Dordt zoals je Dordt niet kende

De ophef die vorig jaar zomer ontstond door uitspraken van dr. G.A. van den Brink, waarbij hij zich in nogal heftige bewoordingen verzet tegen de gangbare bevindelijk-gereformeerde prediking in meerdere behoudende kerkverbanden, lijkt wat tot bedaren te komen. Eerder werd er in enkele artikelen in De Wachter Sions aandacht aan besteed. Inmiddels is het boek ‘Dordt zoals je Dordt niet kende’ van zijn hand verschenen. Het is grotendeels een tamelijk letterlijke weergave van de lezingen die hij vorig jaar zomer hield, met hier en daar toelichtingen en uitbreidingen. Daarnaast verscheen in het RD een verslag van een gesprek tussen ds. W. Visscher en Van den Brink (RD 3 februari 2023). Relevant was ook een ND-podcast waarin Van den Brink bevraagd werd door twee NDredacteuren (Dick en Daniël Geloven het Wel, 10 februari 2023). Een korte terugblik en poging tot analyse.

Toon van spreken

Helaas neemt Van den Brink geen woord terug van zijn oorspronkelijke lezingen. Zijn uiterst negatieve kwalificaties zoals ‘misleiding’, ‘leugens’, ‘levensgevaarlijke dwalingen’, ‘verlamming en vergiftiging door de prediking’, ‘verwoesting van het Evangelie’ ‘boobytraps’, ‘muizenval waarin iets lekkers zit, maar o wee als je eraan komt’ komen allemaal terug. Ook verdeelt hij bevindelijkgereformeerde predikers die het volgens hem verkeerd doen nog steeds in ‘bikkels’, ‘doofpotters’ en ‘schuivers’. Dit is betreurenswaardig. Het was terecht dat ds. Visscher in het tweegesprek daar de vinger bij legde. Je kunt van mening verschillen over de prediking, maar toch achting en liefde tonen voor mede-predikanten als dienstknechten Gods. Daar is bij Van den Brink weinig van te merken.

Waarheidsgehalte

Ook het waarheidsgehalte van sommige observaties is bedenkelijk. Van den Brink spreekt bijvoorbeeld over predikanten die menen te moeten kiezen wie ze wel of niet in de reddingsboot trekken. Die predikanten zijn als reddingswerkers die aan de hand van een checklist alle mensen die niet voldoen aan de kenmerken van een waar geloof, zonder pardon weer overboord zetten. Volgens hem zijn dat meer ‘uitsmijters’ dan ‘reddingswerkers’. Ik ken dergelijke predikanten niet, ook niet buiten ons kerkverband. Dit zijn ergerlijke aanduidingen die je verwacht van Franca Treur of Jan Siebelink, niet van een (HHK-)predikant.

Persoonlijke ervaring

Met name in de ND-podcast wordt duidelijk dat de persoonlijke ervaring van Van den Brink wellicht een belangrijke rol speelt in zijn opstelling. Van den Brink groeide op in de Gereformeerde Gemeenten. Hij vertelt over zijn persoonlijke zoektocht die begon na het vroege overlijden van zijn vader waarna hij verwoed oude schrijvers ging lezen. Op zeker moment werd hij geweerd van het avondmaal. Uiteindelijk heeft hij het kerkverband vaarwel gezegd na een kerkelijke procedure.

Oude vraagstukken

Van den Brink doet voorkomen alsof het eigenlijk vanaf ds. G.H. Kersten verkeerd is gegaan met de prediking. Hij zegt dat niet met zoveel woorden, maar hij wekt die indruk wel, bijvoorbeeld door alleen predikanten vanaf Kersten aan te halen wanneer hij duidelijk wil maken wat er allemaal verkeerd gaat. Het lijkt erop alsof de oude schrijvers en afgevaardigden in Dordt aan zijn kant staan. De werkelijkheid is echter dat hij grotendeels kwesties aansnijdt die ook in de achterliggende eeuwen op meerdere manieren aan de orde waren. Het kan niet anders of Van den Brink weet dit. Het zou daarom zeer wenselijk zijn dat hij helder aangeeft waar hij precies staat in relatie tot de praktijk van de prediking van de Reformatie, nadere Reformatie en het puritanisme.

Plichtmatig geloof

Zoals eerder aangegeven benadrukt Van den Brink in allerlei toonaarden de oproep om te geloven. ‘Vertrouw deze Zaligmaker en de beslissing is gevallen (1 Joh. 5:12). Voor nu en in de eeuwigheid. (Joh. 11:25-26). Eenvoudig geloof in dit eenvoudig evangelie is genoeg.’ Wie ja zegt op het aanbod en zegt ‘ik geloof’ die hééft het geloof. Daar valt de beslissing. En wie dat doet heeft ook direct het beste bewijs in handen dat hij werkelijk gelooft. Alle andere kenmerken van genade zijn ‘tweede orde’ bewijzen. De boodschap van Van den Brink lijkt in die zin nogal op de prediking die in evangelische kringen gangbaar is, waar aangedrongen wordt op een onmiddellijke keuze voor Jezus, bijvoorbeeld door naar voren te komen of je hand op te steken. Het verschil is misschien dat in de evangelische wereld de nadruk sterk ligt op emotie, terwijl Van den Brink heel rationeel is.

Geloof en bekering

Wat daarbij opvalt is dat waar de Schrift en ook de Dordtse Leer regels gewoonlijk in één adem spreken van geloof en bekering (zie bijv. DL 3-4, 12), Van den Brink alle nadruk legt op het geloof. Een rijke jongeling die zich onder het gehoor van Van den Brink zet zal vermoedelijk niet horen: ‘Een ding ontbreekt u, verkoop alles wat gij hebt en geef het den armen’, maar: ‘Een ding ontbreekt u, geloof alleenlijk.’ Een waar geloof gaat echter altijd hand in hand met bekering. Geloof zonder bekering is niets en bekering zonder geloof is niets. Een belangrijk bezwaar tegen de prediking van Van den Brink is dan ook dat een rationele en uiterlijke geloofskeuze gemakkelijk gehouden kan worden voor een waar geloof, en dat mensen zich daardoor bedriegen voor de eeuwigheid.

Wet en evangelie

Van den Brink stelt dat de wedergeboorte alleen gewerkt wordt door de prediking van het evangelie, en nooit door de prediking van de wet. Hij baseert dat onder meer op Galaten 3:5 en de Dordtse Leerregels, hoofdstuk 3-4, artikel 5 en 6. Het betekent voor hem dat de prediking van de wet van secundair belang is. Dominees zijn primair geroepen om het evangelie te verkondigen. Er hoeft wat hem betreft geen evenwicht te zijn tussen wet en evangelie. Kennis van zonde is wel nuttig, omdat het duidelijk maakt dat je Christus nodig hebt, maar hoeft niet vooraf te gaan aan de geloofsdaad om Christus aan te nemen. Deze zienswijze van Van den Brink heeft grote gevolgen voor zijn prediking en verklaart waarom hij alle hoorders zo gemakkelijk kan aansporen om te geloven en op het aanbod van genade in te gaan. Het nieuwe leven begint bij hem bij die bewuste geloofsdaad. Het lijkt me dat dit niet bijbels is. Het is volstrekt duidelijk dat de gewone weg die de Heere houdt bij de bekering van mensen is dat ze eerst tot kennis van ellende worden gebracht en daarna tot verlossing. Dat is het steeds weerkerende grondpatroon dat terug te vinden in de prediking van Christus, van Petrus op de pinksterdag, de bekering van Paulus, van de stokbewaarder en zo veel anderen. Tal van reformatoren en oudvaders hebben dit benadrukt. De Heidelberger Catechismus leert het niet anders.

Zielsonderhandelingen

Eerder in dit artikel viel het woord ‘rationeel’. De benadering van Van den Brink komt over als erg rationeel. Je vraagt je soms af of er in de beleving van Van den Brink eigenlijk wel sprake is van zielsonderhandelingen met Christus, van een spreken Gods tot de ziel, van verborgen omgang met God, of van wat sommige oudvaders noemen de ‘wederkerende daad van het geloof’.

Gods Woord geeft tal van voorbeelden van een toevluchtnemend geloof. Denk aan de Kananése vrouw in Matthéüs 15. Zij roept tot Jezus. Ondanks Zijn aanvankelijke zwijgen en ondanks Zijn afwijzing houdt ze aan. Uiteindelijk zegt Hij: ‘O vrouw, groot is uw geloof’. Ze had dus al die tijd een groot geloof, en dat bleek uit haar aanhouden. Maar wat was ze verlegen om een antwoord van Christus! Ze kon het echt niet met minder doen! En is dat nu niet het geval bij iedere werkelijk heilbegerige ziel? Die raakt toch verlegen om een Woord van Christus Zélf. Zeg tot mijn ziel, Ik ben uw Heil!

Bevindelijke gangen

Misschien is het daarom niet verbazend dat Van den Brink ook weinig op lijkt te hebben met preken die ingaan op de bevindelijke gangen die de Heere gewoonlijk houdt met Zijn volk. Hij wil niet weten van begrippen zoals ‘met alles om moeten komen’. Het verloren gaan onder Gods recht doelt volgens hem op een ervaring die niet alleen onnodig is, maar zelfs onmogelijk, verboden en on-evangelisch. Een term als bewuste rechtvaardigmaking wil hij niet gebruiken. Nu heeft ook iemand als ds. F. Mallan meermalen gewaarschuwd tegen sommige uitdrukkingen uit gezelschapskringen, of het verkeerd gebruiken daarvan. Alle spreken over bevinding moet Schriftuurlijk zijn. Maar er is geen reden om het kind met het badwater weg te gooien.

Lessen van Van den Brink

Valt er dan helemaal niets te leren van Van den Brink? Toch wel. Ook van karikaturen valt iets te leren. Zijn boek herinnert aan het belang van grondige kennis van de belijdenisgeschriften. Ook onderstreept zijn betoog de belangrijke functie van het geloof, en het grote belang van de oproep tot bekering en geloof die moet klinken tot alle hoorders. Hij helpt ook om niet te vergeten dat er geen enkel excuus is voor lijdelijkheid. Maar er zijn beslist kortere en veiliger wegen om aan die zaken herinnerd te worden dan ‘Dordt zoals je Dordt niet kende’.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen