Symfonieën van Beethoven en Von Karajan

Het jarenlang slepende conflict tussen het directiefenomeen Herbert von Karajan en „het verlengstuk van zijn rechterarm", de Berliner Philharmoniker, lijkt opgelost te zijn. Na het verzoeningsconcert in de Berlijnse Philharmonie, één der fraaiste concertzalen ter wereld, beijverden niemand minder dan Bondspresident Richard von Weiszacker en de burgervader van Westberlijn, Eberhard Diepgen, zich om hun dankbaarheid omtrent de hereniging te betuigen. De eer van land en stad was gered. Een kwartier-durend applaus moest dat onderstrepen.
De combinatie Von Karajan en de Berliner Philharmoniker was nu eenmaal niet de eerste de beste. Onder de dictatoriale leiding van de grillige Von Karajan groeide het ensemble toch maar uit tot het befaamde „supersterren-orkest-uit-Berlijn". Dat betekent in elk geval dat die Westberlijnse musici over een hele dosis incasseringsvermogen beschikken. Want werken onder Von Karajan, die soms dirigeert alsof hij een dialoog met de componist in eigen persoon lijkt te voeren, is bepaald geen sinecure. Er is ook geen enkele dirigent ter wereld die een orkest sterker beheerst dan hij.
Het succes van de Berliner Philharmoniker is verder ook tekenend voor de kwaliteit van haar muzikaal leider. Want ook al werd Von Karajan steeds weer opnieuw afgeschilderd als showdirigent en hokus-pokus-leider, nimmer had een criticus de euvele moed hem muzikaal onderuit te halen. En al zou dat al eens geschied zijn, Von Karajan bleef het,,universele genie", beroemd om de show waarmee hij die lange trap van de Grote zaal in het Amsterdamse Concertgebouw afdaalde: een kostelijke vertoning die de peperdure entreeprijs alleen al goed maakte.

Beethoven
Evenals het Concertgebouworkest onder Haitink zich vooral druk maakte om Mahler, zo beijvert de Westberlijnse combinatie zich vooral om Beethoven. Zonder de grootsheid van Beethovens pianosonates en strijkkwartetten te willen betwisten, is hij toch vooral de man van de negen grote symfonieën. Werken met veel durf die de toen dove componist met een bijna titanische kracht moet hebben geschreven. Elke symfonie zit bomvol stemmingswisselingen. De ene maal doorspekt met een heroïsche strijdbare ondertoon, een andere maal doortrokken van een bijna allesoverheersend pessimisme. Met beide aspecten is in grote lijnen ook het karakter van de componist getekend. Met die muzikale menselijkheid werd een zeer breed publiek aangesproken, ook al lokte met name de Eroïca bij de critici gemor uit over,,losbandigheid" en,,onbeschaafdheid". Datzelfde brede publiek luistert nu, 178 jaar na Beethovens dood, nog steeds naar dezelfde klanken. Voor Von Karajan en zijn Beriiner Philharmoniker reden te over om een nieuwe serie (de hoeveelste eigenlijk?) Beethoven-symfonieën op de markt te brengen.

Vier en Zes
In 1983, midden in die periode vol wrevel en onderlinge conflicten, werden voor het nieuwe Beethovenproject de eerste opnamen gemaakt. In november 1984 verscheen als eerste een lp met de Negende, de Vijfde en de Zesde. Enkele weken geleden kwamen de Vierde en de Zevende uit.
De Vierde (B-dur, opus 60) ademt vooral een vreedzame atmosfeer waarin violen onbekommerd door onverwachte toonsoorten voorttrippelen en landelijke houtblazers die, afgewisseld met roffelende pauken, voor muziek van de zuiverste soort zorgen. RobertSchumann noemde deze symfonie eens „een slanke Griekse maagd, ingeklemd tussen twee giganten", waarmee hij de revolutionaire Derde en de triomfantelijke Vijfde bedoelde. Symfonie 7 mag beschouwd worden als de meest rytimische van de Negen. Deze Zevende (Adur, opus 92) zit vol met woelige emoties, variërend van het droevigste fragment dat Beethoven ooit aan het papier toevertrouwde, tot grote botsende fortissimoakkoorden en wervelende ritmes.
De muzikale romantiek van Beethoven komt bij Von Karajans verbeeldingskracht uitstekend uit de verf. De traditionele bezetting met groot orkest zorgt met name in de Vierde voor een zeer rijk klankbeeld. Vorige maand werd Von Karajan 77 jaar. Met deze nieuwe Beethoven-cyclus bewees hij nog steeds een meestelijk muzikant te zijn, elk excentriek gedrag ten spijt.
De nieuwe serie Beethoven-lp's werd geproduceert door Deutsche Grammophon met als Nederiandse vertegenwoordiging Polydor, postbus 2057,1200 CB Hilversum. De prijs ligt rond de dertig gulden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen