Verkiezingen 2017: De Facebookcampagne

Ook al ligt er nog geen vijf jaar tussen, de verkiezingscampagne van 2017 verloopt heel anders dan die van 2012. Buma, Pechtold, Rutte, Roemer, Van der Staaij: het zijn dezelfde bekende gezichten vergeleken met de vorige campagne. Maar, terwijl de pers in 2012 het nog redelijk voor het zeggen had wie de aandacht kreeg, begint dat beeld nu echt te kantelen. Het is niet zo dat de pers de regie kwijt is. Maar de rol van sociale netwerken als Facebook, Youtube en Instagram is groot. En er gaan vermoedelijk grote bedragen in om.

Veel partijen vinden het een uitkomst. Niet langer bedelen bij de pers of jouw persbericht meegenomen kan worden in een radiobulletin of journaalitem. Nu kan de eigen boodschap ongefilterd en rechtstreeks gecommuniceerd worden met de doelgroep. En als je een snaar weet te raken, deelt jouw achterban die boodschap ook weer. Waardoor je met relatief weinig geld en inspanning een groot publiek kunt raken.

Regelmatig worden er bezorgde analyses gemaakt over deze trend. Wanneer er geen filtering meer plaatsvindt door de pers, kan er ook geen kritische duiding meer worden gegeven. Want als Emile Roemer op zijn Facebookpagina (33.000 volgers) een tirade houdt over het kabinetsbeleid, wie controleert dan of hij de waarheid spreekt? Zijn volgers zullen bij het lezen van het bericht geen CPB-rapporten uit de kast trekken ter controle. Sceptici waarschuwen dat risico’s van manipulatie op de loer liggen.

AMERIKAANSE VERKIEZINGEN

Naast de eerder genoemde tweet van Wilders is er iemand die in zijn campagne nóg meer ophef veroorzaakte met zijn tweets: Donald Trump – inmiddels verkozen tot president van Amerika. Hij wist met grof geschut ongekend veel ophef te veroorzaken in tweets van 140 tekens. Als politicus vervolgde hij de harde en venijnige stijl die hij al had als zakenman. Zo luidde zijn ‘nieuwjaarswens’ bijvoorbeeld: Happy New Year to all, including to my many enemies and those who have fought me and lost so badly they just don’t know what to do. Love!

Iets anders dat veel opschudding veroorzaakte, waren de berichten dat Donald Trump de verkiezingen zou hebben gewonnen vanwege nepnieuws op Facebook. Het causaal verband is tot nu toe niet aangetoond, maar duidelijk was wel dat er op het sociale platform in Amerika veel nepnieuws werd verspreid. Deels verzonnen door kleine bedrijfjes op de Balkan, maar grotendeels ook in de Verenigde Staten zelf gecreëerd.

Iets anders dat veel opschudding veroorzaakte, waren de berichten dat Donald Trump de verkiezingen zou hebben gewonnen vanwege nepnieuws op Facebook.

‘Nepnieuws is van alle tijden’, zei onderzoeker Peter Burger van de Universiteit Leiden hierover tegen Nieuwsuur. ‘Maar door de technische mogelijkheden heeft het nu een enorme vlucht genomen. Met ontzettend simpele middelen valt er nu nieuws te maken dat over de hele wereld wordt gelezen. Daarnaast kun je via Facebook goed mikken op een bepaald publiek en zelf de advertentie-inkomsten binnen harken. Dat is nieuw’, aldus de hoogleraar wetenschapsjournalistiek en brongebruik.

EMOTIES

Sociale media kenmerken zich door de snelheid, het grote bereik dat mogelijk is, de kracht van beeld en emoties. Mensen delen een bericht, vol instemming. Of het roept een enorme weerstand op, die zich uit in woedende reacties. Of zelfs dreigementen. En waar Donald Trump en Geert Wilders emoties weten te raken, weet een partij als DENK dat ook. De afgesplitste PvdA’ers maken regelmatig filmpjes die zij op hun Facebookpagina zetten. Soms manipuleren ze die door bewust te knippen in reacties. Hun nogal suggestieve berichten over Israël en de Palestijnse gebieden leveren veel hatelijke en felle reacties op richting joden.

IMPACT

De krant NRC onderzocht in samenwerking met de Erasmus Universiteit in Rotterdam welke partijen de meeste impact hebben op Facebook. Er werd gekeken naar het aantal interacties per bericht en het aantal volgers. Samen bepalen die factoren het bereik van een partij op Facebook. De lijsttrekker die het meest besproken werd, is niet Geert Wilders of Mark Rutte, maar Tunahan Kuzu van DENK. Dat is opmerkelijk omdat zijn partij meestal maar nul tot één zetel krijgt in de peilingwijzer, een combinatie van vijf peilingen. Elk bericht van Tunahan Kuzu en Geert Wilders krijgt meer dan dertienhonderd interacties (vind-ik-leuks, reacties en aantal keren dat het bericht is gedeeld). Geen enkel Nederlands medium, misschien met uitzondering van satirische website De Speld, scoort zo hoog, aldus NRC. Slechts enkele weken later kwam het nieuws dat de partij DENK haar scores manipuleert met nep-accounts.

GERICHTE INZET VAN SOCIALE MEDIA

Van alle platforms is Facebook het grootst met miljoenen Nederlanders die er op actief zijn. Het is voor de meeste partijen dus een belangrijke plek. Maar steeds meer politici kijken ook naar Instagram. Het is een app waar foto’s centraal staan en er is een jonger publiek te vinden. Hier delen veel politici vooral hun ‘persoonlijke’ momenten, met kiezers of in hun thuissituatie.

Twitter is absoluut het ‘kleintje’ onder de netwerken. Maar politici houden elkaar via twitter graag in de gaten. Ook veel journalisten en lobbyisten volgen de tweets van de mensen uit de politieke arena.

Een statement dat iemand via Twitter maakt, kan dus ineens het nieuws bepalen.

In Nederland zijn maar weinig grote studies gedaan naar het effect van sociale media op de verkiezingsuitslag. In Amerika zijn meer studies gedaan, al leveren die vaak geen eenduidig beeld op. Het klein duimpje van de Democraten, Bernie Sanders, kwam opvallend ver naast zijn rivaal Hillary Clinton. Hij wist een grote populariteit te verkrijgen onder met name jonge kiezers. Dankzij de inzet van sociale media.

NUANCE NODIG

We kunnen inmiddels gerust vaststellen dat sociale media zorgen voor een grote verandering in het politieke campagnevoeren. Ook in het medialandschap zorgt het voor een beduidende verschuiving. Maar de waarschuwing van sommige traditionele media dat ‘ongefilterd communiceren’ zorgt voor nepnieuws en manipulatie, is te eenzijdig.

Partijen hebben de afgelopen eeuw altijd advertenties ingekocht bij kranten, radio en tv. Via die platforms communiceerden zij ook rechtstreeks en ongefilterd met de kiezer. Daarnaast is het zo dat campagneteams de kanalen van hun concurrentie in de gaten houden. Worden er valse beloften gedaan, dan zijn ze er als de kippen bij om het publiek daarop te wijzen. Ook de pers volgt de lijsttrekkers van de partijen op deze manier.

Tegelijk moeten partijen zich wel bezinnen op de emoties die zij oproepen. Een goede inzet van sociale media doe je niet om slechts je eigen gelijk te bevestigen, ten koste van anderen. Een stevige stellingname, van welke kant dan ook, maakt kans om nieuws te worden. Tegelijk maakt zoiets vaak ook veel heftige reacties los.

Wat de SGP betreft komt inzet op sociale media het best tot zijn recht als het gezien wordt als een aanvulling op het reguliere werk.

KANSEN VOOR DE SGP

De SGP is nooit een voorloper geweest op het terrein van sociale media. Toch is de partij nu aardig actief op verschillende platforms. De partij weet daar ook regelmatig een gevoelige snaar te raken. Zoals van de zomer, toen Van der Staaij een open brief in de ochtendkranten schreef. Met een pleidooi voor liefde en trouw, in plaats van overspelreclames en seksadvertenties. Een foto van de open brief op Facebook werd door het publiek massaal opgepakt en gedeeld. Op die manier bereikte de brief bijna een half miljoen mensen op sociale media.

Toen in september 2015 een gelegenheidskoor het lied ‘Amazing Grace’ zong in de hal van de Tweede Kamer, verscheen de opname daarvan op het kanaal Youtube. Inmiddels zijn de opnamen daarvan bijna twee miljoen keer bekeken. Een spreektekst van een debat over de wet flexibiliteit en zekerheid plaatsen op Facebook is ook mooi, maar zal ongetwijfeld minder gedeeld worden.

Wat de SGP betreft komt inzet op sociale media het best tot zijn recht als het gezien wordt als een aanvulling op het reguliere werk. Houd de focus op de inhoud en op de debatten en zorg voor een helder geluid. Zorg daarnaast dat er bij mooie ontmoetingen en werkbezoeken beeld is, dat gedeeld kan worden op sociale media. Deze benadering zorgt voor een koersvaste en herkenbare SGP.

Team Bedreigde Politici

Het Team Bedreigde Politici van de regionale recherche van politie-eenheid Den Haag is verantwoordelijk voor de aanpak van bedreigingen met een misdrijf gericht tegen politici.
Binnen deze doelgroep vallen ook de ministers, de staatssecretarissen maar ook bijvoorbeeld de voorzitter van de Raad van State en de Nationale Ombudsman.
Als politici een bedreiging ontvangen, dan kunnen zij hiervan melding doen bij het Team Bedreigde Politici. Dit team bekijkt in overleg met het Openbaar Ministerie in Den Haag of er ook daadwerkelijk sprake is van een strafbare bedreiging volgens artikel 285 Wetboek van Strafrecht; bijvoorbeeld wanneer er gedreigd wordt met een misdrijf tegen het leven of met zware mishandeling. Als dat het geval is, neemt dit team de aangifte van de politicus op en neemt de zaak in behandeling.
Van de rond 200 meldingen per jaar leiden meestal slechts enkele tientallen meldingen tot een zaak. De opgelegde straffen variëren van onvoorwaardelijke werkstraffen in combinatie met voorwaardelijke gevangenisstraf tot een voorwaardelijke werkstraf of gevangenisstraf of een voorwaardelijke geldboete, zegt het Openbaar Ministerie.

Arnoud Proos, voorlichter SGP-fractie in de Tweede Kamer

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen