vraag: Welke keuzes maken de betrokkenen in deze geschiedenis? Hadden ze ook andere keuzes kunnen maken?, leerden de luisteraars om die vraag aan zichzelf te stellen bij hun eigen leven. Vaak hadden ze het idee ‘geen keus te hebben’ – het lot (karma) beslist wat hen overkomt. Maar nu werd hen geleerd dat ze bij problemen in hun leven (die iedereen in overvloed had) konden kiezen voor een constructieve oplossing.

JUWEEL

De Reformatie heeft ons een rijke erfenis nagelaten, waarvan het Sola Scriptura een prachtig juweel is. Ons leven zal glans krijgen wanneer we blijven zoeken naar de schatten die in de Schriften opgetast liggen, die we alleen vinden in de verborgen omgang met God.

Wie daarnaar verlangt, doet er goed aan lucht te persen in zijn overvolle agenda, de smartphone op ‘Niet storen’ te zetten (of de bijbelapp erop te openen) en met een kop koffie op de bank of in de stille natuur een bijbelgedeelte te overdenken. Of met een groepje opgejaagde lotgenoten aan de keukentafel aandachtig te luisteren naar een gelijkenis van Jezus.

Esther Visser-den Hertog is eindredacteur van De Waarheidsvriend.

BIJBELAPPS

Voor de smartphone of tablet zijn apps ontwikkeld die het bijbellezen willen stimuleren. YouVersion is een bekende; ik gebruik hem al jaren (gratis voor iPhone, iPad, Android en Windows Phone - App Store / Google Play / Window). De lezer kan kiezen uit verschillende leesplannen, die in duur variëren van enkele dagen tot enkele jaren. Gekozen kan worden uit leesplannen met een bepaald thema of het systematisch doorlezen van de Bijbel, of plannen met meditaties naar aanleiding van bijbelteksten. Er kan uit verschillende vertalingen gekozen worden. Daarnaast kun je notities maken, teksten markeren en die met anderen delen.
Een andere app is Dagelijks Woord (gratis voor iPhone, iPad en Android - App Store / Google Play). Elke dag staat er een bijbeltekst voor je klaar om de dag mee te beginnen. Een van de vertalingen waarin de tekst BIJBEL wordt aangeboden, is de HSV, een vertaling die ik graag gebruik.

LECTIO DIVINA

Lectio Divina draait om vier principes: Lectio (lezing), meditatio (overdenking), oratio (bidden) en contemplatio (nadere beschouwing, of toepassing). Na gebed om de Heilige Geest wordt een bijbelgedeelte (niet te lang) tweemaal hardop voorgelezen. Dan is het een paar minuten stil, waarna de deelnemers aan elkaar het woord of de zin noemen die er voor hen uitspringt. Hetzelfde gedeelte wordt opnieuw voorgelezen. Het is van belang dat de deelnemers zich bij elke ronde op hetzelfde woord of dezelfde woorden concentreren. Nu staat de vraag centraal: hoe raakt dit woord of deze zin mijn leven op dit moment? Na een paar minuten stilte wordt dat kort in de groep gedeeld, zonder dat men op elkaar reageert. Na de derde ronde voorlezen denken de deelnemers na over de vraag: wat vraagt God van mij naar aanleiding van deze tekst? Nu mag er uitgebreider verteld en op elkaar gereageerd worden. Wie deze oefening individueel doet, kan het beste de tekst steeds hardop voorlezen.

SIMPLY THE STORY

Simply the Story vraagt om een gedegen voorbereiding van de verteller. Hij of zij leert een korte pericoop zo goed uit het hoofd dat die zonder haperen verteld kan worden. Wie overigens denkt dat uit het hoofd leren te moeilijk is – dit blijkt voor bijna iedereen in de praktijk mee te vallen. Daarnaast is het van belang goed na te denken over de vragen die de verteller aan zijn of haar gehoor wil stellen. Kort samengevat bestaat deze methode uit de volgende rondes: leid het verhaal in door kort de context en achtergrond te schetsen. Vertel het verhaal, eventueel met gebruikmaking van gebaren (niet overdreven). Vraag de luisteraars om het verhaal in paren aan elkaar te vertellen. Vertel het verhaal nogmaals, laat nu gaten vallen die de luisteraars invullen. Stel vervolgens ‘wat’ en ‘wie’ vragen over de tekst, zodat helder is wat er precies gebeurt. Daarna worden vragen gesteld die een steeds diepere laag aanboren van de tekst.
Op verschillende plaatsen in Nederland worden trainingen aangeboden voor wie zich in deze methode wil bekwamen: www.simplythestory.nl

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen