Boek besprekingen

Els van Swol

Mythe, mysterie, mystiek. Dr. Hendrik Vreekamp (1943- 2016).

KokBoekencentrum Uitgevers, Utrecht; 94 blz.; € 12,99.

Dr. H. Vreekamp stond een theologie voor ‘die niet was vastgeklonken in leerstellingen en kerkgebouwen, maar altijd – zoals hij al in zijn proefschrift verwoordde – geworteld blijft in eerbied, in de vreze des Heren’. Dat zegt de schrijfster in dit boekje, waarin ze een dwarsdoorsnede geeft van leven en werk van dr. Henk Vreekamp, die in 2016 door een tragisch ongeval om het leven kwam. Ze voegt er vragenderwijs aan toe: ‘Hadden ds. G. Boer (1913-1973), predikant binnen de Gereformeerde Bond en ds. J. van Sliedregt hem al niet geadviseerd geen lid te worden van de Bond of van enige andere vereniging binnen de kerk, omdat hij zich vrij moest kunnen bewegen binnen de ruimte van de gehele kerk?’ Het staat met een vraagteken. Dus dubieus? Zo zegt zij ook dat Vreekamp geen Barthiaan was, want ‘dat was hem al even benauwd als de Gereformeerde Bond. Daarom kon hij in zijn prediking ook zoveel verschillende mensen aanspreken en was Pinksteren zo’n belangrijk feest voor hem’.

Hoe dan ook, vrijheid in theologisch denken kon Vreekamp niet worden ontzegd. Daar legt dit boek getuigenis van af. Van Swol trekt de hele theologische levensgang van Vreekamp na, vanaf zijn proefpreek op 25 april 1968 in de Geertekerk in Utrecht over Romeinen 7:14 tot en met zijn laatste preek, in de Adventkerk in Amersfoort op 28 februari 2016 over Exodus 34:27-35 en Lukas 9:28-36. De preek in Amersfoort is integraal opgenomen. Verder volgt de auteur de publicaties van Vreekamp op de voet, onderbouwd met een veelheid van citaten.

Na zijn aanstelling door de hervormde synode als predikant voor de Raad voor Kerk & Israël, ging hij zich verder het Joodse denken eigen maken en ging hij dat meer en meer ook integreren binnen zijn christelijke theologie. Wat hem nochtans verdroot was, dat in de jaren tachtig van de vorige eeuw de Messias-belijdende Joden als organisatie (Hadderech) niet welkom waren in het Overlegorgaan van Joden en Christenen in Nederland (OJEC). Het heeft hem ook pijn gedaan dat bij de oprichting van het Landelijk Diensten Centrum voor de Protestantse Kerk het mandaat voor ‘Kerk en Israël’ ‘in korte tijd steeds beperkter werd’ en het daar steeds moeilijker functioneren werd.

Ik licht Vreekamps artikelen over de Kabbala, de Joodse mystiek, eruit, onder andere in De smaak van kabbala. Daarin werd naar zijn oordeel ‘de gedachte dat Jeruzalem het midden van de wereld is verrassend verdiept’. De Kabbala, schreef hij, legt vele lagen open ‘van de geheimen van het leven, van de schepping, van de ziel, van de hemelse sferen. Zij is het hart en de ziel van de Tora, de ultieme openbaring van God’. Wie het soms complexe denken van Vreekamp wil doorgronden, komt naar mijn oordeel bij de Kabbala uit, waarmee ook de titel van het boek is verklaard: Mythe, mysterie, mystiek. ‘Vreekamp komt met een vorm van mystiek tussen acceptatie en afwijzing in,’ zegt Van Swol. Ze citeert hem letterlijk: ‘Ik houd het op het mysterie van Christus dat zijn plaats heeft tussen mythe en mystiek.’ Dit aspect in de theologie van Vreekamp vergt nadere bestudering en bredere verhandeling dan hier. Een vraag, die ik niet vermag te beantwoorden is of en hoe de Joodse mystiek, die ook in Vreekamps bekende trilogie over de Veluwe op enigerlei wijze doorstraalt, en gereformeerde spiritualiteit met elkaar vergelijkbaar zijn, c.q. zich tot elkaar kunnen verhouden.Van Swol bood in kort bestek een helder inzicht in Vreekamps theologie, op de Joods-christelijke weg die hij ging. Zijn laatste preek droeg de titel ‘De glans van de hemel’. Het laatste dat hij in die preek vertolkte was ‘De vleeswording van het Woord’.

Marcus van Loopik

Kabbala als levenskunst. Op zoek naar eenheid en heling.

Uitg. Skandalon, Middelburg; 320 blz.; € 29,95.

In dit boek behandelt dr. Van Loopik, judaïcus en als zodanig hoogleraar in Tilburg, op hoog wetenschappelijk niveau ‘de complexe kabbalistische ideeën’. Joodse mystiek is voor hem een vanzelfsprekend onderdeel van zijn Joods-zijn. Centraal in dit boek staan ook de psychologische en therapeutische waarde en toepassing van de kabbala. De auteur promoveerde aan de VU op Joods messianisme. Ik volsta, in aansluiting op het boek van Vreekamps theologie, met een aankondiging van dit hoogwaardige boek, dat slechts toegankelijk is voor wie ingevoerd is of wil worden in deze ‘oeroude Joodse traditie’.

J. van der Graaf, Huizen

Prof. dr. A. Baars e.a.

Evangelicals, een verkenning. Opstellen over Amerikaanse evangelicalen en hun invloed op het gereformeerd protestantisme in Nederland.

Uitg. De Banier, Apeldoorn; 202 blz.; € 17,95.

Ze worden volop gelezen en ze hebben daardoor toenemende invloed op het gereformeerd protestantisme in Nederland: Amerikaanse auteurs zoals John Piper, Tim Keller en Kevin DeYoung. Maar is hun invloed een verrijking of een bedreiging? In deze bundel van opstellen, aangeboden aan Wim Kranendonk bij zijn afscheid als hoofdredacteur van het RD, is men op zoek naar een antwoord op die vraag.

Nadat er een beknopt historisch kader is geschetst en definities zijn verduidelijkt, worden er lijnen getrokken naar het nu. Waarin zijn de Amerikaanse auteurs een verrijking voor het gereformeerd protestantisme in Nederland? Ze hebben een bijbelse bevindelijke gloed en er is de nadruk op persoonlijk geloof in Christus. Het gaat de ‘new calvinists’ om een ‘Gospel-centred’ leven. Het Evangelie van Jezus Christus staat in het centrum en alles dient daarmee in verband te worden gebracht. Daarom is er ook aandacht voor thema’s die in reformatorisch Nederland niet zelden onderbelicht blijven: sociale problematiek, evangelisatie, zorg voor de natuur, onderwijs, psychologie, het elkaar zoeken over kerkmuren heen, etc. In de bundel worden ook bedreigingen genoemd. Wat wordt er gemist als alleen ‘new calvinists’, onze boekenkasten vullen? De blijvende noodzaak van scherpe wetsprediking, de toe-eigening van het heil, zelfonderzoek, het komen tot geloof, dat het christenleven in het teken staat van het ‘nog niet’ in plaats van het ‘alrede’, de rechtvaardiging van het de goddelozen, etc. Ook de open houding naar de moderne cultuur, het gevaar van een celebrity cultuur rondom voorgangers, de traditie van de kerk der eeuwen die uit het oog verloren raakt, te veel de nadruk alleen op de kernpunten van het geloof, weinig kerkelijk besef en de plaats en positie van Israël zijn kanttekeningen die geplaatst worden.

Maar is de invloed van Amerikaanse evangelicalen nu een verrijking of een bedreiging? Wie op zoek is naar een makkelijk antwoord op deze vraag, kan de bundel beter niet lezen. Maar voor wie het denken wil scherpen en behoefte heeft aan reflectie op de veel gelezen ‘new calvinists’, is het boek een aanrader. Door de opzet, met elf verschillende auteurs, is het helaas wel wat fragmentarisch van aard. Ook worden kritische noties over ‘new calvinist’ met regelmaat niet onderbouwd met bewijzen vanuit literatuur.

G.H. Molenaar, Doornspijk

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen