Wat is waarheid?

Vrijwel alle uitleggers zijn het erover eens dat Pilatus daarmee niet een oprechte hunkering naar de waarheid uitte. Hij drukte zijn minachting ermee uit voor Degene Die de enige echte Waarheid is.

In de eeuwen daarna heeft deze vraag vele malen geklonken als mensen een oordeel moesten vellen over twee tegengestelde verhalen. Ook vandaag de dag wordt dat wel gedaan en misschien wel vaker dan in het verleden.

Afgewogen oordeel

Wat is waarheid? Het antwoord is niet gemakkelijk te geven vanwege de stortvloed aan informatie die langs allerlei kanalen, vooral digitaal, tot ons komt. Alleen al die hoeveelheid informatie maakt dat we vaak door de bomen het bos niet meer zien. Hoe komt een gewoon mens tot een afgewogen oordeel?

Maar dat is niet het enige. In onze tijd lijkt het erop dat er geen waarheid meer bestaat. Feiten worden gezien als meningen. Ieder mag uit die veelheid van ‘harde feiten’ zijn eigen verhaal samenstellen. Met andere woorden: ieder heeft niet alleen recht op zijn eigen mening, maar ook op zijn eigen waarheid.

Dit is een belangrijke reden (niet de enige) dat Bijbelgetrouwe christenen vandaag de dag vaak buiten de maatschappelijke discussie worden geplaatst. Christenen zeggen immers

niet dat er EEN waarheid is, maar dat DE waarheid in Jezus Christus is te vinden.

Verschillende media

Het probleem wordt nog groter omdat op verschillende manieren de feiten worden belicht, bewerkt of geweld aangedaan. Dat er onderscheid in visie op feiten is, moge duidelijk zijn. Een gevolg daarvan is bijvoorbeeld dat er kranten met een verschillende signatuur zijn. De visie op (christelijk) onderwijs is in De Volkskrant anders dan in het Reformatorisch Dagblad. Zolang maar duidelijk is vanuit welke uitgangspunten een medium werkt, hoeft dat niet te leiden tot verwarring.

Anders wordt het wanneer feiten welbewust worden gekleurd. Een van de manieren is ‘framing’. Daarbij wordt feitelijke informatie in een kader geplaatst waardoor het zicht op de objectieve werkelijkheid verloren gaat. Een volkomen fictief voorbeeld: als in een dorp in de omgeving van Gouda wordt besloten tot strenge regels voor zondagsrust, typeren seculiere media dat door te kiezen voor een kop als: ‘Staphorst in het Groene Hart’. De meeste lezers zullen vervolgens niet langer objectief kennisnemen van het bericht. Ze weten door het gebruikte frame bij voorbaat al wat ze ervan moeten denken. De naam Staphorst zegt genoeg.

Fake news

De meest vergaande vorm is het verspreiden van fake news, van berichten die de schijn hebben juist te zijn, maar die totaal niet waar zijn. Ze zijn bedoeld om de burgers te misleiden, in verwarring te brengen. Steve Bannon, voorheen adviseur van president Trump, schreef: ‘Overstelp de wereld met onzin, nepnieuws en lariekoek zodat mensen niet meer weten wat ze moeten geloven’.

Zoals bekend heeft Rusland een grote ‘fake news fabriek’, met als enige taak de publieke opinie in het buitenland te beïnvloeden. Volgens de Amerikaanse regering was dit gevaar enkele jaren geleden zo groot dat ze een afdeling oprichtte om dit fake news tegen te gaan. Maar ook de VS verspreidt fake news. Geen misverstand daarover!

Natuurlijk kan men de schouders ophalen en denken dat dit wel meevalt, of van mening zijn dat men voldoende gave des onderscheids heeft om waarheid en leugen, harde feiten en boterzachte meningen te onderscheiden. Maar de Amerikaanse hoogleraar christelijke journalistiek Marvin Olasky schrijft: ‘Framing en fake news hebben altijd invloed op ons denken, meestentijds onbewust. Alleen al omdat we na de zondeval ‘automatisch’ geneigd zijn onwaarachtige verhalen te geloven’.

Kerkelijk erf

Het is een misvatting te denken dat deze ontwikkelingen zich niet op het kerkelijk erf voordoen. Wat wordt daar al niet verteld over (vooral) dominees? Om slechts een voorbeeld van framing te noemen: nog niet zo lang geleden was in sommige gemeenten de prediking van een predikant soms al op voorhand verdacht vanwege een werkje in zijn zwarte stropdas, of omdat hij een jacquet in plaats van een preekjas droeg. Er zijn tot op de dag van vandaag meerdere voorbeelden van deze praktijk van framing te geven. Hoe vaak gebeurt het niet dat een beginnend predikant al voordat hij bevestigd is, een etiket heeft opgeplakt gekregen? Terwijl hij nog maar net begonnen is met preken en nog veel moet leren.

Framen en het verspreiden van fake news is niets anders dan achterklap en vuile laster. In Psalm 15 (berijmd) wordt gevraagd wie het heilige Sions van de Heere mag bewonen. Het antwoord:

Die met zijn tong niet achterklapt;

Geen kwaad doet aan zijn metgezellen;

Niet in het spoor van laster stapt;

Maar, zo men iemands eer vertrapt,

Dien smaad wil horen noch vertellen.

Framen en verspreiden van fake news zijn zonde. Ze horen niet in de wereld, maar zeker niet in de kerk. Wie zich daar schuldig aan maakt doet de Waarheid geweld aan.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen