Boekbespreking

Dr. Bart-Jan Spruyt, Oud-Hervormd. Ds. Jan Wouter Felix (1824-1904), het Réveil in Friesland, en de strijd om de Nederlandse Hervormde Kerk. Gebonden, 331 pagina’s. Uitgever: Den Hertog, Houten. Prijs €33,90

Oud Hervormd – biografie over ds. J.W. Felix

De naam van ds. J.W. Felix kom je tegen in diverse oude schrijvers die in het midden van de negentiende eeuw opnieuw werden uitgegeven. Felix (1824-1904) was predikant in de Nederlandse Hervormde Kerk en diende de gemeenten Longerhouw en Schettens, Heeg, Opheusden, Nieuwe Tonge, Katwijk aan den Rijn en Utrecht. Dr. Bart-Jan Spruyt schreef een uitgebreide en lezenswaardige biografie over hem.

Felix – door de auteur ‘oud-hervormd’ genoemd omdat hij een oude wijze van hervormd-zijn vertegenwoordigde – was een belangrijke vertegenwoordiger van het Fries Réveil. De naam van Felix is ook wel bekend door het boek van dr. G.A. Wunkes over hetzelfde Réveil in Friesland en door een geschiedenis omtrent de kermis in Nieuwe Tonge.

Maar Spruyt geeft veel meer weer in zijn biografie, zoals de jaren in Friesland, die voor Felix een tweede academie waren. Dit door de omgang met godvrezende gemeenteleden, maar ook door het lezen en het leveren van zijn bijdrage aan uitgaven van werken van een aantal oude schrijvers zoals John Owen, Isaac

Ambrosius, David Bruinings, Florentius Costerus, William Guthrie, Guiljelmus Saldenus, Octavius Winslow, Joseph Charles Philpot en Wulfert Floor. Hij noemde de oefeningen van laatstgenoemde ‘het werk van een Schriftgeleerde, in de dingen van het Koninkrijk der hemelen grondig – dat is: door de Heilige Geest, met toepassing op eigen hart – onderwezen.’ Over de vrucht op zijn eigen prediking in zijn Friese periode sprak de predikant later het volgende: ‘Ik heb toen in mijn gemeenten en alom een heerlijk, geestelijk ontwaken en treffende werkingen van de Heilige Geest der bekering aanschouwd.’

In Heeg was het Japik Nieuwland die onder de prediking van Felix tot bekering kwam en in de gemeente Heeg een jongelingsvereniging oprichtte. Deze Nieuwland was ook redacteur bij de Friese Vrienden der Waarheid en een spreker voor zending en jeugdwerk. Daarnaast gaf Nieuwland vertaalde preken van Philpot uit die zijn vader had meegenomen uit Engeland.

Mij trof de belezenheid en de vele binnenlandse maar ook buitenlandse contacten van ds. Felix, onder anderen met vertegenwoordigers van het Franse Réveil. In Utrecht kerkte Kohlbrugge bij hem, die diezelfde avond ook bij hem op bezoek kwam.

Felix was een strijder voor de orthodox-gereformeerde belijdenis in de Hervormde Kerk. Hij was de oprichter van de Provinciale Friese Vrienden der Waarheid en werd de eerste voorzitter. Tijdens een bidstond in Leeuwarden in 1860 waren er maar liefst duizend aanwezigen. Daarnaast schreef Felix een tijdschrift vol.

In 1862 behoorde Felix tot de oprichters van de Confessionele Vereniging. Hij zag het werk voor deze vereniging in het verlengde van de Friese Vrienden. Felix hield de boot af om voor De Heraut, het blad van dr. A. Kuyper, te schrijven. Hij had een gereserveerde houding ten opzichte van Kuyper, gezien enkele theologische verschillen. De predikant werd wel curator van de Vrije Universiteit. Het was hem te doen om een goede opleiding voor hen die het predikambt begeerden. Vrij lang, tot 1888, bleef ds. Felix curator en werd na bedanken daarvoor door Kuyper beschuldigd met de opmerking dat hij, die eens een trouwe wachter op Sions muren was, in een bestrijder van de gereformeerden ondergegaan. Felix’ antwoord was scherp: ‘Zij zijn onwaardig in de pen van een man als hij zo rijk in gaven en van zo’n uitgebreide kennis, die vroeger aan mij en aan duizenden een verwachting deed koesteren die in bittere teleurstelling is ondergegaan.’ In zijn ‘Inleiding’ schrijft Spruyt dat de levens en de werken van ds. Felix en zijn confessionele vrienden de hervormd-gereformeerden in PKN en HHK een spiegel voorhouden en een uitnodiging tot gemeenschappelijke bezinning vormen. Dat is waar, maar het mag ook breder getrokken worden: ds. Felix heeft ons allen immers wat te zeggen.

Dr. Spruyt geeft voor verdere bezinning een aanzet in deze biografie door een aantal teksten, waaronder een twintigtal brieven aan de jongelingsvereniging te Heeg te plaatsen, maar neemt ook een preek uit 1857 op, die het opschrift draagt: ‘De Hervorming begint van binnen uit’.

Naast de teksten is de bibliografie van ds. Felix opgenomen, met daarbij de vindplaatsen in archieven en een chronologisch overzicht van de publicaties van deze dominee van het Friese Réveil.

Een compliment voor de auteur na drie jaar diepgravend onderzoek, zelfs in vakantietijd. Maar ook waardering voor de uitgever, die er een fraaie uitgave van gemaakt heeft. (J.P. Neven)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen