Forum

Sorum

Ondanks het feit dat enige jaren geleden besloten werd tot verbreking van de zogenaamde zilveren koorde tussen kerk en staat, zijn kerk en staat feitelijk nog altijd niet gescheiden in die zin dat ze niets meer met elkaar uitstaande hebben en elkaar nooit en nergens meer zouden ontmoeten. Niet alleen in sociologische zin ontmoet men elkaar, in die zin dat zolang de kerk deel uitmaakt van de samenleving men aan eikaars bestaan herinnerd zal worden, óók in de meer institutionele zin kan men niet om elkaar heen. De onderlinge verhouding lijkt op die van twee of meer groepen personen die weliswaar feitelijk en juridisch tot een familieverband gerekend moeten worden, maar die elkaar niet echt verstaan en elkaar liefst zoveel mogelijk mijden; alleen bij rouw en bij de verdeling van een erfenis doet men een wat gedwongen en onwennige poging om de indruk van een goede verstandhouding overeind te houden. Zó ongeveer komt op een geïnteresseerde waarnemer de relatie tussen beiden over.

De verhouding, voorzover met financiële consequenties gepaard gaande, is geïnventariseerd door de in februari 1986 ingestelde commissie-Hirsch Ballin, die in maart van dit jaar (1988) rapporteerde. Juist één dezer dagen (eind september) heeft de regering haar standpunt bepaald ten opzichte van het rapport. Het rapport - en dus het kabinetsstandpunt - handelt over het overheidsbeleid ten aanzien van de zogeheten categoriale geestelijke verzorging, dat wil zeggen de geestelijke verzorging in de krijgsmacht, de gevangenissen, instellingen waarin jeugdigen verblijven, gezondheidszorginstellingen en bejaardenoorden. Verder gaat het over het beleid ten aanzien van gebouwen die de genootschappen ten dienste staan, in het bijzonder de monumentale (kerk)gebouwen. Aan de specifieke problematiek van de minderheden op deze punten wordt in het bijzonder aandacht besteed. Op basis van het kabinetsstandpunt zal overleg worden gevoerd met de in het Interkerkelijk Contact in Overheidszaken (CIO) verenigde kerken, met het Humanistisch Verbond en met representatieve organisaties van minderheidsgroepen. Daarna volgt discussie met de Kamer.

Het rapport, alsmede het kabinetsstandpunt terzake zijn een tamelijk trefzekere weergave van de ontwikkelingen op geestelijk-cultureel gebied in onze samenleving gedurende de laatste dertig jaar: het christendom, dat terrein verliest aan humanisme en niet-christelijke godsdiensten. Laatstgenoemde 'bewegingen' profiteren daar voorlopig in zekere zin van, maar hoe lang nog?

Zonder te pleiten voor subsidiëring van kerkelijke activiteiten als zodanig, mag met name daar waar door het optreden van de overheid de geestelijke verzorging vanwege de kerken onder bijzondere omstandigheden moet geschieden (gevangenissen en andere justitiële instellingen, het leger), op een adequate tegemoetkoming van de overheid gerekend worden. Of komt aan het maatschappelijk-cultureel belang van geestelijke verzorging minder gewicht toe dan aan (andere) uitingen van kunst en cultuur, hoezeer geestelijke, pastorale verzorging in uitingsvorm ook moge verschillen van het WVC-pakket. Een vergelijkbare benadering is op z'n plaats als het gaat om van overheidswege tot monument bestempelde gebouwen in de zin van de Monurnentenwet.

Opvallend is, dat vanwege de grondwettelijk geproclameerde en gedicteerde scheiding van kerk en staat, bij tegenstanders van subsidiëring - of liever gezegd: bij voorstanders van een zo beperkt mogelijke subsidiëring - het belang van de onafhankelijkheid van de kerken de grootste zorg blijkt te zijn. Is die zorg op andere terreinen waar 'geestelijke' belangen aan de orde zijn niet evenzeer gepast en wordt ook daar van overheidswege, weimenend en in het belang van de organisaties zelve natuurlijk, gewaarschuwd voor verlies van onafhankelijkheid?

Het valt in de overheid te prijzen dat zij niet met financiële beloften de kerken tracht in te palmen en van hun verantwoordelijkheid en zeggenschap te beroven. Maar het zo nadrukkelijk en voortdurend voorhouden van de gevaren van subsidiëring, hoe welgemeend ook, zal toch bij menigeen de vraag oproepen in hoeverre het financiële belang van de staat op de achtergrond meespreekt. Trouwens, hoe is het in het licht van de bezorgdheid van de overheid te verklaren dat men historische banden bij voorkeur losser maakt en zonder overwegende bezwaren nieuwe banden (met name met de minderheidsgroepen) aanknoopt en verstevigt? Terwille van gelijke afhankelijkheid misschien?

Bovenstaande opmerkingen worden gemaakt in de hoop dat politiek en financieel opportunisme het niet zullen kunnen winnen van juridische overwegingen, historische verbanden en een op waarachtig welzijn georiënteerde, zakelijk-nuchtere en respectvolle bejegening van de kerk door de staat.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen