Een moeilijke jeugd

In een van de therapiekamers in de villa op het terrein van kliniek de fontein van Eleos in Bosch en Duin doet Marie (20) haar verhaal. Samen met Suze (36), die na een verblijf van ongeveer negen maanden binnenkort afscheid neemt van de kliniek.
Marie werd door haar moeder verwaarloosd en mishandeld. „Op mijn twaalfde kreeg mijn vader kanker. Ik dacht toen maar één ding: Als hij overlijdt, wordt het thuis echt een hel.
Voor de buitenwereld hield ze zich sterk. Tot het niet langer ging. „In de derde klas van het vmbo brak mijn masker. Ik at niet goed meer, begon veel te huilen en voelde me door anderen in de steek gelaten.
Ondanks alle problemen lukte het haar wel de school af te maken, waarna ze de opleiding voor Sociaal Pedagogisch Werk (SPW) volgde. „Maar ik werd steeds depressiever, begon mezelf te beschadigen en voelde me ongewenst.
Anderhalf jaar lang werd ze dagklinisch behandeld in een algemene GGZ-instelling. Zonder al te veel resultaat. „Het was niet voldoende en ik at steeds minder. Ik had het onwijs moeilijk, zodat ik instemde met een langdurige behandeling in de fontein. Niet dat ik dit direct zocht. Ik kom uit een christelijk milieu, maar heb een tijd gehad dat ik dacht: God, bekijk het maar, en was bang dat me hier allerlei dingen zouden worden opgelegd. Ik had liever iets evangelisch gehad.
Het viel haar reuze mee. Marie ondervond tot haar verrassing begrip. „Je bent blij als je eens hoort dat het niet allemaal aan jou ligt en dat je op sommige momenten een eigen standpunt kan en mag innemen.
Ook het wederzijdse respect vond ze opvallend. „Je leert van elkaar, doet veel met elkaar. s Avonds zingen we vaak samen, dat vind ik erg positief.
Ze schrok wel van het uitgebreide behandelprogramma. „Ik had enorm veel respect voor hen die hier al waren. Het lukt mij nooit om dat vol te houden, dacht ik.

Hoogte- en dieptepunten
Suze blikt eveneens terug op een moeilijke jeugd. De 36-jarige - „ik ben ouder dan de anderen, maar daar heb ik samen met de behandelaars goed over nagedacht - liep tijdens haar studie hopeloos vast. „Ik wilde eigenlijk niet meer leven.
Als kind werd ze vanaf haar zevende jaar misbruikt door haar grootvader. Dat ging door tot haar achttiende. „Een onderwerp waarover eerst in familieverband niet mocht worden gesproken, maar dat van grote invloed is op je lichaamsbeleving en je zelfbeeld. Net als bij Marie overleed haar vader toen ze nog relatief jong was. Ze werd door hem mishandeld en emotioneel verwaarloosd.
Suze was ook de jongste in het gezin en telde voor haar gevoel helemaal niet mee. „Maar het motto thuis was dat je niet moest zeuren, gewoon doorgaan en presteren. Problemen en gevoelens werden grotendeels ontkend.
Ze koos haar eigen weg, op een tegendraadse wijze. „Ik liet vooral mezelf zien en heb veel hoogte- en dieptepunten gekend. Op haar dertigste werd ze alleenstaand moeder. „Ik heb een zoon van zes jaar. Vorig jaar juni ging het echt mis en ben ik in een crisis geraakt. Toen ben ik hier opgenomen. De mogelijkheid om aan dit programma deel te nemen, is me in die tijd voorgelegd. Ik heb er lang over nagedacht en er uiteindelijk voor gekozen om het toch te doen.
Ze heeft er geen spijt van. „Het sterke minderwaardigheidsgevoel waarmee ik kampte, de angst om te mislukken en het leven om wat je doet in plaats van om wat je bent, herkende ik bij vele anderen in de groep.
Ze omschrijft de deelname aan de behandeling als „zwaar. Ik heb hier heftige en intensieve weken meegemaakt. Het gaf zeker geen vakantiegevoel. Het is zwaarder dan een 40-urige werkweek. Maar het was zeker de moeite waard en het was leuk met een groep bij elkaar te zijn. Je leert te ondernemen én te delen. Juist door de herkenning bij de anderen heeft mijn aanwezigheid hier me veel opgeleverd.

Tegengas
Suze noemt het waardevol dat herstel van de communicatie met de andere leden van het gezin belangrijk wordt gevonden. „Daar wordt echt naar gekeken. Maar er wordt wel tegengas gegeven als dat nodig is. Mijn moeder is nu zover dat ze voorvallen met mijn opa erkent. Dat was best moeilijk, want het was haar eigen vader. Nu begint ook de impact ervan bij haar door te dringen. Maar die incest was niet mijn enige beschadiging, ook het niet bespreekbaar maken van onderwerpen en de sterke gerichtheid op presteren speelden een rol. Jammer genoeg wil mijn moeder zelf geen gesprekken meer. Maar ik probeer dan in mijn achterhoofd wel rekening te houden met de situatie waarin zij zelf is opgegroeid.
De keuze voor Eleos was bij haar tamelijk willekeurig. „In een crisissituatie maakt het niet uit. Natuurlijk heeft het geloof een meerwaarde in de behandeling. Je hebt je twijfels, zeker in de vragen over presteren had ik geen juist Godsbeeld.
Marie heeft meer moeite om het contact met haar moeder te herstellen. „Het al dan niet in de weekends naar huis gaan, is voor mij nog steeds een belangrijk vraagstuk. Mijn moeder komt nu wel naar Bosch en Duin voor gesprekken. Maar uiteindelijk zal ik toch voor mezelf moeten kiezen.

Toekomst
Over de toekomst zijn beiden nog enigszins onzeker. Suze: „Ik ga na mijn ontslag naar mijn woning. Dan komt mijn zoon weer thuis en wil ik voorlopig alleen maar moeder voor hem zijn. Als ik wat sterker en zekerder ben, zal God me wel de weg wijzen. Dat zie ik ook als ik terugkijk. Ik schrijf gedichten, misschien kan ik daar in de toekomst wat mee doen.
Marie droomt een enkele maal over een vervolgopleiding. „Vaak is dat heel moeilijk en ben ik erg negatief. Soms vertrouw ik erop dat God ervoor zorgt dat het goed komt. Eigenlijk durf ik nog niet goed naar de toekomst te kijken.

De namen van Marie en Suze zijn in werkelijkheid anders.

Aaltje Visscher: „De littekens blijven''
Twee groepen van ieder maximaal acht jongvolwassenen met een ernstige persoonlijkheidsproblematiek verblijven zes tot negen maanden in psychiatrisch ziekenhuis de fontein in Bosch en Duin. Ze zijn vijf dagen in de kliniek en gaan de weekenden naar huis, familie of vrienden.

„Aaltje is lief (nog een paar weken) staat er met stift op een white-board aan de muur in de werkkamer. Aaltje Visscher glimlacht. „Deze patiënt vindt het moeilijk om van mij afscheid te nemen. Ik probeer haar duidelijk te maken dat ze eigenlijk alleen maar gebruik van me heeft gemaakt en zelf is gegroeid. Mij heeft ze straks niet meer nodig.
De GZ-psycholoog/gedragstherapeut en behandelcoördinator geeft een omschrijving van de behandeling. „Ze komen hier met een veelheid aan klachten die zich manifesteren op allerlei terreinen van het leven. Daardoor lukt het hen niet om zelfstandig in de maatschappij te functioneren.

Temperamentvol
Hun leeftijd varieert (meestal) van 18 tot 25 jaar. „De meesten van hen worstelen met borderline of een neurotische problematiek. Dit gaat gepaard met allerlei klachten als angst en depressie, dwangmatig handelen, posttraumatische stressklachten, afhankelijk of juist ontwijkend gedrag. Enkelen hebben narcistische trekjes, een gerichtheid op het eigen ik. Ze zijn gepest, emotioneel verwaarloosd en vaak seksueel misbruikt, aldus de GZ-psycholoog. „Van nature zijn deze mensen vaak temperamentvol of gevoelig en reageren ze emotioneel heftig op veranderingen. Als ze dan van hun opvoeders onvoldoende veiligheid, vertrouwen, gevoel van eigenwaarde of grenzen meekrijgen, ontstaat er scheefgroei. Dat uit zich vaak in de periode die wij omschrijven als jongvolwassenheid. Dan blijkt dat ze niet opgewassen zijn tegen de eisen die het leven aan hen stelt. Vroegere traumatische herinneringen dringen zich op, deze worden herbeleefd en alles lijkt door elkaar te lopen. Dat kan leiden tot faalangst, een chronisch gevoel van leegte en heel afstandelijk of juist claimend gedrag. Meestal is er sprake van een combinatie van genetische aanleg en een verstoorde invloed van en hechting aan centrale personen uit hun kindertijd.

Geloof
Maandenlang worden de deelnemers getraind. Hoofdlijn is de zogenaamde schematherapie, met daarin aandacht voor onder meer psychomotore therapie, muziektherapie, creatieve therapie en systeemtherapie (waarbij ook de ouders worden betrokken). Verder is er veel aandacht voor traumaverwerking.
De behandeling door Eleos is volgens Aaltje om meer dan één reden bijzonder. „Hun aanwezigheid toont de gebrokenheid van ons bestaan, want wat ze, ieder op hun eigen wijze, hebben meegemaakt, is niet ongedaan te maken. We proberen hen te leren ermee om te gaan op een wijze waarbij ze zo min mogelijk last hebben van het verleden. Maar ze dragen wel de littekens mee. Mede daarom is het ook belangrijk dat het geloof een plek krijgt in de behandeling, want ze hebben zoveel vragen, ook naar God toe. Waar was Hij toen ik... Dat uit zich in schroom en een zeker wantrouwen om Hem bij hun leven te betrekken. Het beeld dat ze van de Heere God hebben gekregen, is begrijpelijk, gezien hun levensverhaal. Maar het komt niet overeen met de wijze waarop Hij zich aan ons bekendmaakt in Zijn Woord. We proberen hier eigenschappen van de Heere te laten zien die voor de patiënten tot nu toe verborgen waren.''

www.eleos.nl

Middagje therapie
„Je vroegere gedrag voelt als een spijkerbroek. Ook al is die tot de draad versleten, het voelt fijn en je gooit m niet zomaar weg.
Op beeldende wijze geeft een van de deelnemers aan het behandelprogramma voor jongvolwassenen met persoonlijkheidsproblemen weer hoe lastig het voor haar is om zich anders op te stellen. „Die oude spijkerbroek is je beschermer. Hier moet je nieuw gedrag aanleren, dat is heel eng.
Een therapeutisch middagje in de fontein geeft veel inzicht in de wijze waarop jonge vrouwen (soms nemen ook mannen deel) worden geconfronteerd met de valkuilen in hun gedrag. Tijdens een uurtje schematherapie praten ze over hun gevoelens, geven ze desgewenst aan wat ze moeilijk vinden en vragen ze de anderen mee te denken over oplossingen.
Systeemtherapeut Antje Averink overhandigt een werkboek. „Aan de hand van werkbladen geven de deelnemers aan waar zij het moeilijk mee hebben en waar ze aan willen werken. Tijdens de groepsbijeenkomsten is er veel herkenning én confrontatie. Daardoor ontdek je veel van jezelf. In het werkboek worden vervolgens zogenaamde ladders aangereikt. Deze zijn bedoeld om te ontdekken welke mogelijkheden er zijn om anders te reageren dan gebruikelijk.

Het uurtje schematherapie, bijgewoond door acht jonge vrouwen, in leeftijd variërend van 18 tot 25 jaar, wordt gevolgd door psychomotorische therapie (pmt). Ruben van der Scheer verdeelt de aanwezigen in groepjes van drie. Een is observator, een ander laat nummer drie op zich af lopen. Tot het moment aanbreekt dat ze aangeeft niet te willen dat de ander nog dichterbij komt. Doel van dit alles is om te leren grenzen aan te geven. Heel nuttig voor straks, voor het verdere leven in de maatschappij.
Het laatste groepsonderdeel van die middag heeft plaats in de huiskamer. De leefgroep heeft bewust niet dezelfde samenstelling als de therapiegroep, om te voorkomen dat de therapie zich tot in de nachtelijke uurtjes uitstrekt. Onder leiding van groepsmentor Jasper de Graaf wordt gesproken over praktische zaken als slaapkamerindeling, eten, boodschappen doen, corveetaken en de ontvangst van bekenden tijdens een zogenaamde relatiemiddag.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen