Een blijk van liefde en achting

In dit artikel gaat het vooral over professor A. Brummelkamp, maar ook vermelden we iets over de schrijver van het boek, ds. J.P. Hasebroek. We laten eerst het gedicht volgen.

Op den geboortedag

van onzen

Eerw. Leeraar A. Brummelkamp

U, Waarde Leeraar, zij in dit gewigtig stond,

Dit werk, als blijk van liefd’, en achting opgedragen.

God heeft u ondersteund, en weêr een jaar gedragen,

En wij, wij danken Hem, met U, uit eenen mond.

God spaarde U dit jaar, voor echtgenoot’, en kroost,

Voor kerk en voor de School; Hij was het die bevrijdde.

Werd ’t Ouderhart gewond, Hij was ’t die weer verblijdde;

In Hem vondt gij uw Hulp; Hij was u sterkt’ en troost.

D’ Algoede God zij voorts met u en uw gezin,

De bêe klimt uit ons hart, dat Hij u lang moog’ sparen.

Hij voege bij uw tijd, thans nog een aantal jaren,

En leid’ in grijsheid U, alsdan ten Hemel in.

Arnhem, den 14en October 1853

De Studenten

Het boek was in datzelfde jaar 1853 uitgegeven door Broese en Comp. in Breda. Het exemplaar dat in mijn bezit is, ziet er nog redelijk netjes uit. Destijds kostte het 35 gulden. Vijftien gulden was toen een redelijke prijs voor een dergelijk boek, maar kennelijk heeft het antiquariaat voor het gedicht nog twintig gulden extra gerekend.

De schrijver, Johannes Petrus Hasebroek, was geboren in 1812 in Leiden. Zijn ouders waren Johannes Hasebroek en Anna Maria Theresia Kleyn. In 1836 werd hij predikant van de Hervormde gemeente in Heiloo en daarna was hij werkzaam in Breda en Middelburg. Van 1851 tot zijn emeritaat in 1883 was hij predikant in Amsterdam. In 1896 is hij overleden. Hasebroek werd beschouwd als een rechtzinnig predikant en was bevriend met Da Costa. Hij heeft zelfs gesproken tijdens zijn begrafenis. ‘Een zoon van Calvijn’, zo noemde hij zichzelf. Of Calvijn het daarmee eens geweest zou zijn is echter de vraag. Een calvinist zal niet bereid zijn iemand in het ambt te bevestigen die de godheid van Christus loochent. Maar Hasebroek deed dat wel toen hij de moderne L.S.P. Meyboom als predikant in Amsterdam bevestigde.

Hasebroek droeg het werk op aan dr. G.D.J. Schotel, toen predikant te Tilburg. Schotel is een bekende naam in boekenland. Hij heeft ontzaglijk veel geschreven. Schotel en Hasebroek hadden beiden in Leiden gestudeerd. Een van zijn boeken had Schotel aan Hasebroek opgedragen en nu had Hasebroek de gelegenheid om Schotel ‘een opentlijk bewijs van hoogachting en vriendschap te geven’.

Hij schreef boven de opdracht: Waarde vriend! En verder schreef hij onder meer: ‘Wij hebben voor elkander niet alleen onze boeken-, maar ook onze huis- en binnenkameren, ja, wat meer zegt, de binnenkameren onzer harten ontsloten.’

Over het boek van Hasebroek nog het volgende. Op bladzijde 119 gaat het over Pontius Pilatus. ‘Naauwelijks had hij zijne betrekking aanvaard, of hij besluit een gedeelte van zijn krijgsmagt uit de stadhouderlijke hofplaats Caesarea naar Rome in de winterkwartieren te verleggen’. Met de pen is ‘Rome’ veranderd in ‘Jeruzalem’. Terecht. Wie zou dat gedaan hebben? Brummelkamp?

Drie zusters

Wie was deze Anthony Brummelkamp? Dr. M. te Velde (van 1989 tot 2015 hoogleraar aan de Theologische Universiteit Kampen) schreef een boeiende, lijvige dissertatie over hem, waaraan we diverse gegevens ontleenden.

Brummelkamp werd geboren in Amsterdam op 14 oktober 1811 en overleed in Kampen op 2 juni 1888. Zijn ouders waren Johannes Brummelkamp en Anna Henriëtta Hesselink. Ze behoorden tot een deftig burgermilieu. Anthony Brummelkamp studeerde hij theologie van 1830 tot 1834. Op 16 augustus 1834 trouwde hij met de oudste van de drie zusters De Moen, Maria Wilhelmina. Ze was een zuster van Christina Johanna de Moen, die met A.C. van Raalte trouwde, en van Johanna Maria de Moen, die met ds. S. van Velzen trouwde. Drie zusters trouwden dus met drie predikanten die behoorden tot de eerste Afgescheiden predikanten. Een broer van de drie zusters was ds. C.G. de Moen, ook een Afgescheiden predikant.

Richtingen

Op 7 oktober 1835 werd Anthony Brummelkamp afgezet. Het werd hem zeer kwalijk genomen dat hij geen gezangen wilde laten zingen, maar dat was niet het enige. Dat hij terug wilde keren naar de leer der vaderen, daartegen had men grote bezwaren, daar ging het in feite om. Van de kerkenraad van de Hervormde gemeente te Hattem was er maar diaken die de zijde van Brummelkamp koos. De Afgescheiden gemeente te Hattem telde na enkele maanden 180 zielen. Zijn zwager ds. Van Raalte werkte in Overijssel en behoorde evenals Brummelkamp tot de Gelderse richting. Zij plaatsten zich tegenover de zogenaamde Drentse richting. De Drentse richting beklemtoonde de nauwe band tussen Gods eeuwige verkiezing en de onveranderlijkheid van het genadeverbond. Alleen de uitverkorenen zijn wezenlijk in het verbond begrepen. De Geldersen daarentegen beschouwden het verbond der genade als een aanbieding van de zaligheid aan alle gedoopten. Heel de zichtbare kerk is volgens de Geldersen in het verbond der genade opgenomen. De belofte en de eis des verbonds komen tot alle gedoopten.

Brummelkamp heeft een lange staat van dienst gehad. Na Hattem diende hij de Afgescheiden gemeente in Schiedam en in 1842 werd hij predikant in Arnhem- Velp. In Arnhem stichtte hij een theologische opleiding. Deze stond op hoog peil. Mede door de giften van mevrouw J.J. Zeelt van Postwijck (zie Oude Paden van maart 2020) kwam de Arnhemse school tot grote bloei. In 1854 werd hij docent aan de Theologische School in Kampen. Dat was hij tot zijn emeritaat in 1882. Zeer veel heeft hij voor de opleiding in Kampen betekend.

Een aartsvaderlijk sterfbed

Eind mei 1888 verzwakten Brummelkamps krachten zienderogen. Op 1 juni, een dag voor zijn heengaan, dicteerde hij nog een afscheidswoord, Aan al de gemeenten, dat op de volgende synode moest worden voorgelezen. In de levensbeschrijving die in 1910 verschenen is, lezen we het volgende over zijn overlijden. ‘De kinderen en de kleinkinderen kwamen op bezoek om afscheid van hem te nemen. Hij ging hen voor in gebed, en dankte den Heere dat hij nu, thans aan den rand der sombere doodsvallei gekomen, daarin juichende mocht nederzien. Zoals gebruikelijk, hield hij op zaterdagavond 2 juni met zijn kinderen de gewone huisgodsdienst. Hij zong nog met gebroken stem het lievelingslied van zijn vrouw mee: ‘‘k Wil U, o God, mijn dank betalen’, enzovoorts. “Vader, willen we U nog eens terechtleggen voor den nacht?” Maar de nacht kwam niet meer. Totdat zijn ademhaling stopte en de ziel het lichaam was ontvloden. Het was een aartsvaderlijk sterfbed.’

De laatste eer

Brummelkamp had in een wijde kring geleefd en gewerkt. Meer dan 700 rouwbrieven werden verstuurd. Op donderdag 7 juni vond de begrafenis plaats te IJsselmuiden, op de zogenoemde ‘Zandberg’. Van heinde en ver waren vrienden en geestverwanten om Brummelkamp de laatste eer te bewijzen. Aan het graf sprak S. van Velzen als oudste vriend en collega, H. Bavinck als rector, P. de Groot als pretor van de studenten, W. Doorn als voorzitter van de curatoren, J. Bavinck als pastor loci, J.H. Donner namens de zendingsdeputaten, W.H. Gispen namens de aanwezige predikanten, D.K. Wielenga namens Ermelo-Veldwijk, P. Kapteijn namens ‘Jachin’ en K. Kater namens Patrimonium. In deze sprekers was een groot deel vertegenwoordigd van de terreinen waarop Brummelkamp in zijn leven gearbeid had. Zondags preekte H. Bavinck over Johannes 12 vers 26b: Zo iemand Mij dient, de Vader zal hem eren.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen