Een coach voor de dominee

P.J. Vergunst is hoofdredacteur van De Waarheidsvriend.

We kennen de boekjes voor ambtsdragers die verschenen onder de titel ‘Een voortreffelijk werk.’ En die typering blijft staan, omdat Paulus gelijk had, toen hij Timotheüs liet weten dat ‘als iemand verlangen heeft naar het ambt van opziener, hij een voortreffelijk werk begeert’ (1 Tim.3:1). Voortreffelijk, omdat onze Schepper het waard is om gediend te worden, met hart en verstand – en niet van 9 tot 5 uur.

Moeheid en traagheid

En tegelijk, als we vandaag inzoomen op de predikant, zien we dat het ambtelijke werk niet vanzelf goed gaat. Ook als hij een herder is en geen huurling. Ook als hij zich geroepen weet tot de dienst van het Evangelie. Tragisch mag je dat best noemen, als je de menselijke kant belicht. Gemotiveerd in de studietijd, vol elan in de gemeente begonnen, toegewijd en met de ontvangen gaven je inzetten… en toch: er is een moeheid en traagheid ingeslopen vanwege de lastige relatie met die naaste collega. Er is onzekerheid gekomen door soms heftige reacties op de zondagse prediking. Er is onvermogen om geestelijke leiding te geven, nu de diversiteit in de gemeente toeneemt en mensen elkaar niet willen verstaan. Er is die voortdurende aarzeling om te focussen op wat zowel belangrijk is als haast heeft. Rafels aan je ambtskleding, ze zijn er ineens. En met het benoemen van de geestelijke kant – zoals dat de dienaar niet meer is dan de meester –, ben je even niet geholpen, al erken je de waarheid van dit woord uit Johannes 13. De vreugde van de dienst kan zomaar wegglippen, door de kieren van het catechisatielokaal of de kerkenraadskamer.

Geen voetstuk meer

Het is een nuchtere constatering dat de onderlinge liefde in de kerk niet maakbaar is, dat de broederband in een kerkenraad niet vanzelf groeit. Al zijn we ertoe geroepen en al zijn we als mens en christen verantwoordelijk, de Heilige Geest is het Die ons aan Christus en aan elkaar verbindt.

Ten aanzien van de menselijke kant maakte de christelijke gereformeerde ds. D. Quant als lid van het deputaatschap Voortijdige Beëindiging Predikanten ooit deze nuchtere opmerking: ‘Op papier is de zaak helder: een opener en mondiger samenleving vraagt om dito predikanten.’ De dominee en zijn voetstuk – het is nooit een gewenste combinatie geweest, al paste die in het cultuur-patroon van een bepaalde tijd. Vandaag is een extra accent op respect voor het ambt en de ambtsdrager nodig, vandaag houden we het besef levend dat de kerkelijke ambtsdrager niets minder dan het gezag van Christus vertegenwoordigt.

Kritiek

Omgaan met kritiek, met scherpe vragen – als dominee moet je het vandaag kunnen. Dat lukt niet iedereen, dat lukt niet altijd. Niet steeds realiseer je je dat de kritiek als eerste wat over de ander zegt, over zijn teleurstelling, over haar verlangen. Niet altijd heb je het vermogen om eerlijke kritiek toe te laten, het waarheidselement in de opmerking van de ander te honoreren, de achtergronden van je eigen gedrag aan de oppervlakte te brengen.

Omgaan met kritiek, dat moet je juist leren in de kwetsbare context van het domineesleven. Omgaan met verwachtingen, dat is een ander punt. Verwachtingen van veertigers die in hun volle werkweek op zondag iets ervaren willen, die geraakt willen worden. Verwachtingen van ouderen die elk kwartaal de dominee wel even zouden willen spreken. Verwachtingen van.… Ds. Johan het Lam uit Harderwijk beschreef onlangs de ervaringen rond zijn burn-out onder de titel Schaap met vijf poten. Ga je nóg harder werken om aan alle verwachtingen te voldoen? Of kies je voor concentratie op de kern, op het eigene van het predikantschap?

Wel herder en leraar, geen manager of maatschappelijk werker. En, lukt het in die keuze te volharden?

Schriftgeleerde

In onze tijd lijden we vrijwel allen aan innerlijke onrust, zijn we te veel als Martha en te weinig als Maria, die verkeerde aan de voeten van de Heere Jezus. Voor niemand is dit goed – en daarom de oproep van de Heiland om te kiezen voor het goede deel. Wie als predikant in pastoraat en catechese én in de vele vergaderingen veel taken heeft, moet op den duur vastlopen in de roeping van een schriftgeleerde in het Koninkrijk: om nieuwe en oude schatten tevoorschijn te halen (Matt.13:52).

Hoe kom je hier als predikant vandaag goed uit? Je hoeft niet in een bijzondere situatie te verkeren om toch te ervaren dat een vorm van professionele begeleiding helpend kan zijn. Je hoeft geen specifieke problemen te hebben – laat staan een conflict – om buiten de kerkenraad en de gemeente geholpen te zijn met een luisterend oor, een goed advies, in een veilige ruimte. Je hoeft sociaal niet wat onhandiger te zijn om toch te ervaren dat bepaalde gemeenteleden je leeg kunnen zuigen. Is het de ervaring van velen niet dat je uit kunnen spreken al helpend is?

Het is een teken van zwakte om te denken zelf staande te kunnen blijven

Begeleidingstraject

In de zorg voor haar predikanten heeft de Protestantse Kerk bovenstaande onderkend. Sinds november 2017 is elke dominee verplicht om één keer in de vijf jaar een begeleidingstraject te volgen: supervisie, begeleide intervisie, coaching, geestelijke begeleiding. Je bent niet zwak (alsof het trouwens erg is in jezelf zwak te zijn…) als je erkent dit nodig te hebben. Het omgekeerde lijkt me eerder waar, namelijk dat het een teken van zwakte is om te denken zelf staande te blijven.

Dit eenvoudige instrument – de kerk stelt er een vergoeding tegenover van max. € 600 – kan helpen om de vreugde in het ambt te bewaren, om met nieuwe energie verder te gaan én kan voorkomen dat de relatie tussen kerkenraad en predikant uit de rails loopt, in toenemende mate een actueel verschijnsel. In dat laatste geval staan begeleidingsgesprekken in een negatiever kader – en dat is voor niemand plezierig. Zo onderkent de kerk dat waar de eisen die onze samenleving aan elke werknemer stelt en die de dagelijkse arbeid intensief of stressvol kunnen maken, aan haar predikanten niet voorbijgaan.

Herders naar Gods hart

‘Ik zal u herders geven naar Mijn hart, die u zullen weiden met kennis en verstand.’ In het perspectief van deze belofte aan het afvallige Israël uit Jeremia 3 benoemen we het profiel van de dienaars van het Evangelie. Kennis van jezelf hoeven we daarvan niet uit te sluiten. In het kader van deze hoge roeping plaatsen we de zorg voor elke hedendaagse herder.

Samen oplopen

Ds. K. van Meijeren is pastoraal supervisor. In het kader van zijn werk voor de IZB geeft hij supervisie en intervisie.

Een supervisieroute heeft veel weg van een wandeling: onderweg voer je goede gesprekken. Supervisie is wel een gesprek volgens een bepaalde methodiek: er is een leervraag en er vindt reflectie plaats. Het is dus een leerroute, om gaandeweg anders tegen je werk en tegen jezelf aan te kijken en knopen te ontwarren. Daarom is vertrouwelijkheid voorwaarde: er worden dingen gedeeld die persoonlijk van aard zijn. Het werk in de kerk is veelzijdig en veeleisend tegelijk; je zit er als predikant helemaal ‘in’, met je persoon en met je gaven, maar ook met je grenzen en beperkingen. Hoe krijg je er zicht op? Juist als je er helemaal in zit, kan de blik van een ander verhelderend en helpend zijn.

Als supervisor probeer ik vooral goede vragen te stellen. Trage vragen. Het blijft verrassend als iemand tot nieuw inzicht komt en adem schept. Een collega gaf me dat laatst terug. Hij heeft een briefje op het scherm van zijn computer geplakt: ‘Ik zal mijn weg lichtvoetig verder gaan’ (Psalm 32:3, nieuwe berijming 1968). De mooiste momenten beleef ik, wanneer stilte valt, en je – voor je gevoel – heilige grond betreedt. En zo is het denk ik ook echt: de Heilige is in ons midden.

Supervisie of intervisie volg je niet ‘omdat er iets aan de hand is’. Onze kerk wil deze begeleiding een vast onderdeel laten zijn van de toerusting van predikanten en kerkelijk werkers. Preventief. Om scherp te blijven op jezelf, om in de veelheid van taken niet aan jezelf voorbij te leven, om geestelijk gevoed te worden en de vreugde te bewaren in het dienen van God en Zijn gemeente.

K. van Meijeren

Sterke en zwakke kanten

Ds. W.J. Westland is predikant van de hervormde gemeente te Hardinxveld-Giessendam.

Als onderdeel van de Permanente Educatie volg ik een traject van coaching via stichting Ruimzicht.

Deze stichting denkt op een praktische en prettige manier mee in het organiseren van coaching.

Coaching ontvangen kan voor sommigen een negatief luchtje hebben. Alsof het iets is wat je alleen nodig hebt wanneer er problemen zijn. Als predikant en wijkgemeente mogen wij juist een heel zegenrijke periode beleven.

Ik merk dat het goed is om een traject met een coach te doorlopen en zodoende in de spiegel te kijken. Dat is kwetsbaar en kostbaar! Ik heb het thema ‘leidinggeven’ gekozen als onderwerp voor de zeven gesprekken. Het is zinvol om tegen het licht te houden wat mijn sterke en zwakke kanten zijn en tools aangereikt te krijgen om sterke kanten nog meer uit te buiten. Door een coach, met de nodige ervaring in kerkenwerk en bedrijfsleven, worden mij vragen gesteld waar ik nooit zo over nagedacht heb. Ook gaat het over de vreugde en de energievreters in het ambtelijk leven en hoe dat zich verhoudt tot het persoonlijk leven. Op welke manier kun je goed de focus van het ambtelijk werk vasthouden? Hoe ga je om met verwachtingen van mensen om je heen? Wat is er nodig om je werk goed te managen? Juist om blijvend dienstbaar te kunnen zijn als dienaar van het Goddelijke Woord moeten er keuzes gemaakt worden om zo vruchtbaar bezig te zijn in Gods Koninkrijk, bevlogen en met genoeg energie. Een bijbelse geschiedenis waar ik tijdens dit traject vaak aan moet denken is de geschiedenis waarin Jethro bij Mozes op bezoek komt. Hij ziet hoe Mozes bezig is en stelt treffende vragen: Wat betekent dit wat je voor het volk doet? Waarom houd je alléén zitting terwijl het volk van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat tegenover je staat? Mozes is wijs en neemt maatregelen. Ik vraag me weleens af hoe het afgelopen zou zijn als hij dat niet had gedaan…

W.J. Westland

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen