Terzijde

Deuteronomium 22:5

Een van onze scholen kwam onlangs op een minder prettige wijze in het nieuws. De gemeentelijke logopediste was niet langer bereid, werkzaamheden op de school te verrichten, omdat de school van haar verlangde dat zij in rok op school verscheen. In de meeste kranten was het volstrekte onbegrip te proeven.

Toch is dit incident niet de directe aanleiding om dit onderwerp op deze plaats eens aan de orde te stellen. Wie geen vreemdeling is in onze kring, voelt het aankomen, dat 'de rok' weleens snel een groot twistpunt kan worden in de toch al zo gevoelige 'refo-samenwerking'.

Zomaar een voorbeeld, zelf gezien. Een reformatorische basisschool gaat uit. De meisjes allemaal rokjes of jurkjes. Zo is immers de schoolregel. Maar heel wat van de wachtende moeders staat daar in pantalon....

Het kleed eens mans zal niet zijn aan een vrouw, en een man zal geen vrouwenkleed aantrekken; want al wie zulks doet, is den HEERE uw God een gruwel. Om die tekst, Deuteronomium 22:5, gaat het. Misschien zijn er onder de lezeressen van De Wachter wel, die zouden willen dat die tekst niet in de Bijbel stond. Dan werd voor hun gevoel het leven een stuk gemakkelijker. Of men vraagt zich af: Wordt die tekst wel goed uitgelegd? Er zijn er immers zovelen die zeggen, dat deze tekst nu niet meer geldt. Er staan in hetzelfde hoofdstuk toch ook voorschriften waaraan wij ons nu ook niet meer houden? Moeten we het misschien heel anders zien?

Daarom kan het zijn nut hebben, eens uitgebreid op dit vers in te gaan. Wij willen dit doen in drie punten, door ten eerste te bezien wat er precies staat, ten tweede wat de bedoeling is, en ten derde hoe we dat nu toepassen. Dus: 1. De verklaring van dit gebod. 2. De strekking van dit gebod. 3. De toepassing van dit gebod.

Let wel: gebod. Wie misschien dacht, dat het hier om een verbod gaat, luistere de eerstvolgende keer dat de Wet in de kerk gelezen wordt eens goed. Toch hebben we nog nooit horen spreken van de Tien Verboden. Zo gaat het ook hier om een gebod.

1. De verklaring van dit gebod

Onze Statenvertalers vestigen onze aandacht in de kanttekeningen bij dit vers op twee bijzonderheden. In het Hebreeuws staat eigenlijk 'een gruwel des HEEREN uws Gods', dus geen der­ de naamval, maar de tweede naamval. Dit is niet van grote betekenis; wij hopen er nog op terug te komen. Het andere punt is van meer gewicht. Er wordt in dit vers tweemaal van een kleed gesproken. Bij het eerste kleed ('het kleed eens mans') staat een kanttekening waaruit blijkt dat er in het Hebreeuws een woord staat, dat 'tuig, gereedschap' betekent, waarvoor verwezen wordt naar Lev. 15:4. Hierbij moeten we ter wille van de juiste verklaring van dit gebod wat langer stilstaan.

Het Hebreeuwse woordje keli (met klemtoon op de tweede lettergreep) komt volgens de grote driedelige concordantie van Trommius 323 maal in het Oude Testament voor. Alleen in Deut. 22:5 is het met 'kleed' vertaald. Het is dus wel te begrijpen, dat dit vragen oproept, die zorgvuldig moeten worden bezien.

Wij geven hier eerst een overzicht van de woorden, die de Statenvertalers gebruikt hebben voor de vertaling van keli, al naar gelang het verband van de tekst het vereiste: vat (151x), gereedschap (76), wapen (43), instrument (21), tuig (14), kleinood (6), huisraad (5), kleed (1) en nog zes andere vertalingen.

Keli is iets dat bij iets of iemand hoort. We treffen het woord bijvoorbeeld telkens aan in de beschrijving van de tabernakel in Exodus 30 - 40, waar het door 'gereedschap' is vertaald: de tafel met haar gereedschap, de kandelaar met zijn gereedschap, het altaar met zijn gereedschap, enz. Met keli wordt dan alles bedoeld wat bij die voorwerpen hoorde; we zouden daarvoor het woord 'attributen' kunnen gebruiken. In de kanttekening op Lev. 15:4 wordt gezegd, dat keli 'allerlei huisraad, gereedschap, vaten, klederen, werktuig, roerend goed' kan betekenen. Ook elders is in de kanttekeningen waardevolle informatie over dit woord te vinden. Bij 1 Sam. 9:7 wordt gedacht aan 'knapzakken of malen', bij 1 Sam. 10:22 aan bagage, bij 1 Sam. 17:22 aan gereedschap of bagage of zak, bij 1 Sam. 20:40 aan boog, koker en pijlen, bij 1 Sam. 25:13 aan bagage, tuig of tros, bij 1 Kon. 19:21 het gereedschap van een boer: ploeg, juk, eg en schoppen.

Steeds gaat het bij het woord keli dus om iets dat bij iemand of iets hoort, iets dat iemand of iets eigen is, zijn attributen, zijn gerei. Daartoe werd bepaaldelijk ook de kleding gerekend die men droeg. We zagen de klederen al genoemd in de kanttekening op Lev. 15:4. Heel duidelijk is dat ook in 1 Sam. 21:4. Wanneer David daar tot de priester Achimelech zegt: De vaten (keii's in het Hebreeuws) der jongelingen zijn heilig, zegt de kanttekening: Dat is, hun lichamen, klederen en al wat zij op de reis medegenomen hebben. Zie nog de kanttekening op Zach. 11:15, waar ook naar Deut. 22:5 verwezen wordt, alsmede Jes. 61:10 waar bij de bruid die zich versiert met haar gereedschap (Hebr. keli), zeker ook aan haar bruidsgewaad gedacht mag worden, al zegt de kanttekening het daar niet.

Woord voor woord vertaald luidt Deut. 22:5: Niet zal zijn de keli van een man aan/bij/tot een vrouw, en niet zal aantrekken een man het kleed van een vrouw, want een gruwel des HEEREN uws Gods is al wie deze (dingen) doet. Voor het kleed van de vrouw staat daar in het Hebreeuws het woord simlah, dat alleen maar kleed betekent.

Het woord keli is blijkens het bovenstaande overzicht breder van betekenis. Het ziet op meer dan de kleding alleen, maar de kleding hoort er zeker ook bij. Gezien het parallelisme in de tekst, tegenover het kleed van de vrouw, zal keli hier zeker allereerst en voornamelijk zien op de kleding van de man, en zo is het gewettigd dat de Statenvertalers hier met 'kleed' vertaald hebben, terwijl zij door middel van de kanttekening er tegelijk de aandacht op gevestigd hebben, dat de betekenis van het woord breder is dan kleed alleen.

De voorganger van de Statenvertaling, de Deux Aes-bijbel, heeft het mooie woord habijt, dat misschien ook wel iets breder betekenis heeft dan kleed alleen. De latere vertalingen hebben zich in dit opzicht alle aan de Statenvertaling gehouden: manskleding (Leidse Vertaling), mannenklederen (Obbink), mannenkleren (roomse Canisiusvertaling en Willibrordvertaling en Het Boek), mansklederen (Nieuwe Vertaling), 'Het is vrouwen verboden zich als man te kleden' (Groot Nieuws Bijbel).

Er is alzo voor het reformatorisch volksdeel geen enkele reden om van de Statenvertaling af te wijken en het woord keli op een andere wijze te gaan vertalen. Maar, nogmaals gezegd: het is breder dan kleding alleen. De Engelse Bijbel heeft: The woman shall not wear that which pertaineth unto a man (de vrouw zal niet dragen hetgeen dat tot een man behoort). Luther vertaalde:

Mannsgerate (mannengerei). Een goede vertaling zou ook zijn: mannendracht; dat is: hetgeen een man draagt, wat specifiek tot het mannelijke geslacht behoort, zoals we ook spreken van schippersdracht of boerendracht of matrozendracht.

Om met een eenvoudige toepassing te besluiten: Het gaat niet alleen om de kleding van de man, maar ook om zijn hoed, ook om zijn horloge (als er tenminste speciaal mannelijke horloges bestaan), zijn riem, of wat er verder ook maar aan speciaal mannelijke attributen zouden kunnen bestaan.

Het ligt voor de hand, dat het omgekeerde dan ook geldt. Dus ook een man geen dameskleding, geen dameshoed, damesschoenen, damessieraden, oorbellen, enzovoort.

Maar daarmee zijn we al enigszins overgegaan tot het tweede punt: 2. De strekking van dit gebod. Daarover nader de volgende keer, D.V.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen