Palestijnse christenen

Ds. J. Snaterseis predikant van de hervormde wijkgemeente Centrum te Hoogeveen en lid van de protestantse Raad voor Kerk en Israël.

Dr. Munther Isaac, die decaan is aan het Bethlehem Bible College, doet dit vanuit een bijbelse theologie – en niet zoals anderen vanuit de bevrijdingstheologie. Bij hem bespeur ik een grote theologische zorgvuldigheid. Zijn inzichten hebben ook onder ons navolging gekregen, al zet ik er wel een paar vraagtekens bij.

Landtheologie

Na een referaat van Isaac op een conferentie in Israël vroeg ik een aanwezige rabbijn hoe dit verhaal op hem overkwam. Hij gaf aan dat hij dit ‘het minst bedreigende verhaal’ vond van wat hij toe nu toe vanuit Palestijns-christelijke kring had gehoord.

Deze relatief milde reactie stimuleerde mij verder in het werk van Isaac te duiken.

Bewust schrijft hij vanuit zijn Palestijns-christelijk perspectief, dus vanuit de moeilijke ervaringen met de aanwezigheid van het Joodse volk en leger in het land. Zelf is hij land dat generaties lang in bezit was van zijn familie, kwijtgeraakt.

Het is goed dat wij als christenen in het Westen ons realiseren dat Palestijnen vreemd opkijken wanneer een Joods gezin uit Amerika komt overvliegen en zich vestigt op hun stukje land met de mededeling dat zij op bijbelse gronden menen nu recht op dit land te hebben. Vervolgens zien Palestijnen dat Israëliërs stap voor stap doorgaan met uitbreiding van het land.

Vanuit deze ervaringen stellen zij de vraag naar de landbelofte. Als ik Isaac goed begrijp, wil hij het liefst van een landtheologie naar een gedeeld-landtheologie en vervolgens van één specifiek land naar alle landen op aarde. Zijn uitgangspunt is dat het land van de Heere is, niet van Israël of van Palestijnen of van enig ander volk. De grenzen van het beloofde land waren door de tijden variabel en zijn ook nu niet vast te stellen op bijbelse gronden.

De landbelofte, zo gaat Isaac verder, is onderdeel van Gods verbond aan Abraham en zijn nageslacht. Aan Israël zijn tegelijk verbondsverplichtingen gegeven. De opdracht is tot zegen te zijn (Gen.12:2) en sociale rechtvaardigheid in praktijk te brengen (Jer.22:3). Gehoorzaamheid aan Gods geboden vormt een voorwaarde voor het mogen wonen in het land. Dit land verdraagt geen onheiligheid. Met verkiezing komt verantwoordelijkheid.

Gedeeld land

Dan begint Isaac te vragen: ‘Is de huidige staat Israël een directe voortzetting van het bijbelse Israël? Wie behoort tot het Joodse volk als er door de geschiedenis heen zoveel gemengde huwelijken zijn geweest? Weegt de geloofsgehoorzaamheid als antwoord op de verkiezing mee? Mogen andere volken het land mede bewonen? En is de landbelofte wellicht een stap in Gods plan, waarbij Hij uiteindelijk heel de wereld op het oog heeft?’

Isaac wijst onder andere op Ezechiël 47:20-23 en anticipeert op een Israël dat niet-Joodse volken veilig laat wonen in hun midden. ‘Het zal gebeuren dat u het als erfelijk bezit zult doen toevallen aan u en aan de vreemdelingen die in uw midden verblijven, die in uw midden kinderen verwekt hebben. Zij zullen voor u zijn als een ingezetene onder de Israëlieten. Hun zal het met u in erfelijk bezit toevallen, te midden van de stammen van Israël. Het zal gebeuren dat in de stam waarbij de vreemdeling verblijft, u daar zijn erfelijk bezit moet geven, spreekt de Heere Heere.’

Dr. Isaac meent dat in Jezus de landbelofte tot een einde is gekomen

Vervulde belofte

De landbelofte ziet hij uitlopen op de vervulling in Jezus Christus. De Schriften spreken immers van Hem. In Christus worden alle beloften vervuld, inclusief de landbelofte. Vervolgens gaat het vanuit Christus om het Koninkrijk der hemelen, waar de zachtmoedigen de hele aarde beërven. Van ‘land’ gaat het naar ‘landen.’ De Bijbel begint met het paradijs en eindigt met het nieuwe paradijs. Vandaar dat alle volken het Evangelie van het Koninkrijk moeten horen.

Bovendien spreekt Jezus van Zichzelf als de Tempel die wordt afgebroken en herbouwd in kruis en opstanding. Dan gaat het voortaan om Hem en niet langer om een specifiek heilig grondgebied. Heiligheid is immers niet aan plaats gebonden. Overal kan men de Heere aanroepen in Geest en in waarheid. Dit brengt Isaac tot de slotsom dat in Jezus de landbelofte tot een einde is gekomen. Weliswaar gunt hij Joden – zeker na de Shoah – een veilige plek in het land om er in vrede en gerechtigheid te wonen, alleen niet op grond van een ‘eeuwige land-belofte.’ Zijn visioen en missionaire verlangen is dat er eenmaal een universeel land is, waar vrede en gerechtigheid wonen, voor Jood en niet-Jood, die samen Christus belijden. Met kracht verwerpt hij de oude vervangingstheologie, waarbij de kerk de plaats van Israël zou hebben overgenomen. Hij wil Israël niet vervangen, wel universeel maken.

Vervangingstheologie-light

Isaacs land-theologie is gunnend en boeiend, al zijn er vragen te stellen. Goed is het te lezen dat hij de vervangingstheologie duidelijk afwijst. De kerk is niet in de plaats van Israël gekomen. Zijn nadruk op het beslissende in Jezus Christus – inclusief de verbinding tussen Jood en niet-Jood in Christus – doet weldadig aan.

Wel geeft hij aan dat Christus in de plaats van Israël is gekomen. Zo wordt dit alsnog een vervangings-theologie-light. Vermeldt het Nieuwe Testament dat het verbond met Israël is overgegaan op de Persoon van Jezus Christus? Dit kom ik niet tegen. Wordt op deze wijze Jezus niet tegenover het volk Israël geplaatst? Is Hij Degene Die de beloften van Israël vervult om deze vervolgens af te nemen? Christus is juist in de eerste plaats gekomen voor Israël. Niet om hun de beloften te ontnemen, maar om voor hen de beloften te vervullen.

Een bijkomende vraag is of de landbelofte zo niet wordt verward met de heilsbelofte. Het mogen wonen in het land staat immers niet op één lijn met persoonlijk behoud.

Niet beëindigd

Graag wijst Isaac op 2 Korinthe 1:20, waar we lezen dat alle beloften, dus ook de landbelofte, in Christus ‘ja en amen’ zijn. Komt deze verwijzing niet vreemd over? Juist hier wordt door Paulus gezegd dat alle beloften in Christus worden bekrachtigd, niet beeindigd.

Voor Isaac betekent ‘vervulling’ dat de beloften aan Israël zijn afgerond en alleen in Christus nog geldig. Hierin kan ik moeilijk mee gaan. ‘Vervullen’ kent in het Nieuwe Testament nooit de betekenis van ‘inlossen’ en daarmee ‘afronden’ en ‘beëindigen’ Eerder heeft het de betekenis van ‘bekrachtigen’ ‘bevestigen’ ‘tot volheid en volle geldigheid brengen. Als beloften worden bevestigd, dan blijven deze geldig en komen zij niet tot een einde.

Dit betekent bijvoorbeeld dat Christus alle geboden en alle gerechtigheid in praktijk heeft gebracht en heeft volbracht. Op grond hiervan schenkt Hij ons Zijn verworven gerechtigheid. Door Zijn Geest werkt Hij dit in ons uit. Al zijn wij nog niet tot de volheid van Christus gegroeid (Ef.4:13). ‘Vervulling’ kent hiermee tevens het aspect van ‘nog uitstaan.’

Waar Christus niet, of nog niet, wordt aanvaard, past de vraag: ‘Kan de Heere Zijn beloften vanwege ongeloof van Israël verbreken?’ Paulus spreekt met kracht het ‘Volstrekt niet’ uit (Rom.11:1). Voor Israël blijven ‘de aanneming tot kinderen en de heerlijkheid en de verbonden en de wetgeving en de eredienst en de beloften’ (Rom.9:4).

Onvoorwaardelijke belofte

Er komt nog iets bij. De landbelofte heeft tegelijk een onvoorwaardelijke kant. Onvoorwaardelijk vanwege Gods verkiezende genade. Hij geeft het land aan wie Hij wil, uit pure genade.

Isaac wijdt verder uit over de rol van Jeruzalem en de tempel. Deze ziet hij in Christus tenietgedaan. Als bevestiging wijst hij op de vernietiging van de tempel in 70 na Christus. Is dit geen wrange conclusie? Duidelijk wordt dat een land-theologie niet zonder Israël-theologie kan. Het feit dat er in het Nieuwe Testament niet concreet wordt gesproken over het voortgaan van de landbelofte, betekent niet dat deze is verdwenen.

Wanneer van Isaac het volk Israël mag wonen in het land vanwege de Shoah, dan is dit een moedige stap voor een Palestijnse theoloog. Alleen, zodra we decennia verder zijn en de herinnering aan de Shoah begint te vervagen, vervaagt dan wellicht dit argument? Hebben we met de blijvende belofte van de Heere geen betere grond onder de voeten? Het is van belang toe te komen aan vragen over de voorwaardelijkheid van de landbelofte. Al komt het de Heere alleen toe te bepalen of Israël in het land kan wonen of niet.

Perspectief

Het zou goed zijn wanneer Palestijnse christenen en Joden met elkaar verder in gesprek raken. Vragen over het doen van recht en rechtvaardigheid, over leven in angst en wantrouwen moeten zeker aan de orde komen. Als Palestijnse christenen en Joden leren elkaar tot zegen te zijn, groeit er perspectief samen te wonen in het land en samen uit te zien naar het Koninkrijk dat komt.

Het is te waarderen dat Isaac hierin een stap naar voren zet. Laten we hopen dat er tegelijk oog komt voor Gods onberouwelijke beloften, in Jezus Christus bevestigd, waarvan Israël mag leven en wij met hen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen