Savonarola en twee brandstapels

Als jongen van twintig schreef Savonarola al tegen het zedelijk verval van zijn tijd en beschuldigde hij de kerk van hoogmoed en misbruiken. Hij koesterde een heimwee naar het vroege christendom en trad toe tot de Orde van de Dominicanen. Daar werden de kloosterregels streng gehandhaafd. Hij ging theologie studeren en werd tot priester gewijd. Savonarola kwam in het klooster San Marco in Florence, waar hij als lector in de theologie veel waardering kreeg. Hij gaf les over de Apocalyps en hield vastenmeditaties. Daarin riep hij de kerk op zich te hervormen en te vernieuwen. Hij hield indrukwekkende boetepreken en preekte zo hartstochtelijk en indringend over het laatste oordeel dat de San Marcokerk te klein was.

Immoreel gedrag

Savonarola raakte steeds meer gedesillusioneerd in de leiding van de kerk. Het immorele gedrag en de zedeloosheid van kerkelijke hoogwaardigheidsbekleders, de verkoop van aflaten, het schenden van het celibaat en de corruptie van de Vaticaanse curie zag hij als grote zonden. Hij richtte zich steeds meer op de Bijbel en de kerkvaders. Savonarola had veel invloed op de lagere middenklasse. Hij was niet zozeer een reformerend theoloog, maar hij streefde naar een moreel en praktisch goed handelen. Hij was aanvankelijk een beschermeling van Lorenzo de Medici, een bekend patroon van kunstenaars en artiesten van de Renaissance, die hem op zijn sterfbed als biechtvader vroeg. Toch kwam er algauw een blijvende breuk met deze familie.

Savonarola werd de machtigste man in de stad. Hij beschouwde Florence als de stad Gods, van waaruit heel Italië, ook de kerk, zou worden hervormd. Fel keerde hij zich tegen de weelde van de Renaissance, waar de kerk volop aan meedeed. In de carnavalstijd van 1497 riep Savonarola de mensen van Florence op om alle ijdelheden (sieraden, schilderstukken, feestkleding, pruiken, speelkaarten en speeltafels) te verbranden. Daar werd breed gevolg aan gegeven, vooral veel jongeren hielpen bij het ophalen van dit alles. Alles werd verbrand in ‘een vreugdevuur van de ijdelheden’.

Rode hoed

Savonarola raakte in conflict met paus Alexander VI. Deze bood hem eerst de waardigheid van kardinaal aan, waarop Savonarola zei: ‘De rode kardinaalshoed? Ik verkies liever een hoed van bloed’. Na dreiging met excommunicatie volgde een preekverbod, maar Savonarola’s populariteit bleef groeien. Op weg naar de Dom te Florence omstuwden hem grote groepen jongelui, zodat hij veilig binnen kon komen.

Hij vond dat de toekomst van de kerk in de handen van kinderen en jonge mensen lag, want ouderen wilden hem slechts ombrengen. Tegen de paus, de vrienden van de familie de Medici, Jezuïeten en de Franciscaners was hij echter niet opgewassen. Zijn vonnis, de dood op de brandstapel, werd op grond van diverse beschuldigingen uitgevoerd op de dag vóór Hemelvaart, woensdag 23 mei 1498. Zijn vijanden hadden het vuur zo hoog opgepookt dat er nog geen resten van zijn lichaam over waren om als relieken te gaan dienen. Men gooide de as in de Arno. In een laatste geschrift, over Psalm 51, vraagt Savonarola God om vergeving voor het feit dat hij onder de druk van martelingen bezweken was en misdaden had bekend waaraan hij onschuldig was.

Savonarola wordt met John Wycliffe en Johannes Hus wel tot de voor lopers van de Reformatie gerekend, maar dat is niet terecht.

Hij bleef trouw aan de rooms-katholieke leer en bestreed slechts de uitspattingen ervan. Wel is indrukwekkend dat veel jongeren achter hem bleven staan en samen met hem de ijdelheid van zijn tijd bestreden. Dat mag de jeugd ook nu nog doen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen