Gewone Catechismus

Ds. J.A.W. Verhoevenis predikant van de hervormde wijkgemeente van bijzondere aard te Krimpen aan den IJssel.

De auteurs zijn de christelijke gereformeerde dr. Arnold Huijgen, de hervormde dr. Theo Pleizier en de gereformeerd-vrijgemaakte dr. Dolf te Velde. ‘Gewoon’ is hun catechismus ook, omdat ze zich beperken tot de basale elementen van het christelijk geloof. Er wordt gedacht vanuit de kern.

Vanuit de kern willen de auteurs de verschillende tradities waarderen, zonder elkaar los te laten. De inhoud van het geloof wordt geleerd in honderd vragen en antwoorden. Deze staan steeds op de linkerpagina, de toelichting daarbij op de rechterpagina.

Opnieuw verwoord

De hele onderneming om een catechismus op te stellen is op zichzelf al tegendraads. Er is een zekere moed voor nodig om het op te nemen voor leren in de gemeente.

De opstellers zijn zich bewust van de situatie van de christelijke kerk in West-Europa. Het geloof moet opnieuw verwoord worden. Het taalgebruik is verrassend fris en eigentijds. Er wordt ingestoken bij de vraag: ‘Waarin vind jij je geluk?’ (1). De laatste zinsnede luidt: ‘Als Jezus komt, is ons geluk volkomen.’ (100) Het geluk is dat wij onze identiteit buiten onszelf vinden, in God. De doop markeert dat (6). Wij zijn ‘tot geluk gedoopt.’ Dat geldt zowel voor de kinderdoop als de volwassendoop. Ook kinderen worden gedoopt (10), want ‘God wil vanaf het allereerste begin van ons leven onze God zijn’.

Bewust bezigt de Gewone Catechismus afwisselend het enkelvoud (‘ik’ en ‘jij’) en het meervoud (‘wij’ en ‘ons’). Geloof is persoonlijk, maar niet individualistisch. ‘Als God in de doop tegen je zegt dat Hij je Vader wil zijn, dan zegt de gemeente van Christus in de doop tegen je dat de kerk je moeder wil zijn.’ (85)

Doel

Met welk doel is deze nieuwe catechismus geschreven? De auteurs hebben niet de pretentie een nieuw belijdenisgeschrift te leveren (p.12), maar ‘de teksten lenen zich ook om te gebruiken als uitgangspunt voor een leerdienst’ (p.15). Ik zou me tevens kunnen voorstellen dat deze catechismus wordt uitgereikt aan afzwaaiende Alpha-cursisten.

Structuur

De structuur van de Gewone Catechismus is origineel, helder en beslissend. Vanuit het vertrekpunt van de doop in/op de Naam van de drie-enige God komt het handelen van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest aan de orde, respectievelijk verbonden met geloven als vertrouwen, geloven als volgen, geloven als verwachten.

Het eerste deel, over de Vader (13-46), behandelt de Apostolische Geloofsbelijdenis (geloof) en het Onze Vader (gebed).

Het tweede deel, over de Zoon (47-77), legt uit wie Jezus Christus is. Aan de hand van Johannes 14:6 noemen de auteurs de betekenis van de drie ambten van Christus. De Tien Geboden krijgen hun plaats in het kader van de navolging van Christus. Dat is een gelukkige keuze. Navolging van Christus bestaat in het onderhouden van Gods geboden (97). Dat is de manier waarop een mens het echte geluk vindt. De Heilige Geest verandert ons ‘van bange slaven van de zonde in vrije kinderen die gericht zijn op Gods wil’ (79). Dat Gods wil gekend wordt uit Zijn wet, blijft op andere plaatsen soms onderbelicht. Ik vind het daarom mooi dat de Gewone Catechismus daar aandacht voor vraagt.

Het derde deel, over de Heilige Geest (78-100), vraagt wie de Heilige Geest is, en hoe Hij werkt. De Geest vormt de kerk als lichaam van Christus, de gemeenschap van de heiligen.

Dat heiligen gerechtvaardigde zondaars zijn, had van mij wel iets scherper belicht mogen worden. Nu leren we dat de kerk ‘een bonte verzameling gelovigen’ (84) is. Ik ga eerder mét schaamte hoopvol tot mijn Vader dan ‘zonder schaamte’ (54).

Grote nadruk valt op het verwachten van Gods Koninkrijk, ‘Gods nieuwe wereld’. De viering van het heilig avondmaal geeft kracht om onderweg te volharden in de navolging van Christus. Zoals de Gewone Catechismus begon met de doop, zo eindigt ze met het avondmaal. De beide sacramenten slaan een accolade om het leven met God.

Kort en bondig

De opstellers hebben de intentie de gemeente van Christus te dienen. De Gewone Catechismus wil ons helpen om in een seculiere omgeving woorden te geven aan het geloof, aan wat het is om te vertrouwen op God, Jezus te volgen, en Gods nieuwe wereld te verwachten.

Inhoudelijk zoeken de auteurs frank en vrij aansluiting bij de orthodoxe kernen van het christelijk geloof. Ik plaatste met dankbaarheid vele uitroeptekens in de kantlijn.

Soms had ik graag meer willen weten, maar de formuleringen zijn nu eenmaal kort en bondig. De opmerkingen bij de Tien Geboden zijn treffend, maar vaak dacht ik: wat betekent dit nu concreet voor de navolging van Christus? Ik had verder ook wel iets verwacht over de vraag hoe we omgaan met andere godsdiensten.

Zonde en verzoening

Hier en daar heb ik vragen over de radicaliteit van de zonde en de verwoording van de verzoening. Soms klinkt het heel klassiek: ‘Met alle andere mensen deel ik in gebrokenheid, tekort en schuld.’ (3) Schuld is ‘mijn verzet tegen God en de medemens’. Dat is geen tragisch lot (4), al is het wel ‘tragisch dat de macht van de zonde zo onbeheersbaar is geworden’ (28).

De naam van Adam valt dan niet. Ook niet van Jezus als de tweede Adam. ‘Ergens is het misgegaan tussen God en ons.’ (28) Dit betekent: Het verzet tegen God beschadigt ons, het haalt ons onderuit, het doet ons verlangen naar een nieuwe eenheid, naar herstel met God, naar heling en vergeving. (4) Ik zou eerder zeggen dat de Heilige Geest ons dat verlangen geeft.

En allereerst dat Gods heiligheid tekortgedaan is.

Als het gaat over verzoening: ‘Jezus droeg in onze plaats de straf die wij met onze zonde verdienen.’

(53) Maar de Grote Verzoendag (Lev.16) wordt niet genoemd. Een tekst als 2 Korinthe 5:21 ontbreekt in het tekstregister: ‘God heeft Hem tot zonde gemaakt.’ Wel staat er: ‘Jezus Christus offerde zichzelf op om mij thuis te brengen in Gods liefde.’ (1) En: ‘Als priester geeft Jezus zijn leven vrijwillig als een offer voor onze zonde en ons tekort.’ (52)

Het accent van Anselmus ontbreekt: waarom wilde God überhaupt dat er een offer gebracht zou worden? Ik denk aan het ‘moeten’ uit de evangeliën.

Israël

Terecht stellen de auteurs: Christus leerde Zijn volgelingen ‘Onze Vader’ zeggen en Hij deed het hun voor (37,46). Maar wij bidden toch niet alleen op Zijn gezag? Dat doen we ook op Zijn kosten.

Een opvallende uitdrukking vind ik: Door de doop neemt de gemeente van Jezus Christus je op in haar midden (85).

In het algemeen zou ik graag hebben gezien dat het Oude Testament nadrukkelijker had meegedaan. De auteurs spreken enthousiast over het komende Koninkrijk, maar de betekenis van de schepping en van de Gods geschiedenis met Israël blijven wat onderbelicht. Wat betekent Gods verkiezing van Israël? Bij het avondmaal: ‘Wij verwachten met Israël de tijd dat God het feestmaal klaarmaakt voor de volken.’ (99) Bij de doop: ‘Zoals de kinderen in Israël werden besneden als een teken dat ze bij de God van Abraham hoorden, zo wordt een kind uit gelovige ouders gedoopt.’ (85) Dat is natuurlijk waar, maar is daar alles mee gezegd? Gelukkig weer wel: ‘Abraham is de eerste van Gods volk.’ (85) Maar bij de drie-eenheid van God worden Joden en moslims in één adem genoemd als mensen die de betekenis van Jezus Christus niet begrijpen.

Ik hoop dat de Gewone Catechismus onder Gods zegen velen zal aansporen om het geloof te leren, want leerlingen blijven we.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen