Great Reset of Jubeljaar?

Herstart

In dat licht is het interessant dat de Bijbel eveneens een soort ‘Great Reset’ benoemt. Leviticus 25 geeft instructies aan het volk Israël over de instelling van een zogeheten Jubeljaar. Chris Stoffer benoemde dit fenomeen onlangs nog tijdens de begrotingsbehandeling Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking: ‘We lezen daar dat elk zevende jaar akkers met rust gelaten werden, en dat bovendien elk 50e jaar alle bezittingen terugkeerden naar de oorspronkelijke eigenaars om grote armoede of juist excessieve verrijking teniet te doen. Dat 50e jaar heette het ‘jubeljaar’.’ Mooi dat zulke Bijbelse noties ingang vinden in de politieke arena.

Het roept wel vragen op naar de haalbaarheid en actualiteit in de 21 ^e eeuw. Is zo’n reset van de economie vandaag de dag nog wel mogelijk? En bovendien: is het jubeljaar nu echt nodig? Zo slecht staan Nederland en de wereld er toch ook niet voor? Om zulke vragen te beantwoorden is het goed om allereerst in de achtergrond van het jubeljaar te duiken, en het jubeljaar in de bredere context vande Mozaïsche wetgeving te plaatsen.

Omzien

Door de hele Bijbel heen laat God zien dat Hij het lot van de armen en kwetsbaren zeer ernstig neemt. Met regelmaat spreken Gods profeten de leiders van Israël aan om goed voor weduwen en wezen te zorgen. Ook in de Thora komt dit nadrukkelijk naar voren. We noemden hiervoor al de instelling van het jubeljaar, maar het Joodse volk krijgt ook bij herhaling de opdracht om de armen eten te geven en te kleden. Denk hierbij aan Deuteronomium 24 waar staat: ’Gij zult de arme en nooddruftige dagloner niet verdrukken, die uit uw broederen is of uit uw vreemdelingen die in uw land en in uw poorten zijn’. Een ander voorbeeld, dat Boaz ten opzichte van Ruth in de praktijk brengt, vinden we in Leviticus 19: ‘Als gij nu de oogst van uw land zult oogsten, gij zult in uw oogsten de hoek van het veld niet ganselijk afmaaien en de verzameling van uw oogst niet verzamelen; voor de arme en voor de vreemdelingen zult gij ze laten; Ik ben de HEERE uw God!’ Het jubeljaar is een manier om de winst te beperken en daarmee behoeftigen in staat te stellen om te delen in de opbrengst van de oogst.

De zorg voor de naaste hangt dus direct samen met de omgang met het land en de schepping. Deze koppeling maakt ook Matthew Henry in zijn Bijbelverklaring. Hij schrijft dat het jubeljaar ervoor moest zorgen ‘dat niemand buitensporig rijk zou worden door huis aan huis te trekken, akker aan akker te brengen, maar dat men zich er liever op zou toeleggen om te bewerken wat ze hadden, dan dat ze hun bezittingen zouden vergroten.’ Ditzelfde principe zien we ‘in het klein’ in de instructie voor ieder zevende jaar dat in Leviticus 25 bij het jubeljaar beschreven staat: ‘Zes jaar zult gij uw akker bezaaien en zes jaar zult gij uw wijngaard snoeien, en de opbrengst daarvan inzamelen, maar in het zevende jaar zal het land een volkomen sabbat hebben, een sabbat voor de HEERE: uw akker zult gij niet bezaaien en uw wijngaard niet snoeien.’

Correctiemechanisme

Het is goed om te beseffen dat de Mozaïsche wetgeving niet enkel in het teken staat van liefdadigheid, maar dat het veel dieper gaat. Het is een instelling van God om tastbaar te maken dat sociale ongelijkheid niet mag blijven bestaan en dat de vicieuze cirkel van armoede, uitbuiting en uitputting doorbroken moet worden. Het maakt ons ook duidelijk dat omzien naar je (verre) naaste in armoede en nood en de zorg voor Gods schepping niet vanzelf gaan. Daar zijn soms wetten en (beleids-)regels voor nodig, die als het ware werken als een correctiemechanisme, gericht op rechtvaardigheid en herstel. De mens zelf verandert immers niet: ieder zevende of vijftigste jaar is het daarom opnieuw nodig om de rechtvaardige verhoudingen in het land en de economie te herstellen!

De constatering dat de mens zelf niet verandert, geeft gelijk antwoord op de vraag of zo’n jubeljaar of zo’n instructie voor het zevende jaar nu nog nodig is. Kijk om je heen en je kunt niet anders constateren dan dat de wereld snakt naar herstel en een nieuwe start. De kloof tussen rijk en arm wordt wereldwijd steeds groter. De rijken worden rijker en de armen worden steeds armer. Ter illustratie: de vijf rijkste wereldburgers zagen hun vermogen in de afgelopen jaren verdubbelen, terwijl de armste vijf miljard mensen armer zijn geworden. Dat is ongelooflijk schrijnend. De recente coalitieplannen om in een periode van twee jaar toe te werken naar een structurele korting van 2,4 miljard op ontwikkelingssamenwerking dragen, mild uitgedrukt, niet bepaald bij aan een herstel van deze mondiale (vermogens)ongelijkheid.

Die ongelijkheid leidt bovendien tot grote problemen. Minder mensen hebben toegang tot basisbehoeften als gezondheidszorg en voedselzekerheid. Wereldwijd lijden naar schatting tussen de 691 en 783 miljoen mensen chronisch honger. Dat is bijna 10 procent van de wereldbevolking. Bijna 700 miljoen mensen leven in extreme armoede en hebben minder dan $ 2,15 per dag te besteden. In de afgelopen decennia liepen deze cijfers gelukkig langzaam terug, maar cijfers vanuit de FAO (Food and Agriculture Organization) wijzen juist op een omslag sinds 2015: honger neemt weer toe, in plaats van af. Dit komt onder andere door het toenemend aantal conflicten, stijgende inflatie en de groeiende impact van klimaatverandering. Kijk voor dat laatste maar naar de droogte in de Hoorn van Afrika, of de overstromingen in Zuidoost-Azië. Juist de allerarmsten ondervinden hier het meest de gevolgen van: leefbaar land wordt schaarser, gewassen groeien niet meer vanwege toenemende droogte, vruchtbare aarde wordt door hevige regenbuien weggespoeld en de kans op ziekte neemt toe. Armoede maakt mensen kwetsbaar. Dat merken ook kinderen, die onder de meest erbarmelijke omstandigheden aan het werk zijn. En vrouwen en meisjes, die worden verhandeld en terecht komen in het web van mensensmokkelaars en prostitutie.

Welvaart En Armoede

Deze beperkte opsomming van cijfers en verhalen laat zien dat we in een gebroken wereld leven. De situatie is geen haar beter dan destijds in het beloofde land. Het vestigen van de aandacht op het belang van ‘balans’ en ‘matiging’ en het tegengaan van schrijnende armoede of excessieve verrijking is ook vandaag de dag geen overbodige luxe. We leven in een wereld waar economische groei en het maken van winst veelal centraal staan. Dat maakt een toepassing van een jubeljaar onverminderd actueel, maar tegelijkertijd ook ingewikkeld. Te meer als we ons realiseren dat onze welvaart onlosmakelijk verbonden is met de armoede van mensen aan de andere kant van de wereld.

Veel van de producten die wij gebruiken en consumeren, worden gemaakt door arbeiders – waaronder vaak ook veel jonge vrouwen en kinderen – in ontwikkelingslanden. Veiligheid, welzijn en gelijkwaardige participatie van werknemers is in veel (productie-) landen nog ver te zoeken. Hetzelfde geldt voor de grondstoffen die wij als land importeren. Denk aan cacao, koffie en katoen, maar ook aan uranium, lithium en kobalt. Dat laatste drietal gebruiken wij in hightech producten als telefoons, maar ook in duurzame producten als zonnepanelen. Veel mijnwerkers gaan vanwege onze vraag naar deze producten gebukt onder lange werkdagen, lage lonen, onzekerheid, geweld en gevaarlijke werkomstandigheden.

Verantwoordelijkheid

Terug naar het jubeljaar als Bijbels moment van ‘great reset’. Dat is in de praktijk nauwelijks meer haalbaar. Toch biedt het Bijbelse jubeljaar drie aanknopingspunten waarop we wel degelijk kunnen voortbouwen: het besef dat het gaat om een correctiemechanisme, dat daar wetten en (beleids)regels voor no-dig zijn, en dat de oproep tot een jubeljaar aan iedere Israëliet is gericht. We zijn samen verantwoordelijk voor het welzijn van schepping en maatschappij. Alleen samen kunnen we vastgelopen systemen veranderen. Niet via een great reset, maar wel stapje voor stapje. Om armoede, misstanden en sociale onrechtvaardigheid tegen te gaan, moet ieder zijn of haar verantwoordelijkheid nemen op de plek waar men gesteld is.

Het vraagt van onze overheid om te streven naar wetgeving die de Nederlandse klimaat-, land- en watervoetafdruk in het mondiale zuiden verkleint. Ook het terugdringen van belastingontwijking is hard nodig: jaarlijks lopen ontwikkelingslanden zo’n 200 miljard dollar(!) aan belastinggeld mis, mede door Nederlandse belastingconstructies. Dat geld kunnen ze niet investeren in basisvoorzieningen als gezondheidszorg, onderwijs of infrastructuur. Ook bedrijven hebben een verantwoordelijkheid: hoe zit het met de milieu-impact van hun productieketens? En vindt er ergens in die ketens mogelijk kinderarbeid plaats? Proberen bedrijven werk te maken van Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen?

Maar laten we met de vinger vooral ook naar onszelf wijzen: graaien we naar die goedkope spijkerbroek van 10 euro, gemaakt door kinderhanden in Bangladesh, of stimuleren we met ons koopgedrag duurzame verantwoorde productie? Zijn we bereid minder te vliegen omdat dat ten goede komt aan het milieu? Zijn we bereid minder te consumeren en meer te hergebruiken? Zetten we onze gaven en talenten in om recht en gerechtigheid na te streven? Steunen we (christelijke) ontwikkelingsorganisaties in hun inzet voor mensen die leven in uiterst kwetsbare omstandigheden?

Even terzijde: het is bijzonder om te constateren dat christelijke (ontwikkelings)organisaties mogen rekenen op zo’n grote en trouwe achterban. We vertrouwen erop dat dit ook in de toekomst zal blijven, ondanks dat geven aan goede doelen onder druk komt te staan vanwege aangekondigde beperkingen van de giftenaftrek door bedrijven en particulieren. Om echt stappen te kunnen zetten tegen uitbuiting en ter bescherming van de meest kwetsbare mensen en Gods schepping hebben we allemaal onze verantwoordelijkheid: overheid, bedrijven en consumenten.

Uitzien

Bovenstaande maakt inzichtelijk dat het geen eenvoudige opgave is om te leven en werken in de geest van Leviticus 25. Soms zakt de moed je in de schoenen als stappen die gemaakt zijn worden afgebroken door oorlogen, pandemieën of natuurrampen. Je kunt verzuchten: wanneer breekt het jubeljaar aan? Maar we mogen moed en kracht putten uit het besef dat het herstel van de aarde niet van ons werk afhankelijk is. We hoeven niet te streven naar een Great Reset (in zo’n enorm verdeelde wereld is het voor Klaus Schwab niet eens mogelijk om zoiets te realiseren), maar mogen gehoorzamen aan Gods wet door goed voor de aarde te zorgen en naar onze naaste om te zien. Ondertussen mogen we uitzien naar het ultieme Jubeljaar, waarin God Zelf zal zorgen voor een (ver)nieuw(d)e aarde.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen