HET EIGEN LEVEN

Er is gezamenlijke verantwoordelijkheid. Dat een jongere tot een bepaalde beroepskeuze komt, is niet alleen zijn verantwoordelijkheid, maar ook die van zijn opvoeders en van de school. Als hij dertig jaar is en vastloopt in zijn werk, kan hij zeggen: ‘Het is de schuld van mijn ouders. Zij hebben mij naar de verkeerde school gestuurd.’ Of: ‘De decaan heeft mij ooit een verkeerd beroepsadvies gegeven.’ Hij mag dat zeggen, mits hij ook zijn eigen verantwoordelijkheid neemt. Dat kan voor een beslissing in het verleden zijn. ‘Ik heb mij ook niet genoeg georiënteerd voor een beroepskeuze.’ Dat moet zeker zo zijn voor zijn omgaan met de gevolgen van die beslissing in het heden. ‘Nu ga ik uitzoeken hoe ik verder wil gaan.’ Hij kan proberen een foute beslissing te begrijpen. Hij kan de rol van anderen, naast die van hemzelf, benoemen. Maar zelf is hij verantwoordelijk voor hoe hij er in het heden mee omgaat.

SCHULD

Nog een voorbeeld: het loopt niet goed in de relatie van een jongeman met zijn ouders. Hij kan dingen herleiden tot de keuzes van hen of van hemzelf uit het verleden. Hij is zelf echter verantwoordelijk voor hoe hij in het heden met de problemen omgaat (zoals zij dat vanuit hun positie ook zijn). Hij kan wachten tot zijn ouders over de brug komen. Hij kan ook zijn verantwoordelijkheid nemen en een poging tot herstel wagen van zijn kant. Als de ouders die poging torpederen, kan hij klagen en zeggen: ‘Het is hun schuld dat...’ Dat zijn deprimerende gedachten. Ook als de communicatiestoornissen aanhouden, is hij nog steeds zelf verantwoordelijk voor hoe hij ermee omgaat. Hij kan in uiterste nood ook kiezen voor een al dan niet tijdelijke breuk. Dát moet hij hen dan niet verwijten, want hij is daarvoor dan aansprakelijk. Hij ziet geen andere manier om te overleven.

KIEZEN

Wie zich persoonlijk verantwoordelijk weet voor zijn verleden en heden, vervalt niet snel in verwijten maken, al worden dingen eerlijk genoemd. Hij vervalt ook niet in moedeloos afwachten tot dingen als door een wonder op hun pootjes terechtkomen. Veel problemen lossen zich niet vanzelf op. Bidden is goed, maar alleen bidden is te weinig als je zelf ook iets aan problemen kunt doen. Wie zich verantwoordelijk voelt, durft initiatieven te nemen om in het heden dingen aan te pakken. Als het goed is, doet hij dat zoekend naar de wil van God. Dit geldt ook voor mensen die weten dat ze zondigen. Wacht niet af, neem verantwoordelijkheid, doe iets om te voorkomen dat het van kwaad tot erger gaat. Wie verantwoordelijkheid neemt voor zijn eigen (foute) gedrag, maakt nieuwe keuzes. Dat moet hij zelf doen, want dat kan een ander niet voor hem doen. Kiezen is echter nooit gratis. Om bijvoorbeeld verleiding te weerstaan, moet je bereid zijn een prijs te betalen. Dit bedoelt Jezus als Hij zegt: indien uw oog u tot zonde verleidt, neem het weg; indien uw hand u tot zonde verleidt, hak hem af! (Matt.18:9) Het betalen van de prijs is feitelijk niets anders dan echt kiezen en de verantwoordelijkheid van die keuze en de consequenties ervan op je nemen.

De barmhartige Samaritaan bleef ook geen zes weken bij de gewonde man zitten

KRACHT VAN CHRISTUS

Paulus biedt in Galaten 6:1-5 een balans tussen gezamenlijke verantwoordelijkheid en persoonlijke verantwoordelijkheid in de gemeente. Wij mogen anderen corrigeren en op hun fouten wijzen, mits in zachtmoedigheid. Wij verdragen elkaars moeilijkheden. Dat doen we niet omdat we zelf zo sterk zijn, maar in de kracht van Christus. We kennen onze kleinheid en voelen ons niet beter dan anderen. We verbeelden ons niets. We zijn bereid om verantwoording af te leggen van onze eigen daden. Ook al zien we wat anderen doen en hebben we ideeën van wat anderen beter zouden kunnen doen, voelen we ons vooral verantwoordelijk voor onze eigen bijdrage. En dat merken de anderen dan ook aan ons.

Dat persoonlijke verantwoordelijkheidsgevoel kan echter wel uit de hand lopen. Dat heeft meestal met het karakter van mensen te maken. Er zijn mensen die zich overal verantwoordelijk voor voelen. Omdat ze die last niet kunnen dragen, schieten ze voor hun gevoel overal te kort. En vervolgens voelen ze zich daarover schuldig. Een voorbeeld uit de kerkelijke context: een predikant heeft zich voorgenomen vandaag drie mensen te bezoeken. Er zijn echter zoveel onderbrekingen van zijn werk dat hij er uiteindelijk niet aan toekomt. Hij voelt zich schuldig, want hij weet dat die mensen naar zijn bezoek uitkijken. Hij besluit om dan maar op zijn vrije dag die mensen op te zoeken. Tot zijn spijt doorkruist hij daarmee een plannetje van zijn vrouw en dus voelt hij zich daarvoor ook weer schuldig.

DOORBREKEN

De last van een te groot verantwoordelijkheidsgevoel is maar op twee manieren te doorbreken. Eerst door gelovig vertrouwen op God. Hij draagt als Schepper, Verlosser en Vernieuwer de verantwoordelijkheid voor kerk en wereld. ‘Onze God is in de hemel, Hij doet al wat Hem behaagt.’ (Ps.115:3) Laten we beginnen met Hem daarvoor te loven (Ps.115:18). Wij zijn gelukkig de messias niet. Wij kunnen niet alles en iedereen redden en hoeven dat ook niet te doen. Dat zou ons verlammen. Het tweede is: we moeten dus kiezen. Wij kunnen gewoon niet alles in goede banen leiden. De keuzes doen soms onszelf of anderen pijn. Daarvoor durven we aansprakelijk te zijn. De barmhartige Samaritaan bleef ook geen zes weken bij de gewonde man zitten, maar delegeerde de zorg aan de herbergier. Als we geen keuzes maken, belanden we met ons grote verantwoordelijkheidsgevoel in de dramadriehoek: we voelen ons redder (‘Kijk mij het eens goed doen!’) en tegelijk slachtoffer (‘Waarom vragen ze zoveel van mij?’) en worden we aanklager (‘Dat is toch zo lastig van die mensen...’). Dat is precies waarin Martha belandde en waar de Heere Jezus niet in meegaat. Maria had daarentegen een heldere keuze gemaakt. Even wilde ze niet verantwoordelijk zijn voor het huishouden en in plaats daarvan naar Jezus luisteren. Prima!

Drs. N.C. van der Voet uit Veenendaal is docent Pastoraat aan de Christelijke Hogeschool Ede.

Volgende week deel 4 (slot) in deze serie, over ieder zijn eigen verantwoordelijkheid gunnen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen