De Wereld van Zorginnovatie Over de Toekomst van de (Christelijke) Zorg

Martini Klinik bijvoorbeeld is gespecialiseerd in de behandeling van prostaatkanker. Bij Martini worden meer patiënten met deze aandoening behandeld dan waar dan ter wereld. De uitkomsten zijn spectaculair beter dan bij andere ziekenhuizen. Daar waar na behandeling door Martini gemiddeld zo’n 93.5% van de mensen volledig continent is, ligt dat gemiddeld in Duitsland op 56,7%. Dat wordt gerealiseerd zonder dat de behandelkosten er hoger zijn dan bij andere ziekenhuizen. Maar hoe stimulerend dergelijke ‘pathfinders’ ook mogen zijn, we worstelen wereldwijd nog steeds met grote problemen in de zorg. De kosten stijgen snel, er zijn groeiende tekorten aan personeel, de toegang tot noodzakelijke zorg laat te wensen over, en de kwaliteitsverschillen zijn enorm.

Ook in Nederland stijgen de zorgkosten tot grote hoogten - naar verwachting 100 miljard in 2025 volgens recente prognoses van het CBS - en het wordt steeds moeilijker om aan voldoende mensen te komen. Met enige regelmaat is sprake van financiële problemen bij zorginstellingen. De werkdruk ligt vaak hoog in de zorg, evenals het ziekteverzuim, terwijl de werkvreugde matig is. Innovatieve zorgaanbieders in Nederland zoals Buurtzorg, Diabeter en Parkinsonnet zijn uitstekende voorbeelden die laten zien dat de ‘quadruple aim’ mogelijk is, net zoals dat bij Martini Klinik het geval is: het is mogelijk om gelijktijdig kosten te beheersen, uitstekende uitkomsten te realiseren, tevreden patiënten te hebben terwijl zorgprofessionals met vreugde hun werk doen. Maar deze ‘pathfinders’ zijn betrokken bij minder dan 1 procent van alle uitgaven in de zorg in Nederland. Hun impact op de zorg als geheel is in absolute zin betekenisvol en inspirerend, maar in relatieve zin toch gering. De innovatie met behulp van slimme technologie gaat – ook in Nederland - tergend traag. De vele duizenden toepassingen van e-health schalen veelal nauwelijks op en blijven meestal steken bij pilots met kleine patiëntaantallen. Daarnaast wordt veel geld en energie verstookt aan kostbare en tijdrovende EPD-implementaties waarbij oude systemen vervangen worden door nieuwere die weinig toevoegen aan wat er al was. Uitwisseling van data is nog steeds een enorm probleem in de zorg; slechts een fractie van de beschikbare gezondheidsdata wordt uitgewisseld via het Landelijke Schakelpunt.

De uitdagingen van reformatorische zorginstellingen lijken in veel opzichten niet veel anders dan die van de ‘mainstream’ zorg. In de achterliggende jaren waren er op verschillende momenten financiële problemen en bestuursperikelen bij Eleos, RST, Febe, Winterdijk en Lelie Zorggroep. Het kost grote moeite om mensen te vinden voor gehandicaptenzorg bij De Schutse, Adullam en Siloah. Zodanig dat zelfs zorgverleners met een niet-kerkelijke achtergrond ingezet worden om de continuïteit van de zorg te kunnen garanderen.

Christelijke zorg

Maar wat is dat eigenlijk, reformatorische zorg, of meer in het algemeen: christelijke zorg? Niet lang geleden herlas ik de levensbeschrijving van Pastor Hsi (1836-1896). Dit is een van de meest indrukwekkende christelijke biografieën die ik ken. Deze Chinese confuciaanse geleerde werd krachtdadig bekeerd, en opende meer dan 40 verslavingsklinieken die mensen afhielpen van de toen in China wijdverbreide opiumverslaving. Hij deed zijn werk in grote afhankelijkheid van de Heere. Zijn doel was niet alleen genezing, maar ook bekering. Zijn werk werd rijk gezegend.

Het herinnerde mij aan wat je misschien zou kunnen omschrijven als de ‘oervorm’ van christelijke zorg. Zorg die verricht wordt in afhankelijkheid van God en in gelovig vertrouwen op Zijn kracht. Zorg die zich richt op iedere medemens, waar iedereen welkom is. Zorg die niet alleen het lichamelijk welzijn maar ook geestelijk welzijn beoogt. Zorg zonder winstoogmerk. Zorg die liefdevol is. Zorg die niet of nauwelijks geïnstitutionaliseerd is, maar die verricht wordt door mensen die zich ertoe geroepen weten. Zorg die hand in hand werkt met kerken. Zorg door geredde zondaren aan zondaren die nog niet gered zijn. Zorg, met andere woorden, door zorgverleners die door genade het beeld van Christus vertonen.

Ook in Nederland werden aanvankelijk tal van zorginstellingen opgericht vanuit de roeping om christelijke barmhartigheid aan iedere naaste te betrachten. Ook zij hadden oog voor het zielenheil van patiënten. Ook zij stonden open voor zorg aan alle mensen. Maar vaak herinneren nu alleen hun namen nog aan hun verleden en hun christelijke ‘roots’.

In de afgelopen 50 jaar ontstonden - gedeeltelijk in reactie op de verwaterende identiteit van algemeen christelijke instellingen - veel reformatorische zorginstellingen. Zij hadden een andere insteek. Ze waren primair bedoeld voor mensen uit de eigen kerkelijke achterban. En hoe dankbaar we ook mogen en moeten zijn voor de reformatorische zorginstellingen die er zijn, moeten we niet eerlijk vaststellen dat we inmiddels ver afgegroeid zijn van deze ‘oervorm’ van christelijke zorg?

Ingrediënten voor een visie op christelijke zorg in de toekomst

Wat zou in het licht van dit alles dan een visie kunnen zijn op christelijke zorg? Ik pretendeer hierin niet dat ik de wijsheid in pacht heb, maar wil wat aspecten benoemen die wellicht behulpzaam kunnen zijn om tot een visie te komen.

1. In de eerste plaats, helder is dat reformatorische zorg alleen toekomst heeft als het ook werkelijk ‘bezielde’ zorg is door de mensen die er werken. De kern is zorg door zorgverleners die uit genade door God veranderd en vernieuwd zijn, en gedreven worden door liefde voor hun naaste, niet alleen wanneer het gaat om lichamelijk welzijn, maar eerst en vooral om hun geestelijk welzijn. Het grootste tekort is niet de hoeveelheid zorgverleners die de identiteit van de instelling wensen te onderschrijven, het grootste tekort is zorgverleners die Christus persoonlijk kennen, en zich door Hem geroepen weten om werkzaam te zijn in de zorg.

2. Is het niet tijd voor nieuwe reformatorische zorginitiatieven die zich niet alleen richten op de eigen achterban maar op de brede samenleving? We leven in een losgeslagen wereld, met veel groeiende psychische problematiek, inclusief allerlei vormen van verslaving. Kunnen en moeten we hier als christenen niet veel meer in betekenen? We vertegenwoordigen unieke waarden die niet alleen christenen aanspreken. Denk aan de beschermwaardigheid van het leven. Zouden er bijvoorbeeld reformatorische hospices kunnen zijn voor buitenkerkelijken? Of kunnen we op Buurtzorg-achtige wijze invulling geven aan lokale thuiszorg voor iedereen, in nauwe samenwerking met lokale kerken?

3. Goede zorg kan niet zonder specialisatie, zonder duidelijke focus en zonder duidelijke keuzes. Een zorgaanbieder die veel een beetje doet, heeft geen bestaansrecht. Juist door te specialiseren ontstaat de mogelijkheid om continue te verbeteren en te excelleren, en dat is nodig. Ook reformatorische zorgconsumenten verwachten klantgerichte, persoonlijke, kwalitatief hoogwaardige zorg. Identiteit is niet het enige belangrijke punt waarop geselecteerd wordt.

4. Waar het gaat om hoogcomplexe zorg is reformatorische zorg te billijken, ook in de toekomst, maar in zijn algemeenheid is de beweging al langere tijd natuurlijk juist naar zorg die zoveel mogelijk thuis of in de buurt plaatsvindt, of in kleinschalige voorzieningen in de eigen sociale omgevingen. Initiatieven zoals Linquenda Domus, dat kleinschalige lokale woonvoorzieningen realiseert met private gelden, kunnen hier een rol in spelen.

5. In de toekomst zal meer en meer nadruk komen te liggen op zelfzorg en zorg voor elkaar. Dat is nodig om de zorg betaalbaar te houden. Kerken kunnen hier een rol in spelen. Kerkelijke verenigingen zoals die bijvoorbeeld functioneren in Barneveld (Hart & Hand) laten zien dat veel mogelijk is. Reformatorische zorginstellingen zullen hier nauwer mee moeten samenwerken, vooral op lokaal niveau, waarbij de basiszorg steeds langer wordt ingevuld door informele mantelzorg en professionele zorg die ondersteunt.

Rol van e-health

De vraag is nog welke rol e-health in dit alles kan spelen. Vanouds lopen reformatorische instellingen op dit vlak niet voorop. De ‘pathfinders’ die ik eerder besprak, zoals Buurtzorg, Diabeter, Parkinsonnet, Martini laten zien dat e-health belangrijk is om hun zorgmodel te faciliteren en vooral ook om het te kunnen opschalen. e-health is voor hen een cruciale ‘enabler’. Zo zal dat ook meer gelden voor reformatorische zorginstellingen. Maar e-health vormt er niet de kern van. De kern is met zorgverleners werken, die het als hun roeping zien om hun naaste te dienen, door voor hen te zorgen, in navolging van de Pathfinder met een grote letter P. In het voetspoor van de grote Wegbereider, die voor zondezieke zondaren een weg baande waar geen weg meer was.

Dit essay bevat fragmenten van een lezing die Laurens van der Tang zou houden tijdens de RMU Studiedag Gezondheidszorg en Welzijn op 27 november 2019. Door persoonlijke omstandigheden kon hij niet komen. Met zijn toestemming publiceren we enkele delen.

Laurens van der tang

Laurens van der Tang (1965) nam per 1 januari afscheid als directeur van Philips VitalHealth, een softwarebedrijf gespecialiseerd in de ontwikkeling van eHealth oplossingen met ongeveer 250 medewerkers, waarvan hij een van de oprichters was, en dat eind 2017 overgenomen werd door Philips. Hij is verder actief als investeerder, lid van diverse besturen, schrijft regelmatig voor (kerkelijke) media en is ouderling van de Gereformeerde Gemeente in Nederland in Rhenen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen