De verweesde samenleving

H.Freeke Oud-redatielid van Zicht

Onder deze titel liet wijlen de heer Fortuyn een boek het licht zien\ Een boek dat de moeite waard is om er kennis van te nemen.Want, laten we eerlijk zijn, de heer Fortuyn had de gave van het woord! En dat niet alleen, hij roert een aantal zaken aan die het overwegen waard zijn.

Toen hij als een varken was neergeschoten door een milieuactivist kopte De Gelderlander. "Pim Fortuyn is vermoord om het woord." Deze kop is op zich al een doordenkertjel Fortuyn heeft met "het woord" veel zaken bespreekbaar gemaakt, zaken die steeds meer achter de horizon verdwenen zijn, terwijl zij om aandacht schreeuwen! In het onderstaande artikel gaan we eens kijken wat Fortuyn óns te zeggen heeft.

De verweesde samenleving

Het begrip 'verweesde samenleving" is veelzeggend. Eigenlijk moeten we dit begrip, en wat hiermee wordt aangegeven, eens tot ons laten doordringen! Hier wordt heel wat gezegd. Iets dat een ieder moet aanspreken. Fortuyn spreekt over een samenleving die op zijn minst geen vader heeft! Maar, het kan nog meer betekenen, een samenleving die geen ouders meer heeft; die op zichzelf is terug geworpen en zonder bescherming van de vader, zonder de vorming en koestering van de moeder, in een vijandige wereld staat! Dat is nogal wat.

In de verantwoording geeft Fortuyn aan dat er een collectieve negatie, een collectief negeren en ontkennen, door de elites van ons land aanwezig is voor wat betreft de problemen die de moderne ontwikkelingen hebben opgeroepen. Noodzakelijke maatregelen om de gevolgen aan te pakken, blijven uit.

Dat er niets aan gedaan wordt, is logisch. Als je doet alsof de problemen niet bestaan, hoef je ook niets aan die problemen te doen. Maar de problemen die aan de orde zijn, zijn allesomvattend en beslaan het hele terrein van de menselijke samenleving. Iedereen heeft hier nadrukkelijk mee te maken.

Ik ben nog nooit onder de indruk gekomen van de reacties in eigen kring over de moderne ontwikkelingen. Wel een beetje afgeven hierop, maar ook wij negeren de ontwikkelingen en vluchten in ons werk, in mooie huizen, met alle luxe die hierbij denkbaar is, auto's en noem maar op. Daarentegen belijden we met de mond dat de tijden zo ernstig zijn. Misschien kunnen we dit boek gebruiken, om de werkelijkheid onder ogen te zien.

Verveling

Het boek begint - en dat lijkt vreemd - met het kopje 'Verveling'. In een wereld die aan alle kanten bruist en waar een veelheid aan activiteiten en vernieuwing aan de orde is, kan daar 'verveling' zijni Ja, als oorzaak wordt de overvloed genoemd. Van alles is heel veel, maar..., wat moet ik er meei Ik weet er geen weg mee! En waarom niet^ Fortuyn geeft dan de oorzaak aanr'We leven in een tijd zonder richting, zonder ideologieën, zonder aansprekende ideeën, zonder vaders en moeders, kortom in een samenleving van wezen.' En dan wordt meteen duidelijk dat het niet zo vreemd is dat het eerste kopje "Verveling" is. De basis wordt hier aangegeven van het probleem. De zinloosheid van het bestaan!

'We leven in een tijd zonder richting, zonder ideologieën, zonder aansprekende ideeën, zonder vaders en moeders, kortom in een samenleving van wezen.'

In een korte terugblik wordt gekeken naar de erfenis die de naoorlogse generatie heeft meegekregen. Dat is nogal wat. De joods-christelijke en humanistische cultuur; het fascisme en het racisme, non-confessionalisme en zo zijn er nog wel meer zaken te noemen, maar..., het ergste is, de wereld raakt op drift.

Heel veel van het wereldgebeu-

ren heeft plaatsgevonden of vindt zijn wortels in Europa. Dit Europa is nog steeds het voormalige Romeinse Rijk, waar de Bijbel over spreekt in Daniël 2 en 7. Ook het Romeinse Rijk was een multiculturele samenleving. Ons land streeft hier ook naar, ook al gaat dit ten koste van onze eigen cultuur. Tegelijk komt een islamitische cultuur op met een alles verwoestende kracht. Dit kan men vergelijken met de botsing tussen de westerse wereld en het communisme. De islam rukt op in het westen, maar de moderne westerse wereld rukt op in de islamitische cultuur. Hollywood, Coca-Cola, MacDonalds, enz., bepalen niet alleen in het westen het beeld.

Om dan nog een ding te noemen, de revolutie van informatie-en communicatietechnologie (ICT). Laat ik gemakshalve maar zeggen van de computer. Dit gaat veel verder dan de door ons nog steeds verdachte televisie. Het rukt de huiskamers, de scholen en de kantoren in, met een niet te stuiten invloed. Ik vrees, hoe goed het ook is bedoeld, dat censuur op het gebruik van internet niet werkt.

’Hollywood, Coca-Cola, MacDonalds, en bepalen niet alleen in het westen het beeld.’

Misstanden

Messcherp worden de misstanden in de wereld en ons land in het boek naar voren gebracht. Als voorbeeld: 'Levenslang gevangenisstraf bestaat niet meer, maar levenslang opsluiting in het ver­zorgingstehuis van het Koninkrijk der Nederlanden is voor een flink deel van de bevolking eer regel dan uitzondering.' (16) En op dezelfde pagina: "Over hun recht op zelfbeschikking, nota bene een mensenrecht, spreekt het politieke circuit niet meer.’

De twintigste eeuw is een eeuw van bruisende ontwikkelingen. Eerst de ontwaarding van het gezin, van een veelvormige eenheid met drie tot vijf generaties die in onze tijd soms is verworden tot éénoudergezin met vele variaties. Tot en met de Tweede Wereldoorlog is Nederland sterk regionaal georiënteerd. Na deze periode komt de centrale staat tot ontplooiing. Voorheen leeft ieder in zijn of haar eigen beperkte omgeving en weet van wat er verder buiten zijn leefgebied gebeurt maar weinig af. Hierin speelt de godsdienstige ontwikkeling een duidelijke rol in heel de diversiteit van de verschillende zuilen. Zuilen, die langzamerhand de beste tijd gehad hebben. Er zijn rangen en standen en politieke partijen met elk een eigen ‘beginsel’.

Het gezin als hoeksteen van de ' samenleving heeft hierin de spilfunctie. Vader is het gezag. Moeder is het zorgcentrum en houdt de familie bij elkaar. Er is duidelijkheid, orde en rust. Dit alles in algemene zin gesproken. Uitzonderingen zijn er altijd geweest.

Maar het verzuilde systeem overleeft zichzelf. Staan bepaalde zuilen voor het belangen behartigen en de emancipatie van haar leden. Dit doel wordt bereikt.

Vijfentwintig jaar na de laatste wereldoorlog gaat deze ontwikkeling zo snel, dat het leven van de "vaders" er aan moet geloven. De geëmancipeerde leden beginnen hun nieuwe vrijheden te exploreren en af te dwingen. Hier­door ontstaat het individu als algemeen verschijnsel.

De mobiliteit komt op. Er komen fietsen, treinen, auto's, enz. Dit heeft gevolgen voor de samenleving en versterkt de effecten van de hierboven genoemde ontwikkelingen. Tegelijkertijd is er de industriaüsering, waardoor wonen en werken van elkaar gescheiden worden. Vader verliest zijn zoon uit het oog. Ook dit heeft gevolgen voor het gezin. Het is een aanzet tot de individualisering van de zoon.

Duitsland zet in de oorlog een juridisch behoorlijk goed in elkaar stekend sociaal zekerheidsstelsel op met inbegrip van de gezondheidszorg. Dr. W.Drees bouwt hier driftig op verder. Door al deze ontwikkelingen wordt de arbeidende klasse steeds meer betrokken bij de heersende cultuur en ideologie. Er ontstaat een geweldige welvaartstoename. ook bij de midden-en arbeidersklassen met de bijbehorende massaconsumptie.

Ook het massaal betreden van de kinderen door de middenklassen en die van geschoolde arbeiders van de universiteiten in de tweede helft van de jaren '60 geeft als het ware een complete culturele revolutie met alle gevolgen van dien. Het is de tijd van de botsingen tussen vaders en zonen. Een uiterst triest en verwoestend gebeuren. De gevolgen zijn niet te overzien. Normen en waarden"? -Weg er mee! Gezagi Dat is toch ouderwets!

Alle schaamtegevoel moet weg. De taboes moeten gesloopt worden. Alles moet kunnen en mogen. En wat is het gevolgd Twee schijnbaar tegengestelde ontwikkelingen versterken elkaar. De zonen komen los van de ouders en de ouders gaan hun eigen

gang. En vaak zijn ouders ook wisselende grootheden. Wij moeten tocht vrij zijn nietwaar. Het ontbindingsproces in de samenleving kent geen grenzen.

Fortuyn noemt veel voorbeelden. 'Onze kinderen zijn niet geboren, maar gemaakt....Wij hebben dat gedaan op een antiautoritaire manier opdat nooit gezegd zal kunnen worden dat wij ook verantwoordelijk zijn voor hetgeen deze wezens, van ons vlees en ons bloed, straks doen en laten, denken en willen.’

Werkgelegenheid, wij houden de beste banen voor onszelf en de jongeren moeten het maar uitzoeken. Alles is voor ons geregeld. De oudedagsvoorziening, afvloeiingsregeling, enz. Maar we zijn ook alleen met onszelf bezig. Wij moeten carrière maken en hebben nauwelijks tijd en aandacht voor onze kinderen. Ze moeten het maar zien. We moeten zien dat ze ons niet voor de voeten lopen, vandaar dat er een heel scala aan voorzieningen voor gemaakt zijn. Crèches, buitenschoolse opvang, enz. Een docent van een school voor het oplossen van de problemen van de jongelui, riep eens in wanhoop uit: 'Dan, als zij aan het eind komen van de basisschool, begint het grote verwennen. Met als gevolg, dat de jongelui in meerderheid op vijftienjarige leeftijd grondig verknoeid zijn voor de maatschappij.’

Fortuyn verwoordt dit als volgt: "De stuurloosheid van de jonge generatie, hun concentratie op het hier en nu, hun plezier op houseparty's besprenkeld met XTC heeft dus wel een achtergrond.’

Eerder hebben we de verzuiling al genoemd. Het is een aflopende zaak. Ook allerlei ontwikkelingen in de kerken, ze zijn niet verheffend. Maar, het knagende ge­voel blijft, zegt Fortuyn. We glijden richting de afgrond van de decadente nadagen van het Romeinse Rijk. De vaders hebben hun karakter verloren en ook de moeders. Men is ook opgegaan in de sfeer van de tijd. Ook de leeftijd moet genivelleerd worden. Ouderen kleden zich als jongeren en willen jong blijven. En zo verdwijnt alle weerstand en ontstaat er een situatie die niemand heeft gewild. "Verwarring, tolerantie zonder stuur, een vaag en diffuus normen-en waardenstelsel zijn het resultaat. De zonen van toen hebben collectief geweigerd vader te worden...De samenleving is er één geworden van wezen, zonder leiding, zonder geborgenheid, zonder doel.” (18)

Moet ik nog meer aanhalen"^ Neem het boek zelf ter hand en lees het, zou ik zeggen. Er is jarenlang gedacht dat, als wij maar slopen, de ideale samenleving, de samenleving waarbij het individu centraal staat vanzelf ontstaat. Maar dat is niet waar. We zien hetgeen het boek omschrijft om ons heen gebeuren. Wie sloopt, maakt een puinhoop. En het is te kort door de bocht om dit alleen aan acht jaar Paars toe te schrijven. Zij hebben misschien de laatste resten neergehaald, maar het kwaad is eerder geschied.

Oplossing

De Bijbel tekent ons de mens in zijn staat en toestand. Wij schuilen te gemakkelijk weg achter Genesis 3:1-6, waar de val van de mens in de zonde scherp wordt getekend. Alhoewel daar zeker de hoofdoorzaak ligt, moeten we wat dichter bij huis komen. Dan denk ik in eerste instantie aan de verwoestende invloeden van de zogenoemde Verlichting. Hoe krijgen ze de naam verzonnen! Het is een complete verduiste­ring. Groen van Prinsterer heeft terecht gesteld dat het onheil van de in de Verlichting zo hooggeroemde rechten van de mens pas verdwijnen, als wij ons weer gaan druk maken om de rechten van God!!

’Wie slooft, maakt een p> uinhoop> . En het i te kon door de bocht om dit alleen aan acht jaar Paars toe te schrijven. Zij hebben misschien de laatste resten neergehaald, maar het kwaad is eerder geschied.’

Dat raakt kerk, staat, overheid en onderdaan. Wij praten wel over Hem, maar ook dat is vaak maar vluchtgedrag. Hoe vaak wordt niet gesteld, zelfs in de zwaarste kerken: De HEERE heeft het land verlaten, de HEERE ziet ons niet." (Ezech. 8:12 en 9:9) Dat maakt het leven zinloos en uitzichtloos. Los hiervan, het is nog een grote leugen ook!

Nu is het aangeven van het probleem een zaak, maar het oplossen van het probleem is een zaak apart. Ook is het voor het oplossen van het probleem noodzakelijk de ware oorzaak van het probleem op te diepen en duidelijk te maken. De dieperliggende oorzaak is enig en alleen, dat wij God uit onze gemeenschap hebben verbannen. Buiten de kerk, maar ook in de kerk!

Groen van Prinsterer heeft heel zijn leven gewijd aan het aangeven van de gevolgen van deze worsteling, die hij haarscherp doorzag.

Inkeren

Wij moeten weer oog krijgen voor het feit dat uit ons innerlijk ons doen en laten, ons spreken en handelen, ons gehele levensgedrag ontspringt. Maar dat innerlijk kan nooit in zichzelf geworteld en gegrond zijn. Het is altijd afhankelijk van iets of iemand anders. En die ander is of God, of iets anders. Het veelgeprezen 'vrij' zijn is onzin.

In de Griekse en Romeinse cultuur kende men het woord 'persoon'. Aanvankelijk werd dit woord gebruikt voor een masker dat toneelspelers gebruikten. Het masker gaf aan dat de toneelspeler zelf geen individualiteit was, maar de vertegenwoordiger van de held die hij uitbeeldde. Na verloop van tijd verandert de betekenis van het woord 'persoon' in de rol die een mens in zijn hele leven speelt voor de machtige Andere! Augustinus heeft dit heel mooi onder woorden gebracht. Hij geeft aan dat de mens door zichzelf lief te krijgen, zichzelf is kwijt geraakt. Hij gaat zijn eigen wil doen, maar omdat hij in zichzelf niets meer heeft, moet hij buiten zich gaan zoeken om de lege plaats te vullen. Zo wordt hij slaaf van zijn geld, zijn eerzucht, zijn lusten, of hoe men het ook noemt. Hierdoor verspilt hij zijn krachten en vermogens aan dingen die 'ijdel' zijn en wordt de mens leeg en arm. Hij voedt de zwijnen. Maar, wat wordt gezegd van de verloren zoon: 'En tot zichzelf gekomen zijnde.' Omdat hij uit zichzelf was uitgevallen en van zichzelf was weggegaan, keert hij eerst terug tot zichzelf, om daar terug te komen, waar hij uit zichzelf was uitgevallen En wat zei hiji 'Ik zal opstaan en tot mijn Vader gaan.' Zie, waar hij uit zichzelf gevallen was, hij was van zijn Vader uitgevallen. Nu komt hij terug tot zichzelf en gaat naar zijn Vader, waar hij zichzelf het veiligst kan bewaren. Zo krijgt de wees weer een Vader!

Noten

1. dr. Pim Fortuyn, De verweesde samenleving, Uithoorn, 2002

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen