Innerlijke onrust (1)

Leefklimaat

Als pasbeginnend wijkpredikant in een randstedelijke gemeente viel het me op hoe luidruchtig en rumoerig de catechisanten waren. Ik bedoel dat niet in negatieve zin, want ze waren geïnteresseerd en positief kritisch genoeg. Het was een prikkelende uitdaging ze wekelijks vóór je te hebben. Maar het was meer heel hun manier van doen. Zo druk, zo lawaaierig, zo onrustig.

'Wat wilt u? ', zei een kerkenraadslid me toen we de eerste helft van de winter evalueerden. 'Jongeren die elke dag in zo'n lawaai leven, in die herrie naar school fietsen, in een rij ongeduldig voor stoplichten moeten wachten, omringd door een jakkerig en jagerig autoverkeer. Je zuigt dat als het ware in je op, die onrust. Je wordt zelf onrust. Die komt in je.'

En ik leerde het begrijpen, hoe langer ik zelf in dat klimaat woonde en werkte. Je raakt op den duur net zo gedreven als de rest. Je voelt de 'drive' soms lijfelijk in je. Onrust. Nogal wat mensen doen er geregeld hun beklag over. Hun werksituatie zorgt er veelal voor. Prestatiedruk met daarachter een soms dreigend ontslag roepen de nodige stress op. Een te klein aantal mensen moet in onze samenleving te veel presteren om de winkel van Nederland draaiend te houden. Mensen branden daarom soms voortijdig af. Wie het tempo niet goed kan bijhouden, raakt in problemen die diep ingrijpen in het menselijk bestaan. Een enorm tijdsbeslag vanuit de maatschappij zet veel mensen klem als het bijvoorbeeld gaat om meedoen met kerkelijke activiteiten. Opmerkelijk is in onze gemeenten de afwezigheid van veel mannen op bijbel-en gesprekskringen.

Huwelijk en gezin

Ook in de relationele sfeer tekenen zich de gevolgen af van de onrust die over veler leven komt. De verzakelijking van het bestaan kleurt ook de verhoudingen in huwelijk en gezin. Ongemerkt leven we langs elkaar heen. Ieder heeft zoveel om handen, dat de innerlijke onrust sluipend en slijtend de meest intieme relatie tussen mensen begint te verstoren. Een tijd kan het goed lijken te gaan, tot ineens mensen ontdekken elkaar kwijt te zijn. Hij was altijd bezig in de kerk en in een vakorganisatie naast een druk bestaan als agrariër. Het moment dat ze elkaar als gezin ontmoetten, was een kort ogenblik aan tafel. Vaak ging dan weer de telefoon. Geen wonder, hoe moesten klanten en vrienden hem anders bereiken. Nooit was hij thuis immers. Zij werkte naast haar gezin parttime in het onderwijs. Was druk in een vrouwenorganisatie, bestuurlijk en organiserend een bezige bij. Ongemerkt leefde ieder een eigen richting uit. Nooit was er een gelegenheid elkaar het verhaal van de dag te vertellen. De één ging naar bed, terwijl de ander nog lang niet thuis was. Tot er een moment kwam dat de één rust vond bij een ander. Het huwelijk brak in stukken. De kinderen betaalden het gelag van het onrustig bestaan van hun ouders. Jaren later liep de één bij een psychiater en bezocht de ander een psychotherapeut. De onrust plant zich voort tot in geslachten.

Onrust in het bestaan van een moeder door haar man in de steek gelaten. Wat heb ik verkeerd gedaan dat hij me als oud vuil aan de kant schoof? Ik was wel goed genoeg om een aantal kinderen te baren. Maar nu kruipt een ander lief tegen hem aan in een nieuw echtelijk bed. En ik moet alleen verder.

Onrust bij kinderen die niet weten hoe ze het hebben, nu hun ouders uit elkaar zijn gegaan. Onrust die zich uit in onverschilligheid en kerkverlating.

Geloof en ongeloof

Als pastor ontmoet je regelmatig ouders die in onrust leven om de geestelijke ontwikkeling van hun kinderen. Ze leven met schuldgevoelens over hun poging aan christelijke opvoeding inhoud te geven. Waar hebben we gefaald? Waar is het mis gegaan? Hun zoon gelooft zo heel anders, sinds hij ging studeren. Hun dochter komt thuis met ideeën, waar haar ouders van gruwen. Kinderen komen soms al jong voor de dag als beginnende kerkverlaters. Spannende en enerverende scènes spelen zich af op zondagen in kerkelijke gezinnen. Een bewogen gevecht van ouders om hun kinderen de gang naar de kerk te laten gaan. Zaterdag op zondag liggen ouders onrustig onder de wol te wachten op de thuiskomst van kinderen. Morgen is het zondag en wat zal er van kerkgang terecht komen? Onrustig bonst het moederhart: mijn kind, waarom wil je niet luisteren naar de stem van de Goede Herder. Geïrriteerd raakt vader om de eigenzinnige gang die zijn kind verkiest juist als het gaat om zijn eeuwige bestemming.

Onrust kennen ouders als kinderen de deur uitgaan en naar het lijkt nooit meer een kerkdienst bijwonen. Ze kozen voor een niet-kerkelijke vriend of vriendin. Ze lieten zich niet afraden om die weg te vervolgen. Het werd een huwelijk en er werden kinderen, hun kleinkinderen, geboren. Buiten God en geloof groeien ze op, zonder doop en christelijke opvoeding gaan ze over de weg van het leven. Onrustig zijn (groot)ouders over deze ontwikkeling. Graag wil je de verhouding met je kinderen intact houden. Maar een onrustig geweten knaagt in je. Je komt er niet over uitgedacht. Soms raak je er niet over uitgehuild. Diepingrijpende gebeurtenissen maken je als gelovige ook soms vervuld van onrust. Onrust over je eigen bestaan. Onrust over je toekomst. Kinderen gaan de deur uit. Je moest je man begraven. Je vrouw raakte ziek en stierf. Alleen moet je verder. Nooit vond je een levensgezel. Op den duur raakte je er aan gewend. Of het was door omstandigheden je eigen keus. Je seksuele geaardheid zette je op een spoor van eenzaamheid en onrust. Een mens kan in de voortgang van zijn leven voor zijn gevoel in een doodlopende steeg geparkeerd staan. Hoe verder? Iemand die ouder begon te worden, zei eens heel authentiek: 'Het leven is niet makkelijk'. Dat kun je horen als een versleten gezegde om een tijdshiaat in een gesprek op te vullen. Maar dit klonk uit de diepte van een gekweld en onrustig bestaan. Leven is lastig. Er zitten veel haken en ogen aan het bestaan.

O onrust - en alleen een lied

Het woord 'onrust' kan ook typisch zijn voor je staan in het leven. Voor sommige mensen is daar de grondlijn van hun bestaan in getekend. Ik las onlangs de bijna vuistdikke biografie van de dichter-arts Slauerhoff. Wim Hazeu speurde het leven na van een man die bijna altijd door onrust gedreven 'onderweg' was. Van oord naar oord via schip en schepen trok hij rond. Was hij in Holland, dan wilde hij weer weg. Vroeger leerde je het op de middelbare school uit je hoofd, zijn gedicht 'Woninglooze' dat begint met de bekende vaak geciteerde regels: 'Alleen in mijn gedichten kan ik wonen, / Nooit vond ik ergens anders onderdak; / Voor de eigen haard gevoelde ik / nooit een zwak, / Een tent werd door den stormwind meegenomen'.

Onrust als grondtrek van je bestaan. En is het niet ieders ervaring, min of meer, op-. gedaan in dit aardse bestaan: We hebben hier geen blijvende stad. Sinds de deur naar God achter ons in het slot viel, hebben we geen echte vrede meer. Voortgedreven zoeken we geluk en houvast overal waar het niet werkelijk te vinden is. Een andere dichter, die daar kennelijk ook het een en ander van ondervond in eigen leven, verwoordde dat als volgt:

Want aan de aarde staan de geuren
en aan de hemelen de kleuren,
ik ben daar eeuwig tussen in;
gezweefd en stilgestaan door iets,
een lied waarop ik sidderend blijf teren,
sinds mij het eerst! geheim verliet,
waarin ik niet kan wederkeren
en mij het tweede niet ontving;
o kievit's eenzaam vleugelscheren,
o onrust - en alleen een lied.

(Gerrit Achterberg)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen