Ontwikkelingssamenwerking:een burgerzaak

Boekbespreking

Onder deze titel verscheen in december 1992 een brochure van het studiecentrum van het GPV, waarin een aanzet wordt gegeven tot een herindeling en herwaardering van de ontwikkelingssamenwerking. Doel van de brochure is het aangeven van beleidslijnen voor de toekomst.

De auteurs beperken zich hierbij tot wat zij als de zes kernthema's van dit beleid beschouwen. Achtereenvolgens zijn dit: beleid en bestuur in ontwikkelingslanden, duurzame ontwikkeling, hulp of handel, het schuldenprobleem, het bevolkingsvraagstuk, en de doelmatigheid van ontwikkelingssamenwerking.

Het beleid en bestuur van ontwikkelingslanden krijgen van de auteurs terecht prominente aandacht. Hetzelfde geldt voor het thema duurzame ontwikkeling. Het schuldenprobleem zou ik echter niet meer willen rangschikken onder de majeure vraagstukken. Weliswaar vormt de afbetaling van schulden een groot probleem voor met name de Afrikaanse landen beneden de Sahara, maar de schuldencrisis was vooral een probleem van de jaren tachtig. Het is thans niet meer zo actueel.

De auteurs leunen in hun analyse nogal sterk aan tegen Pronks nota Een wereld van verschil uit 1991. Dat wreekt zich in die zin dat aan een aantal belangwekkende vraagstukken geen of onvoldoende aandacht wordt besteed. Ik noem met name de transformatie van de wereldorde. We zijn op weg naar nieuwe verhoudingen in de wereld, maar het is nog niet duidelijk hoe die nieuwe orde er uit zal gaan zien. Wat we wel waarnemen is een toename van de tegenstellingen binnen en tussen staten. Tegenstellingen tussen etnische en religieuze groepen, geschillen over de verdeling van schaarse hulpbronnen, over mensenrechten en over de ordening van de betrekkingen in de wereld. Dit transformatieproces heeft verstrekkende consequenties voor de ontwikkelingssamenwerking. Wat heeft het voor zin om ontwikkelingshulp te geven als de resultaten daarvan steeds teniet gedaan worden door oplaaiende conflicten?

In samenhang hiermee is ook de vraag actueel naar de verhouding tussen ontwikkelingssamenwerking en buitenlands beleid. Kunnen we het ons permitteren om die twee nog langer van elkaar gescheiden te houden? Een grondige doordenking van deze vragen is nodig. De GPV-nota gaat aan beide vraagstukken voorbij.

Interessant is voorts te bezien welke beleidslijnen voor een goed ontwikkelingsbeleid door de auteurs worden uitgestippeld. De conclusies en aanbevelingen zijn helaas nogal impliciet geformuleerd en blijven niet zelden steken op het niveau van gemeenplaatsen. Zo wordt bijvoorbeeld gesteld dat financieringstechnieken als "debt swapt" voor schuldenlanden uitkomst kunnen bieden en dat de koppeling tussen ontwikkelingshulp en mensenrechten zeker op zijn plaats is. Positief is de kritische kanttekening die de auteurs plaatsen bij het streven naar "family planning", waarachter dikwijls een element van Westers egoïsme en racisme schuil gaat. Merkwaardig is echter de stelling dat voorbehoedsmiddelen in voldoende mate verkrijgbaar moeten zijn om ouders in ontwikkelingslanden vrijwillig te kunnen laten kiezen voor kleinere gezinnen. Het bevolkingsprobleem kan veel vragen bij ons oproepen, maar laten we toch niet de kant opgaan van het CDA, dat - nota bene: redenerend vanuit de notie van het rentmeesterschap - bij de mens de verantwoordelijkheid neerlegt om te bepalen hoeveel mensen er op deze aarde kunnen wonen. Ik denk dat we dan ons doel geheel voorbij schieten. Het pleidooi voor een versterking van de rol van het particulier initiatief is zonder meer sympathiek. Ik neem aan dat hier met name gedoeld wordt op de burgerzaak die ontwikkelingssamenwerking zou moeten zijn. Maar we moeten niet vergeten dat de verschillende kanalen voor ontwikkelingssamenwerking elkaar nooit echt kunnen vervangen, maar elkaar juist moeten aanvullen. Mede daarom zou ik ontwikkelingssamenwerking niet primair als een burgerzaak willen opvatten, hetgeen de titel van de brochure suggereert. Voor het GPV heeft de zending in het denken over ontwikkelingssamenwerking vanouds een belangrijke plaats ingenomen. Het is dan ook opmerkelijk dat de auteurs in het geheel niet in gaan op de rol die de christelijke kerk in de ontwikkelingssamenwerking zou kunnen spelen. Moet het zendings-en ontwikkelingswerk van de kerk dan zonder meer op één lijn gesteld worden met de "burgerzaak" van particuliere organisaties?

De suggestie voor het van tijd tot tijd verleggen van de kanalen van hulpverlening, teneinde te voorkomen dat er teveel geld opgaat aan apparaatskosten, oogt zeer sympathiek, maar staat wel erg ver van de praktijk af. Het is immers volstrekt ondenkbaar en bovendien ongewenst dat particuliere organisaties, de Nederlandse overheid en internationale organisaties eikaars projecten zouden overnemen.

Het geheel samenvattend, kom ik tot de conclusie dat de auteurs niet pleiten voor een werkelijke koerswijziging van het beleid.

N.a.v.: Drs. A.H. Poelman e.a.. Ontwikkelingssamenwerking: een burgerzaak. Groen van Prinsterer-reeks 71, Barneveld, 1992; 115 pagina's.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen