Boekbesprekingen

Na ruim dertig jaar betrokken te zijn geweest bij het Calvijnonderzoek werd ik bij het zien van de bundel Calvin and the Early Reformation aangenaam verrast door een mij volstrekt onbekend portret van de Geneefse reformator. Brian Brewer en David Whitford, beiden verbonden aan Baylor University, hebben als omslagillustratie gekozen voor de negentiende-eeuwse lithografie ‘Giovanni Calvino’ van de hand van Antonio Zezon.

Aan de tien waardevolle artikelen in deze bundel liggen de lezingen ten grondslag die in 2017 tijdens de conferentie van de Calvin Studies Society zijn gehouden. De redacteuren zijn erin geslaagd een bundel te presenteren die zich kenmerkt door een uitstekende samenhang van de verschillende artikelen. Tijdens de conferentie van de Society heeft de vraag centraal gestaan welke impact de vroege jaren van de Reformatie gehad kunnen hebben op Calvijn vanaf zijn studententijd in Parijs en Orléans tot en met de eerste jaren in Genève. Luther is met zijn 95 stellingen ‘one voice among a chorus calling for reform of the church […] during the late medieval era’ (2), maar wanneer Calvijn voor het voetlicht treedt, heeft de beweging inmiddels duidelijk herkenbare contouren gekregen. Wanneer we bedenken dat Calvijn vijf jaar oud was toen Luther zijn eerste serie colleges over de Psalmen afrondde en startte met de uitleg van de brief aan de Romeinen, wordt in een oogopslag duidelijk dat hij een man is van de tweede generatie.

Greta Kroeker laat zien hoeveel Erasmus en Calvijn gemeenschappelijk hadden, hoewel zij elkaar nooit in levenden lijve ontmoet hebben. Beiden hebben zich hun leven lang toegelegd op het onderzoek van de Schrift en deelden de overtuiging dat de vroege kerk van eminent belang is voor de vormgeving van het kerkelijk leven in het heden. Zij verschilden echter fundamenteel van mening over de vraag op welke wijze de kerk gezuiverd en vernieuwd moest worden.

In verschillende bijdragen wordt de Franse afkomst van Calvijn voor het voetlicht gehaald. James Farge schetst het intellectuele, politieke en juridische klimaat in Frankrijk. Christoph Strohm zoomt vervolgens nog gedetailleerder in op de juridische scholing aan de universiteiten en specifiek Calvijns juridische scholing. Hij laat aan de hand van enkele passages uit de Institutie zien hoe het juridisch onderwijs later heeft doorgewerkt in de verwoording van zijn theologie.

Bij de Franse context van Calvijn behoort ook de kring van Meaux. Jonathan Reid en Michael Bruening gaan in op de reformatie van de diocese van Meaux en het Franse Nicodemisme. Waardevol voor het onderzoek zijn de bijlagen bij het artikel van Reid, waarin alle tot nu toe bekende documenten zijn geordend die te maken hebben met Calvijns Franse achtergrond en zijn kritiek op de zogenaamde nicodemieten.

Ten slotte noem ik de bijdrage van John Thompson die gewijd is aan het thema ‘Confessions, Conscience, and Coercion in the Early Calvin.’ Hij gaat in op de boeiende verhouding tussen enerzijds de vrijheid van het geweten waar het gaat om iemands geloof en anderzijds de noodzaak om belijdenisgeschriften te ondertekenen. Hier komt duidelijk aan het licht hoe de gedachten van Calvijn zich ontwikkeld hebben. Aanvankelijk weigerde hij om de vroegchristelijke belijdenissen te ondertekenen; later ging hij de ondertekening van de Geneefse belijdenis zien in het licht van de oudtestamentische verbondsvernieuwingen zoals die onder andere onder leiding van Mozes gestalte kregen.

Calvin and Early Reformation is een waardevolle aanvulling op de bestaande literatuur en onderstreept de noodzaak van voortgaand onderzoek van de Reformatie. Een laatste observatie betreft de mate van globalisering van het onderzoek. Ondanks de talloze mogelijkheden die er zijn om als onderzoekers elkaar van over de gehele wereld te ontmoeten en met elkaar in discussie te gaan, blijft het opvallend dat de zeeën nog steeds een scheidslijn vormen. Op Christoph Strohm na verrichten alle onderzoekers die meegewerkt hebben aan deze bundel, hun onderzoek aan gene zijde van de Atlantische Oceaan. Zijdelings wordt slechts eenmaal Wilhelm Neusers monografie Johann Calvin – Leben und Werk in seiner Frühzeit 1509–1541 (2009) genoemd, terwijl de focus op dezelfde periode in Calvijns leven juist een prachtige kans zou zijn om de interessante hypothesen van Neuser te bevestigen of juist te deconstrueren.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen