Toekomst voor de moraal

In de categorie geestelijk onderwijs zou ik kiezen voor Teellincks boek “Het geestelijk sieraad”. Omdat dit al besproken is in De Saambinder, net als diverse andere voorkeursboeken, neem ik een boek over de maatschappij: “Moraal” van de Britse opperrabbijn Jonathan Sacks (uitg. KokBoekencentrum). Het is pittige kost, maar wat mij betreft heel leerzaam.

Sacks noemt veel behartenswaardige dingen in zijn boek. Ik kan er hier alleen enkele treffende aanstippen. Om te beginnen noemt Sacks de essentie van ons mens-zijn: zorgen voor elkaar. Dit had ik me nog niet eerder zo gerealiseerd, al wijst het gebod om de naaste lief te hebben natuurlijk in die richting. Mensen komen tot hun bestemming als ze God liefhebben boven alles en hun medemens zoals zichzelf. Sacks stelt dat het zeer kwalijk is dat de ik-gerichtheid van tegenwoordig ons mens-zijn naar beneden haalt. Bij het accent op ‘ik’ en achteruitgang van ‘wij’ ontstaat er isolement. De maatschappij verbrokkelt omdat er geen gedeelde moraal meer is. De prijs voor het verlies van moraal is groot: verscheurde relaties, niet meer functionerende politiek, middelengebruik, depressie, eenzaamheid, etc.

Hebzucht zonder moraal

Treffend stelt Sacks aan de kaak dat marktwerking hebzucht creëert zonder moraal. De consumptiemaatschappij boort ontevredenheid aan. Je bent een economische eenheid: het gaat om wat je verdient of kunt kopen in plaats van om eerlijkheid of integriteit. Hebzucht staat haaks op zelfbeheersing of het beoefenen van deugden die samensmeden en vertrouwen creëren.

Sacks stelt verder dat we in een post-truth (na-waarheid) tijdperk leven. Er is namelijk geen reden meer om waarheid te spreken als er geen moraal meer is. Tegelijkertijd is er intolerantie voor waarheid. De publieke opinie gaat niet zozeer over feiten als wel over emotie die voluit ruimte moet krijgen. Zo kan iemand op de universiteit zich bijvoorbeeld niet meer vrijuit over omstreden thema’s uitspreken. Wie niet meegaat in woke-denken, wordt beschouwd als onderdrukker, is schuldig en verliest spreekrecht. Daarmee gaat vrijheid van meningsuiting verloren, namelijk het recht om mensen te vertellen wat ze niet willen horen.

Waarom ik dit zo’n goed boek vind? Het is verrijkend om vanuit de invalshoek van moraal te lezen welke tendensen de samenleving ondermijnen en ons uiteindelijk ontmenselijken. Daarbij is het een verademing dat de moraal die Sacks voor ogen staat, in veel opzichten dicht bij ons geloof ligt. Met hem delen we het hele Oude Testament. Het hoeft niet te verbazen dat hij religie weer meer plaats in het publieke domein wil geven. Want religie helpt om vertrouwen te hebben in mensen die je eerder niet kende. Religie kijkt verder dan je eigen belang en kent een samenhangende moraal met deugden waarvoor mensen willen gaan. Mensen zijn aan elkaar gegeven en kunnen een verbond sluiten om wederzijds te verbinden en trouw te blijven, ook als dat zelfverloochening en zelfopoffering vraagt.

Tegen de tijdgeest

Dit boek helpt om de huidige tijd te begrijpen, maar geeft ook richting hoe het anders kan. Het bemoedigt om niet met de stroom van de tijdgeest mee te zwemmen, maar ergens voor te staan.

Wat volgens Sacks nodig is, is onvoorwaardelijke liefde voor de medemens waarvoor je weer gaat zorgen en dus weer meer mens wordt. Het is nodig dat we ons begrenzen en ‘nee’ zeggen tegen aanlokkelijke dingen die op langer termijn verkeerd uitpakken. Sacks stimuleert om verantwoordelijkheid te nemen en keuzes te maken die ertoe doen. Daarmee wijst hij een weg naar hoop. Hij ziet toekomst voor de moraal die in de westerse cultuur helaas is kwijtgeraakt. Hij weet daarmee te inspireren, ook zonder dat de lezer het Joodse geloof met hem deelt. Christenen mogen daarbij bidden om hulp van Hem Die wonderen kan werken in onze samenleving en de wet heeft vervuld.

volgende week deel 3

In de serie ‘Mijn boek’ schrijven zes vrouwen over herinneringen aan hun meest geliefde boek. Vandaag deel 2: Mevrouw S. Brons-Van der Wekken over "Moraal” van Jonathan Sacks.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen