Iedereen aan de pil?

Hoewel de weerstand tegen de pil groeit, is de pil als anticonceptie breed geaccepteerd in Nederland. Jongeren hebben steeds minder oog voor het wonder van het krijgen van kinderen en het krijgen van kinderen wordt daarmee steeds meer een kwestie van plannen. Is dat vreemd? Niet als je bedenkt wat je overal om je heen hoort over bijvoorbeeld het ‘nemen van kinderen’. Dit laat zien dat je niet iets kan zeggen over de pil als vorm van anticonceptie zonder het te hebben over seksualiteit. Vanuit dat oogpunt is het goed dat de onderwerpen seksualiteit en anticonceptie steeds beter bespreekbaar worden. Maar gesprek en voorlichting hierover is in christelijke kring niet vanzelfsprekend. Er is echter wel behoefte aan onder christelijk (on)gehuwden. Dit blijkt ook uit onderzoek van de NPV uit mei 2016.1 Dit artikel is bedoeld als aanzet voor dit gesprek en wil de vraag ‘Iedereen aan de pil?’ beantwoorden door eerst open het gesprek te voeren over vruchtbaarheid, seksualiteit en gezinsvorming.

Elk mensenleven is gewild door de Schepper en verdient zorg en aandacht.

UITGANGSPUNTEN

Vruchtbaarheid en seksualiteit bij elkaar

De geschiedenis van de schepping van de mens in Genesis laat zien dat vruchtbaarheid en seksualiteit een gave van God zijn aan de mens. Hij schiep de mens mannelijk en vrouwelijk, met seksuele gevoelens en verlangens en elk met een eigen vruchtbaarheid. Beiden verschillend, maar wel gelijkwaardig. Vruchtbaarheid komt pas werkelijk tot uiting als man en vrouw samen de liefdesgemeenschap beleven. Daarom kun je vruchtbaarheid en seksualiteit niet los van elkaar zien. Tegelijk geeft God ons seksualiteit niet met voortplanting als enige doel. Het staat ook in het licht van het sterk maken van de relatie, het groeien in liefde en het zorgdragen voor de aarde. Het is niet alleen een gave, maar ook een opgave. Een opgave met verantwoordelijkheid. Seksualiteit is het meest intieme wat je met iemand kunt delen. Dat maakt het tegelijk iets heel kwetsbaars en kostbaars. Gebruikmaken van anticonceptie zal in alle gevallen raken aan deze gave én opgave. Hoe bewaar je daarin het evenwicht?

Gezinsvorming binnen huwelijk

De Bijbel plaatst gezinsvorming en seksualiteit altijd binnen het huwelijk. Als man en vrouw elkaar trouw beloven en liefhebben, geeft dat ruimte om je geestelijk en lichamelijk aan elkaar te geven. Een omgeving waarin man en vrouw elkaar liefhebben en het goede voor elkaar zoeken, is de perfecte plaats om kinderen geboren te laten worden. God is het Die het mensenleven geeft en in Zijn hand heeft. Hij is het, Die man en vrouw bij elkaar brengt en daarmee de weg opent naar een nieuwe generatie. Hij is het ook, Die ons de opdracht geeft om in afhankelijkheid van Hem en vanuit Zijn Woord zorg te dragen voor de vorming van het gezin. Vorming in de betekenis van het ontvangen van kinderen. Maar ook vorming in de betekenis van het opvoeden van de ontvangen kinderen. Ook hier geldt dat deze Bijbelse waarheid het denken over anticonceptie zal mogen voeden. Daarbij komen allerlei vragen naar boven. Zie je het ontvangen van kinderen als geschenk uit Gods hand? Mag je een geschenk van de Gever door eigen handelen tegen houden? In hoeverre ervaar je ook verantwoordelijkheid voor de kinderen die er al zijn, in het nadenken over het krijgen van (nog meer) kinderen? Hoe zit het met de draagkracht van man en vrouw en eventuele draaglast, bijvoorbeeld als één of meerdere kinderen al extra zorg nodig hebben? Wat heeft in dit verband de oproep aan de man ons te zeggen om met verstand bij zijn vrouw te wonen? Welke plek heeft periodieke onthouding hierin?

Beschermwaardigheid van leven

Omdat het leven door God gegeven is, heeft het een waarde in zichzelf. Elk mensenleven is gewild door de Schepper en verdient zorg en aandacht. De beschermwaardigheid van het leven is sterk verankerd in de Bijbel. Dat geldt ook voor het kwetsbare begin van het leven: leven wat ontstaat bij de conceptie, het moment waarop eicel en zaadcel samensmelten. Vanaf de eerste tel is het embryo een mens van waarde. De bevruchte eicel is een volwaardige menselijk levensvorm, met alle recht op leven en levensbescherming. ‘Want Gij bezit mijn nieren, Gij hebt mij in mijner moeders buik bedekt (…). Uw ogen hebben mijn ongevormde klomp gezien’ staat er in Psalm 139. Dit uitgangspunt is van essentieel belang wanneer we het hebben over anticonceptie en de verschillende methoden, waaronder de pil, beoordelen. Methoden die pril leven teniet doen, zijn niet te verenigen met de kostbaarheid van het leven dat God geeft.

Het is goed te realiseren dat in het doorsnee taalgebruik abortieve middelen ook onder anticonceptie worden geschaard.

SPRAAKVERWARRING

Anticonceptie is een verzamelnaam voor technieken om zwangerschap na geslachtsgemeenschap te voorkomen. Echte anticonceptie probeert te voorkomen dat de zaadcel en de eicel bij elkaar kunnen komen waardoor er geen conceptie plaats vindt. Daarnaast zijn er mechanismen bij sommige methoden die voorkomen dat het embryo zich kan innestelen in de baarmoeder. In het licht van de beschermwaardigheid is er bij dit laatste mechanisme geen sprake van anticonceptie. Het nieuwe leven – hoe pril ook – is dan al ontstaan.

Het kan zich door de bewuste techniek niet innestelen en verder uitgroeien in de baarmoeder. Het is goed om te realiseren dat in het doorsnee taalgebruik de middelen die dit bewerkstelligen (nidatieremmers) ook onder anticonceptie worden geschaard. Als je uitgaat van de beschermwaardigheid van het leven dan hebben deze methoden een abortieve werking in een heel vroeg stadium van de ontwikkeling van het embryo.

Natuurlijke methoden

Er bestaan verschillende natuurlijke vormen van anticonceptie, waaronder Sensiplan en Fertility- Care. Gemeenschappelijk in deze methoden is dat er naar lichamelijke verschijnselen wordt gekeken waardoor de vruchtbare dagen van de vrouw kunnen worden gemarkeerd. Aan de hand van het herkennen van deze dagen kan gekozen worden voor het afzien van gemeenschap gedurende die dagen.

Deze methoden worden ‘natuurlijk’ genoemd omdat er geen sprake is van technisch dan wel chemisch ingrijpen op de vruchtbaarheid van de vrouw. Maar deze methoden zijn ook van invloed op het beleven van de vruchtbaarheid en het genieten van de seksualiteit en in die zin soms tegennatuurlijk. Want juist op het moment dat de vruchtbaarheid op het hoogtepunt is en seksualiteit het meest natuurlijk is, zal tegen het natuurlijk verlangen in moeten worden gekozen voor onthouding wil men de methode als anticonceptie gebruiken. Dit kan veel vragen van een relatie.

Barrièremethodes en chirurgische methodes

Met methodes als het condoom, het pessarium2 en sterilisatie voorkom je in het algemeen dat de zaadcel de eicel kan bereiken. Net als bij de natuurlijke methoden zorgen deze mechanische methoden ervoor dat er geen sprake is van bevruchting. Waarbij de keuze voor sterilisatie wel van andere orde is dan het condoom of het pessarium, omdat daarmee de mogelijkheid van een zwangerschap definitief wordt afgesloten.

Hormonale middelen

Verschillende middelen voor anticonceptie bevatten hormonen. Naast de pil, is het hormoonspiraaltje de bekendste. De werking van deze middelen berust op meerdere aspecten. Allereerst dient het om de eisprong te voorkomen, daarnaast zorgt het voor het minder doorgankelijk maken van de slijmprop in de baarmoedermond, waardoor zaadcellen moeilijker kunnen doordringen. Mocht er eventueel toch een bevruchting plaatsvinden zorgt het ook voor het voorkomen van een innesteling. De kans dat dit laatste gebeurt is echt heel erg klein, maar niet volledig uit te sluiten.

Morning-afterpil

In het kader van hormonale middelen is het goed om ook de morning-afterpil te benoemen. Volgens de huidige bijsluiter is de werking volledig gebaseerd op het uitstellen van de eisprong. Het is echter niet uit te sluiten dat het de innesteling van een eventueel toch ontstaan embryo voorkomt. In dat geval is het middel wel degelijk abortief.

IEDEREEN AAN DE PIL?

In onze samenleving wordt de pil gezien als belangrijk hulpmiddel om huwelijk, seksualiteit en het krijgen van kinderen, los te koppelen. Het idee is dat de pil ongewenste zwangerschappen voorkomt. Het is een interessante vraag of het brede gebruik van de pil abortus echt altijd voorkomt. Pilgebruik stimuleert ook een vrijere seksuele omgang. Kan een combinatie van vrijere seksuele moreel en pilgebruik ook niet leiden tot ongewenste zwangerschappen en uiteindelijk abortussen?

De pil als middel tegen ongewenste zwangerschap en in het verlengde daarvan een mogelijke abortus is het bestrijden van een kwaad (abortus) zonder het grondprobleem aan te pakken. Seksualiteit, vruchtbaarheid en gezinsvorming, geplaatst in de kaders die God heeft gegeven mogen gezien worden als gave en opgave. Deze kaders geven ruimte, maar begrenzen ook. Gods geboden zijn ook hierin heilzaam. Daarmee zijn niet alle vragen beantwoord. In de gebroken werkelijkheid waarin wij leven zijn er ook op dit gebied moeilijke dilemma’s.

In mijn werk bij de NPV-Advieslijn krijg ik regelmatig vragen over anticonceptie. Soms gaan die over de vraag of een christen gebruik kan maken van anticonceptie, ongeacht welke methode zal worden gekozen. Maar ook vragen over de verschillende methoden en hun werkzaamheid. Veel van die vragen gaan over de pil en het hormoonspiraaltje en hun mogelijk abortieve werking.

Steeds weer blijkt dat de advisering maatwerk is en het niet mogelijk is om algemene uitspraken te doen. Zoals het duidelijk is dat je niet kan zeggen ‘iedereen aan de pil’, kiezen wij er ook niet voor om te zeggen ‘niemand aan de pil’. Het mag duidelijk zijn dat de Bijbelse noties rond vruchtbaarheid, seksualiteit en beschermwaardigheid in alle gevallen de veilige kaders vormen van onze advisering. Het maatwerk zit in het feit dat geen situatie hetzelfde is. Zo maakt het nogal uit wat iemands motief is om zorg te dragen voor de omvang van zijn gezin. Het nastreven van materiele welvaart is daarin duidelijk anders dan bijvoorbeeld de handen vol hebben aan een gezin met twee kinderen met een beperking. De vraag die belangrijk is in het gesprek over het al dan niet gebruik maken van anticonceptie is de vraag ‘waardoor laat ik me leiden bij de keuzes die ik hierin maak in mijn leven?’ en ‘welke waarden zijn hierin voor mij belangrijk en leidend?’.

Pilgebruik stimuleert ook een vrijere seksuele omgang.

In een samenleving waar het praten over seksualiteit en anticonceptie vaak erg open en onbeschaamd plaats vindt, is het van belang om als christen met zorgvuldig gekozen woorden aan het gesprek deel te nemen.

Ook zal een bepaald middel bij iemand aan het eind van de vruchtbare periode een andere werking kunnen hebben dan bij iemand die op de top van de vruchtbare jaren zit. Vlak voor of aan het begin van de overgang is de kans op een abortieve werking bij de pil en het hormoonspiraaltje – zeker met aanvullende maatregelen – nihil. Het hormoonspiraaltje kan zelfs in situaties bij veel lichamelijke ongemakken een positieve invloed hebben in de beleving van seksualiteit.

In een samenleving waar het praten over seksualiteit en anticonceptie vaak erg open en onbeschaamd plaats vindt, is het van belang om als christen met zorgvuldig gekozen woorden aan het gesprek deel te nemen. Juist in de individuele advisering merken wij dat er veel eenzaamheid en onbegrip is rond de worsteling die deze onderwerpen met zich mee kunnen brengen. Schroom hierover maakt het voor sommigen zelfs lastig de NPV te benaderen met hun vraag of probleem. In de eigen familie of kerkelijke context wordt vaak geen ruimte ervaren om dit te bespreken. Hoe fijn zou het zijn als daar verandering in komt en we met elkaar dit gesprek aangaan.

NPV-Advieslijn

De NPV staat voor de zorg voor het leven. Vanuit christelijk perspectief is de NPV de vraagbaak voor medisch-ethische vragen. De NPV-Advieslijn gaat voor deskundig en persoonlijk advies rondom het begin en einde van het leven. Met veel inhoudelijke informatie en een uitgebreid netwerk verleent de NPV diensten aan leden. Zie voor meer informatie www.npvzorg.nl/advieslijn.

1 Begin 2018 hoopt de NPV een digitale keuzehulp uit te brengen over seksualiteit, vruchtbaarheid, gezinsvorming en anticonceptie. Deze keuzehulp is bedoeld om iedereen die op welke wijze dan ook maar te maken heeft met deze materie te helpen om zich een eigen visie te vormen en keuzes te kunnen maken.

2 Een rubberen kapje dat de vrouw voor het vrijen over de baarmoederhals plaatst, ingesmeerd met zaaddodende pasta. Dit wordt in Nederland weinig gebruikt als anticonceptie.

Rineke Heij, beleidsadviseur bij de NPV

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen