VERBINDEND SPREKEN

Wie contextueel geschoold is, hoort het thema familie en wat daarmee verbonden is al snel in pastorale gesprekken langskomen. De contextuele scholing geeft oor daarvoor. Pastoranten zeiden dezelfde dingen vast eerder ook, maar toen werden ze niet echt gehoord. Of de pastor hoorde het, maar meende er niets mee te kunnen of durfde er niets mee. Misschien ook omdat de pastor voelde dat het aan de eigen situatie in familie of gezin raakte, waarnaar hij nog nooit echt had durven of kunnen kijken.

FAMILIE

Wie er oor voor krijgt, merkt hoeveel het thema van gezin en familie aan de orde is. Dat bevestigt hoe belangrijk familie voor mensen is. Veel wordt geleden aan gestolde relaties. Velen brengen dit niet makkelijk ter sprake, vooral omdat mensen zich er schuldig over voelen. Je moet toch als christen in goede verhoudingen leven en je ouders eren? Mensen voelen zich vaak onmachtig er wat aan te doen. Vanuit de opgedane kennis vraag je er als predikant makkelijker naar en maak je het bespreekbaar.

Ook zie je waar het goed gaat, waar gezorgd wordt voor elkaar, waar relaties open zijn en vertrouwen wordt gegeven. Een contextueel geschoolde pastor weet hoe belangrijk het is dat goede te benoemen. Nog belangrijker is dat de betrokkenen het tegen elkaar zeggen. Benoemen van het goede en waardevolle doe je dan als predikant eerder en meer. Mogelijk opent dat de ogen van de verwanten voor waar het gebeurt en benoemen zij dat ook. En je stimuleert als predikant dat mensen dat doen. Dat verstevigt de vertrouwensband.

TRAGE VRAGEN

Kennis van de contextuele benadering doet bij problemen doorvragen naar hoe het bij iemand was in het gezin van herkomst, wat iemand daar gegeven en ontvangen heeft. Bij echtparen bijvoorbeeld vraag je of ze dit van elkaar weten. Dat geeft onderling aan mensen gespreksstof. Mogelijk kunnen dingen zo een keer benoemd worden en wordt het zo ook mogelijk elkaar beter te begrijpen en geeft het misschien zelfs iets om aan te gaan werken. De contextuele benadering geeft nogal eens een heel andere insteek in de gesprekken. Je focust niet enkel of vooral op de problematiek maar kijkt vooral ook waar bronnen van vertrouwen liggen. Zo kijk je bij huwelijks- en gezinsproblemen niet alleen naar de moeilijkheden, maar vraag je ook naar de goede tijden. Wat hebben de betreffende personen toen aan elkaar gegeven en voor elkaar betekend? Relaties zijn toch een keer begonnen en vaak onder mooie omstandigheden. De vragen die dan gesteld worden, noemt men wel ‘trage vragen’. Het gaat om vragen die mensen niet vaak gesteld krijgen. Vragen die doen nadenken en tijd van denken vereisen. Vragen die kunnen leiden tot herstel van vertrouwen.

FAMILIEGESPREK

Kennis van de contextuele benadering geeft je als pastor soms de gelegenheid en durf om concreet in te gaan op wat je hoort aan gezins- en familieproblematiek en leiding te geven aan een familiegesprek. Zonder deze kennis voelde je je onbekwaam op dit terrein en voelde handelen hierin veel meer als een waagstuk. Een gemeentepredikant heeft geregeld met meerdere familieleden uit verschillende generaties te maken. De betrokkenen kennen hem en hij kan vertrouwen krijgen van ieder uit die familie. Met hem durven de familieleden dan het gesprek aan. Zo kan het heil van de Heiland concreet worden. In familiegesprekken is een belangrijk begrip uit het contextuele denken aan de orde: meerzijdig gerichte partijdigheid. Dat houdt in dat de predikant over het geheel niet partijdig is, maar in het familiegesprek wel nadrukkelijk als het ware echt achter de stoel van iedere gesprekspartner gaat staan. Zo kan ieder uitspreken wat die uit wil spreken en is er gelegenheid en rust voor de ander om het te horen. Die meerzijdig gerichte partijdigheid kan trouwens ook spelen richting betrokkenen die niet bij het gesprek aanwezig zijn.

ZIEKTE EN OVERLIJDEN

Kennis van het contextueel gedachtegoed kan helpen rond begrafenissen. Meestal vinden, zeker voorafgaand aan begrafenissen, familiegesprekken plaats. Daarin blijkt geregeld dat alle betrokkenen een verschillende relatie hadden tot de overledene. De relatie van ieder was uniek. Dat mag en moet zijn plek hebben. Dat mag genoemd en moet misschien ook rond de begrafenis een plek krijgen. Hetzelfde speelt als een familielid ernstig ziek wordt. Dan worden balansen opgemaakt. Het is goed op die momenten als predikant oog te hebben voor een ieder van de familie en dat ieder de gelegenheid krijgt afscheid te nemen en dat op eigen wijze mag doen.

MEER DAN ZIJN KWAAD

Een behulpzaam uitgangspunt in contextueel pastoraat is dat mensen meer zijn dan het kwaad dat zij deden. Dat maakt het mogelijk met mensen die geconfronteerd zijn met kwaad dat iemand deed, te kijken of er ook goede momenten met diegene zijn geweest, wat men zich daarvan herinnert. Zo wordt het beeld van die ander completer en stuit iemand misschien toch op resten van vertrouwen.

Vanuit de gereformeerde theologie kunnen vragen opkomen over dat een mens meer is dan het kwaad. De mens is toch door de zondeval totaal verdorven? De Heidelbergse Catechismus zegt in vraag en antwoord 8 echter dat de mens geneigd is tot alle kwaad. Geneigd. Dat betekent dat mensen niet alleen maar kwaad doen. Door Gods algemene genade doen maar weinig mensen enkel kwaad. Dat maakt het ook theologisch mogelijk te spreken over het goede wat mensen deden. Goed in elk geval richting de naaste.

ANDERE AMBTSDRAGERS

Kennis van het contextuele gedachtegoed is vereist om ermee te kunnen werken. Als ouderlingen ermee willen gaan werken, moeten zij dus wel die kennis op gaan doen. Het komt voor dat zij voor hun dagelijks werk erin geschoold werden. Op allerlei werk immers wordt in onze tijd het contextuele gedachtegoed toegepast. Met enkele onderdelen van het contextueel pastoraat kunnen ambtsdragers mogelijk al snel wel iets. Bijvoorbeeld met het belangrijke onderdeel: verbindend spreken. Dat wil zeggen dat je opmerkingen maakt die de leden van het systeem met elkaar verbinden in plaats van tegenover elkaar plaatsen.

Verbindend spreken is van groot belang wanneer je te maken hebt met bijvoorbeeld echtscheidingen. Mensen in een gespleten loyaliteit te brengen door het helemaal voor moeder op te nemen en mensen te steunen om het contact met vader te verbreken, of andersom, hoort daar niet bij. Het is daarnaast van belang om oog te hebben voor hulpbronnen, familieleden die mensen kunnen bijstaan.

OUDERENPASTORAAT

Persoonlijk merk ik het belang van kennen van het contextuele gedachtegoed ook voor het gesprek met de ouderen die bezig zijn de balans van hun leven op te maken. Ik denk vooral aan ouderen die iets gaan mankeren en voor wie het leven min of meer tot stilstand komt. Dan spelen de volgende vragen: waar zitten familielijnen dicht? Waar kan gesprek op gang gebracht worden? Hoe wordt het eigen leven gezien in relatie tot voor- en nageslacht? Wat kan nog gedaan worden in dit alles? Hoe zit het met schuld en schuldgevoel richting God en de naasten? Met ouderen die bijvoorbeeld geen opa of oma geworden zijn, maak je dat bespreekbaar. Dat geeft hen gelegenheid dit een keer te zeggen en het geeft gelegenheid dat samen bij God te brengen.

FAMILIE IN DE BIJBEL

Contextueel pastoraat werkt ook door als je de Bijbel leest. In het eerste gezin raakt het dat het eerste kind al zijn broer doodt. In de Bijbel is veel te vinden over generaties en families. Denk aan de gezinnen van de aartsvaders, bijvoorbeeld die van Jakob. En de broers en zussen van de Heere Jezus die eerst niet in Hem geloven (Joh.7:5) maar ook dat de Heere Jezus Zijn moeder en broers buiten laat staan (Mark.3:31-35). Het contextuele gedachtegoed geeft daarnaast dieper zicht op wat kind zijn van God betekent en wat het inhoudt dat we God Vader mogen noemen.

GEMEENTEWERK

Omdat contextueel pastoraat ook gaat over grotere systemen dan families, is kennis ervan bruikbaar in het omgaan in de gemeente met de verschillende generaties en om er oog voor te krijgen hoe dat verschillend-zijn van de generaties doorwerkt. Zo beleven oudere generaties die een grotere plek van de kerk in de samenleving hebben meegemaakt de huidige situatie van de kerk heel anders dan jonge mensen, die niet anders weten.

Het contextuele gedachtegoed is bruikbaar in pastoraat en gemeentewerk. Tegelijk is het voor mij niet de enige benadering. Het is verrijkend en tot zegen als een pastor het in zijn denkbeeldige gereedschapskist heeft.

Ds. M.J. Tekelenburg is predikant van de hervormde gemeente te Reeuwijk.

OPLEIDING VOOR CONTEXTUEEL PASTORAAT

Op de Christelijke Hogeschool Ede is een centrum voor contextuele hulpverlening. Ons land kent ook een Stichting Contextueel Pastoraat in Nederland, www.contextueelpastoraat.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen