Wat nieuw was, wordt oud

Ook al leeft men afgezonderd van de wereld, zoals Simeon de pilaarheilige. Toch ontkwam ook hij niet aan veranderingen. In ieder geval veranderde hij zelf, hij werd ouder, zijn lichaamskrachten namen af, misschien zijn zielsvermogens ook wel. Bij het terugkijken zag hij dat zijn leven vroeger anders was.

Over veranderingen is veel nagedacht en geschreven. Ze raken namelijk iedereen. In dit en een volgend artikel wil ik twee mensen aan het woord laten die schreven over veranderingen. De ene is Willem Teellinck, een bekende vertegenwoordiger van de Nadere Reformatie. De andere is Paul Verhaeghe, emeritus-hoogleraar in Gent. Tussen beide mannen zit een groot tijdsverschil: Teellinck leefde van 1579 tot 1629, Verhaeghe is in 1955 geboren. Het tijdsverschil is overigens niet het enige onderscheid. Dat zullen we nog wel zien.

Als een watervloed

We beginnen met Teellinck. Onlangs is een waardevol boekje van hem in hertaling uitgegeven onder de titel ”Tijd winnen”. Het goed leesbare boekje is hertaald door C. Bregman. Over veranderingen schrijft de Middelburgse predikant: ‘De tijd die zo snel over onze hoofden rolt, gaat niet zomaar terloops aan ons voorbij, maar is als een geweldige rivier en machtige watervloed (Ps. 90:5), die in haar bruisende golven vele en ook veranderlijke dingen met zich meesleept’. Voor Teellinck horen veranderingen bij de tijd.

De tijd - eind 16e en begin 17e eeuw - waarin hij leefde, is voor ons gevoelen stabiel. Toch somt hij veranderingen op die hij om zich heen zag: Veel mensen zijn overleden, kinderen zijn geboren. Sommige mensen zijn rijk geworden, anderen arm. Er zijn mensen die huizen en akkers hebben gekocht, weer anderen hebben die bezittingen verkocht. Er zijn schepen verloren gegaan en er zijn nieuwe gebouwd. Zielen zijn gesticht, andere gekweld en gekwetst.

Teellinck keek om zich heen, nam de dingen van zijn samenleving in zich op, blikte terug en mediteerde. Hij schreef: ‘Wat niet was, komt; wat was, vergaat; en wat nieuw was, wordt oud’. Teellinck zette een ‘is-gelijk-teken’ tussen veranderingen en het voortgaan van de tijd.

Bij het terugkijken naar het verleden moest hij bij zichzelf vaststellen dat hij tekort geschoten was. De aardsgezindheid weerhield hem van het leven tot eer van God. Hij beleed die zonde: ‘Och Heere, ik belijd dat U heel rechtvaardig bent, omdat ik maar al te dikwijls op mezelf gericht ben en er erg naar hunker om te hebben waar mijn hart naar verlangt’. Zijn inspanningen behoorden te staan in het teken van de dienst aan God.

Geloof in God als Regeerder

Dat vraagt zelfverloochening en juist dat is iets wat een mens van zichzelf niet heeft. Want, zo schreef Teellinck: ‘Ik wil zelf zijn zoals ik zelf denk dat het het beste voor me is en ben niet bereid om me geheel en al vrijwillig aan U, mijn God, over te geven en mij in denken en willen van harte door Uw banden te laten binden’. Wat een geestelijk onderwijs dat gericht is op het innerlijk van de mens, komt uit deze bespiegelingen over veranderingen naar voren. Wanneer we als 21e-eeuwers de opsomming van veranderingen in Teellincks boek “Tijd winnen” lezen, zijn we geneigd om te denken: ‘Wat wij nu meemaken is wel van ingrijpender aard’.

Dat is inderdaad het geval. Want ondanks de wendingen die Teellinck meemaakte, bleef de basis van het denken van mensen in hoofdlijnen ongewijzigd, namelijk het besef dat er een bepalende Werkelijkheid boven de zichtbare wereld is. Het geloof in God als Regeerder van de wereld aan Wie alle mensen gehoorzaamheid verschuldigd zijn, verdween niet. Voor gereformeerden, rooms-katholieken, lutheranen, doopsgezinden en anderen was dat een onvervreemdbaar onderdeel van hun belijdenis. Veranderingen bleven beperkt tot zaken van de buitenkant.

Hoe zit dat met de aard van de veranderingen waarover dr. Verhaeghe schrijft? Daarop gaan we in het volgende artikel in.

slot volgt

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen