Van Ruler over de volkskerk: open naar de wereld en tégen afscheiding

Van Ruler is in zijn theologiseren voluit gericht op deze wereld. “De wereld is schepping van God. Zij is door Hem gesteld, in het aanzijn geroepen, dus ook gewild”, zo schrijft hij. De kerk is daarom ook nooit alleen tevreden geweest met de enkele mens. “Het ging altijd ook om de wereld als zodanig. Die moet uiteindelijk ook gered worden.” Als het gaat om de Bijbelse toekomstverwachting gaat het tenslotte om het rijk van God, hoezeer de kerk en het genadeverbond daartoe ook onmisbare middelen zijn.

Van Ruler legt in dit deel de nadruk op het eschaton, de wereldlijkheid en het apostolisch Evangelie als wezenlijke kenmerken van de kerk. Het wezen van het apostolaat der kerk is dat dit gebruikt wordt door God zelf in Zijn bezig zijn met de wereld. Van Ruler vult dit getuigenis niet alleen erg spiritueel in. “Wij gaan uiteindelijk zelfs niet naar de hemel. Het nieuwe Jeruzalem daalt neer op de aarde.”

Van Ruler staat open voor de eenheid van de kerk. Hij verwijst naar de oprichting van de Wereldraad van Kerken in 1948, voor hem het begin van de eenwording van de kerken. Als de kerk niet één wordt, zal zij haar aparte plaats in de komende cultuur niet kunnen bewaren. Hij spreekt van “de bittere verdeeldheid en verscheurdheid van de kerk”. “Als de kerk niet één wordt, hoe zal dan de wereld één worden?” De kerk is “de kathedraal der liefde”, en dat betekende een gebed naar de genezing van de wereld. “Het is de taak van de kerk, de wereld op volle diepte te doen doorleven, ook op de diepte van dat martelende raadsel van haar onverlostheid.”

Volkskerk

Van Ruler legt sterke nadruk op de volkskerk. De Nederlandse Hervormde Kerk met haar 3 miljoen leden heeft veel invloed onder het volk, geestelijk en cultureel, en is voor hem van een niet te onderschatten waarde. De kerk verhoudt zich tot de maatschappij als ziel tot het lichaam. De zeer nauwe band van kerk en maatschappij, van kerk en natie, ook van kerk en staat, kan alleen in het geloof gezien worden en moet in het geloof ook vastgehouden worden. Van Ruler heeft er zich voor ingezet om het apostolaat aan het belijden vooraf te laten gaan.

De hervormde theoloog wilde voorkomen dat er in de kerk een naar binnen gerichte belijdenis zou komen die zich alleen door tucht zou laten leiden. Van Ruler had weliswaar echter geen bezwaar tegen een belijdeniskerk of een belijdende volkskerk, maar benadrukte wel dat de boodschap van de kerk er niet is voor “de enkelen of voor wedergeborenen”, zonder te zien op een duidelijke visie op heel de wereld en heel het volksleven. Tegelijkertijd verwaarloost Van Ruler een pleidooi voor het persoonlijke, bevindelijke element dat zijns inziens in een doorgeslagen apostolaatstheologie verwaarloosd is geworden.

Een ander belangrijk kenmerk van de volkskerk is haar sterk oecumenisch besef. Van Ruler stelt dat de volkskerk volstandig weigert te erkennen dat er vele kerkgenootschappen zijn. “Er is maar één kerk, de katholieke kerk van Christus in de natie.” Haar accent op de eenheid maakt haar rijp voor het grote werk van de hereniging. Van Ruler kritiseerde ook het opsplitsen van de richtingen in de volkskerk. “De eenvoudigste oplossing ligt in opsplitsing. Het is ook de meest onverantwoorde oplossing.”

Van Ruler voert een pleidooi voor de “ware katholiciteit der kerk”. De volkskerk staat open voor alle mensen, voor alle kerken en voor alle organisaties. Van Ruler schrijft hierbij mooie dingen over zending en apostolaat. “Wat is de kerk in zichzelf teruggekeerd, teruggezónken! Wat héérst de dood in de kerk! Wat is geworden tot het óude, het gevestigde, het verworvene.” Van Ruler constateert met blijdschap dat hij in zijn tijd de “verkerkelijking” van de zending beleeft. En de grote herontdekking van de kerk, die hij ook beleeft, krijgt vooral door de oecumenische beweging bijzondere kracht.

Het werk van Van Ruler is niet al te gemakkelijk te begrijpen. Er zijn vele voetnoten toegevoegd door dr. Dirk van Keulen, die al meer dan zestien jaar bezig is met dit project. Van Rulers stijl en inhoud komen vaak speels en vragenderwijs op de lezer af. Maar het nieuwe deel geeft helder inzicht in de actualiteit van de taak van de kerk voor de wereld. Het pleidooi voor de gedachte van een volkskerk staat in deze tijd misschien historisch gezien onder druk, het is de taak van de kerk zich niet terug te trekken in een isolement. Het is te hopen dat er in de huidige kerken nog belangstelling blijft voor het werk van cruciale theologen als Van Ruler, Noordmans en Miskotte. “Hun betekenis gaat boven de historische context uit.”

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen