“We Kunnen ons Onderscheiden met een Goed Doordacht Verhaal”

Een RTL-journalist bezocht in 2021 een kerk. De binnenkant heeft hij niet gezien, want zijn confronterende bezoek leverde hem op het kerkterrein al rake klappen op. Blijkbaar werd het bezoek niet als interesse, maar als aanval opgevat. Had deze ontmoeting ook anders kunnen verlopen? Mogelijk wel, als de kerkganger had bemerkt dat de journalist oprecht vond dat een kerkdienst en het psalmgezang veel lijkt op een voetbalsupporter die in het stadion het clublied aanheft. Mogelijk wel, als de journalist had gekozen voor een minder aanvallende route om aan zijn antwoorden (beelden) te komen en een serieuze verdieping in ‘de scheiding tussen kerk en staat’.

Van de coronatijd naar het nu. Bij de SGP wordt al enige tijd grondig nagedacht over de vraag hoe we vanuit de Bijbelse grondslag komen tot standpunten die daar op een begrijpelijke manier uit voortvloeien. Een vruchtbare manier om de verbinding tussen onze uitgangspunten en standpunten helder te krijgen, is door vragen te stellen. En dan nét zo lang vragen blijven stellen tot je basale, kernachtige antwoorden gevonden hebt waarop je kunt bouwen in verschillende situaties. Dat geldt voor een christen die wordt verrast door een kritische journalist, maar niet minder voor SGP-vertegenwoordigers.

Daarom is het Wetenschappelijk Instituut, in nauwe samenwerking met andere partijgeledingen, aan de slag gegaan met dit project. Directeur Jan Schippers doet ons uit de doeken op welke manier de SGP hiermee bezig is. “We stellen vooral vragen aan onszelf”, is de eerste opmerking die hij maakt.

Inderdaad, het gerucht gaat dat de SGP nadenkt over haar politieke filosofie…

“Ja, en dat roept natuurlijk meteen de vraag op: houden SGP’ers wel van filosoferen? Nee, meestal niet in de gebruikelijke betekenis van het woord. Maar elke SGP’er leest wel de Bijbel en zal Spreuken en Prediker niet overslaan. Die boeken gaan over wijsheid, hoe je die kunt krijgen én liefhebben. Nu is een filosoof ‘iemand die de wijsheid liefheeft’, want dat betekent het in de oorspronkelijke Griekse taal. Die liefde voor de wijsheid misstaat ook de SGP niet.”

Wat is een politieke filosofie eigenlijk?

“Om dit duidelijk te maken, vergelijk ik het politieke geheel van de SGP graag met een boom. De blaadjes in de kroon kun je zien als de concrete standpunten. De beginselen zijn als de wortels van de boom, die zich uitstrekken in de vruchtbare, Bijbelse grond. De SGP wil immers politiek bedrijven bij een open Bijbel.

Nu is het niet zo dat we de Bijbel onder de kopieermachine leggen, op de knop drukken en dat ons verkiezingsprogramma er dan zomaar uitrolt. Er zit een aantal denkstappen tussen de Bijbel als grondslag en de concrete standpunten in ons programma. Die tussenliggende denkstappen kunnen we vergelijken met de stam en de takken van de boom. Die verbinden de standpunten met de uitgangspunten.”

Kunt u hier een voorbeeld van geven?

“Denk aan het Bijbelse uitgangspunt dat ieder mens een uniek schepsel is, en dat het leven bescherming verdient (art. 5 beginselprogram). Veel buitenstaanders begrijpen nog wel dat dit leidt tot afwijzing van abortus en euthanasie. Maar dat de SGP dit pro-life-uitgangspunt ook verbindt met steun voor de doodstraf bij terroristische misdrijven, stuit op onbegrip. Toch strijdt dit standpunt niet met de beschermwaardigheid van het leven, maar het hangt er juist mee samen. Door de denkstappen aan te geven, kun je die samenhang duidelijk maken. Bij politieke filosofie gaat het dus om het leggen van de verbinding tussen de wortels (principes) en de vele bladeren (standpunten). Geregeld daarover nadenken en jezelf bevragen is van belang om de SGP alert te houden. Maar het is ook zeer behulpzaam als het gaat om het toepassen van beginselen in de praktijk en bij het nadenken over beleidsvragen. Waarom hechten we waarde aan ons democratisch bestel met een koningshuis? Wat is het verschil tussen goed en slecht bestuur? Bij deze vragen zijn je christelijke wereld- en mensbeeld van grote invloed. Daarom krijgen die thema’s in dit project een prominente plek.”

De SGP bestaat al ruim een eeuw. Waarom is dit project nodig en waarom nu?

“Het is niet zo dat dit uit de nood geboren is, alsof er nu van alles verkeerd gaat. Toch zijn er wel een paar redenen te noemen. Allereerst kan er soms meer samenhang en consistentie in de politieke visie en stellingnames van de SGP aangebracht worden. De politieke filosofie helpt daarbij.

Daarnaast beogen we de vorming van (aankomende) SGP-politici. Voor de toekomst is het belangrijk dat de komende generatie niet alleen onze standpunten kent, maar ook de verbinding met de uitgangspunten kan leggen. Bij nieuwe ontwikkelingen of andere kwesties, moeten zij tot een actueel standpunt komen op basis van Bijbelse uitgangspunten. Dat vereist vertrouwdheid met deze manier van denken.”

Kunt u nog een voorbeeld geven waaruit blijkt hoe een standpunt in verbinding staat met de beginselen?

“Kritische beschouwers van de SGP denken dat de partij alleen opkomt voor de belangen van grote gezinnen, omdat je die meer in SGP-kring aantreft. Dat soort belangen spelen wel een rol, maar ze zijn zeker niet leidend. We zijn voor een gezinsvriendelijker belastingstelsel omdat het onrechtvaardig is gezinnen met één arbeidsinkomen zwaarder te belasten dan gezinnen met twee arbeidsinkomens. Voor een gezonde ontwikkeling van kinderen zijn stabiele gezinnen nodig. Nog iets: wanneer er (veel) te weinig kinderen worden geboren, leidt dat tot grote problemen in de toekomst.”

Jullie komen met een serie boekjes. Heeft dat wel zin in deze tijd van ontlezing?

“Daar heb je een punt te pakken! De klankbordgroep uit alle partijgeledingen, die dit project begeleidt, benadrukt dat publicatie op papier onvoldoende is. SGP-jongeren en anderen gaan meedenken en helpen bij het maken van ondersteunende video’s, trainingen en gespreksvormen. Onze jongeren groeien op in een tijd die het vormen van een visie, vanuit verbondenheid met de bronnen, niet echt bevordert. Beeldvorming van politici op sociale media is vaak invloedrijker dan de beginselen die zij voorstaan. In dit klimaat kan de SGP zich onderscheiden door juist wel met een goed doordacht verhaal te komen. Daarbij stimuleren we verdieping in de rijke traditie van het christelijke politieke denken.”

Is het project een initiatief van het Wetenschappelijk Instituut?

“Nee. Vanuit het hoofdbestuur kwam het verzoek om in het meerjarenbeleidsplan een project op te nemen met het doel om de verbinding tussen beginselen en standpunten te doordenken. Het is wel zo dat ik dit idee meteen heb omarmd. Maar daarin was ik beslist niet de enige. Mooi om die betrokkenheid uit allerlei hoeken van de partij te ervaren.”

Lezers zouden kunnen denken: “Werd er tot nu toe dan óndoordacht geopereerd bij de SGP?”

“Momenteel gaan veel dingen erg goed. Maar er is verbetering mogelijk in de manier van denken. Nu gaat er best veel op intuïtie. Gelukkig is die intuïtie vaak goed afgesteld, omdat SGP-politici door opvoeding en ervaring wel aanvoelen wat op een bepaald beleidsterrein de SGP-visie kan zijn. Maar wie alleen vanuit intuïtie handelt, kan ongemerkt meer vatbaar zijn voor de tijdgeest en maatschappelijke trends. In het denken over economie bestaat bijvoorbeeld het risico dat we, redenerend vanuit intuïtie en pragmatisme, een soort VVD-light worden. Dat komt ook door de liberale tijdgeest van vandaag, waarin gedacht wordt dat het nastreven van eigenbelang en zoveel mogelijk winst behalen ‘nu eenmaal is hoe de economie werkt’. Vanuit hetgeen de christelijke traditie (waaronder Calvijn) over economie zegt, weten we dat dit in strijd is met de Bijbel.”

Het WI-SGP heeft inmiddels al wel zo’n 150 publicaties uitgebracht…

“Klopt. Bij dit project gaan we daar veel gebruik van maken. We hoeven zeker niet bij nul te beginnen. Wel is het zo dat de visies op de verschillende beleidsterreinen tot nu toe wat losstaan van elkaar. Daarom gaan we vooral letten op onderlinge samenhang.

Een illustratie: De SGP hecht eraan dat de overheid privélevens van de burgers niet tot in de details controleert. We wensen voldoende ruimte voor ieders persoonlijke verantwoordelijkheid. Maar hoe rijmt dat met het gegeven dat de mens ‘ganselijk onbekwaam is tot enig goed en geneigd tot alle kwaad’? Ook al onderschrijven SGP’ers dit, toch zijn we niet voor een controlestaat die op elke straathoek camera’s plaatst om diefstal of erger tegen te gaan. Intuïtief voelen SGP’ers aan dat dit geen goede politieke uitwerking van het christelijke mensbeeld zou zijn. Maar waaróm dan niet?”

Er wordt dus gezocht naar antwoorden. Wáár wordt er gezocht?

“Voor de SGP blijft de Bijbel de hoofdbron. Daarnaast is er het gedachtegoed van christelijke denkers zoals Augustinus, Luther en Calvijn, Groen van Prinsterer en Aalders. Maar denk ook aan iemand als Carl Trueman, die scherp de hedendaagse cultuur analyseert als het gaat om de lhbti-discussie. We gaan natuurlijk niet voorbij aan SGP-politici van het eerste uur. Dominee Kersten beweegt zich als dominee-politicus vooral op het theologisch en minder op het politiek-filosofisch terrein, maar bijvoorbeeld zijn visie op gewetensvrijheid is erg waardevol voor dit project.”

Welk effect heeft dit project voor SGP’ers in de praktijk?

“Het is de bedoeling dat het project uitmondt in zeven boekjes die elk een deelonderwerp behandelen. Door kruisverwijzingen vormen de deeltjes een samenhangend overzicht van de SGP-visie op de politieke werkelijkheid (zie kader hiernaast).

Ik vermoed dat dit project op langere termijn effect heeft. We gaan niet aansturen op koerswijzigingen of iets dergelijks. Zoals gezegd, gaat het vooral om het ontwikkelen en overdragen van een manier van denken: hoe vertaal je beginselen op een verantwoorde en doordachte manier in de politieke praktijk? Juist wanneer standpunten schuren met gangbare opvattingen in Nederland is een stevige argumentatie nodig. Daar helpen we SGP-politici mee. Bij een kritische vraag over kerkbezoek in coronatijd zou je als (SGP-)woordvoerder bijvoorbeeld kunnen antwoorden dat er in ons land een scheiding van kerk en staat is, waardoor de overheid in beginsel geen zeggenschap heeft over godsdienstige bijeenkomsten van burgers. Dat had niets van doen met voortrekken van religieuze mensen boven voetbalfans.”

Maar waarom vindt de SGP dan dat een kerkdienst wél en een voetbalwedstrijd geen religieuze bijeenkomst is?

“In de politieke filosofie gaan we dat uitleggen en geven we aan welke gevolgen dat heeft voor het overheidsbeleid. Dát het hard nodig is om ook hierover na te denken, blijkt wel uit het feit dat veel Nederlanders vinden dat op zondag iedereen z’n eigen ‘hobby’ moet kunnen doen: wielrennen, winkelen, vissen of naar de kerk gaan. Omdat godsdienst als privézaak of hobby wordt gezien, heb je als SGP veel uit te leggen aan seculiere Nederlanders, terwijl dat in eigen kring volkomen vanzelf spreekt.”

Hebt u een persoonlijke motivatie voor dit project?

“Ja, dan denk ik aan het volgende citaat uit de aanbiedingsbrief die Guido de Brès aan koning Filips II schreef bij de geloofsbelijdenis: ‘Ons wordt geboden om alleen het Woord van God te volgen en niet wat onszelf goeddunkt.’ Daarvoor was in de 16 ^e eeuw veel geloofsmoed nodig. In de 21 ^ste eeuw is dat niet eens heel veel anders, al is een groot verschil dat er nu in ons land geen geloofsvervolging is. We moeten altijd bereid zijn tot verantwoording, zo staat er in de eerste brief van Petrus. Die opstelling van Guido is een inspirerend voorbeeld voor iedere SGP’er.”

Gereformeerde staatkunde in boomvorm

1 Voedingsbodem: De Bijbel

2 Wortels: Denkwerk van eerdere christenen, Program van Beginselen

3 Stam: Politieke filosofie, de verrijkende verbinding tussen takken en wortels

4 Takken: Visies op onderscheiden beleidsterreinen, speerpunten in verkiezingsprogramma

5 Bladeren: Standpunten in actuele politieke discussies

NB: Het gebruikte beeld is uiteraard een versimpeling. De boomschouwers zijn geen dendrologen.

Thema’s politieke filosofie

1. Wereldbeeld - Hoe kijk je naar de werkelijkheid? Bestaat er meer dan wij kunnen zien? Wat betekent dit voor de politiek?

2. Mens- en maatschappijbeeld - Is het vertrekpunt het individu of het gezin? Wat zijn de gevolgen voor beleid, wetgeving en belasting?

3. Overheidstaak, recht en gezag - Waarom moet je de overheid (bijna altijd) gehoorzamen? Hoe ver strekt de overheidstaak?

4. Geloof en democratie - Welke rol speelt geloof in de politiek? Heeft de meerderheid altijd gelijk? Hoe gaan we om met minderheden?

5. Markt en milieu - Welke Bijbelse kaders heeft een markteconomie nodig? Hoe gaan we om met de zorg voor de schepping?

6. Beschaving in balans - Wat betekent cultuur voor de samenleving? Waarom willen we goed onderwijs? Hoe houden we de zorgsector gezond?

7. De wijde wereld - Moeten grenzen open of gesloten zijn? Hoe zwaar weegt nationaal belang? Hoe denken we over internationale samenwerking?

NB: Hebt u suggesties of vragen?

Mail wi@sgp.nl. Uw steun is welkom!

Overweeg donateur te worden van het WI-SGP (vanaf € 15/jaar).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen