Boekbesprekingen

Aandacht voor het profetische in prediking en theologie leeft sterk momenteel, zoals vaak in tijden van crisis. Dit boek van G. Sujin Pak (Duke Divinity School) vormt dan ook een welkome bijdrage aan de bezinning op dit thema. Wat Pak biedt, is namelijk een overzicht van de manier waarop in de zestiende eeuw werd omgegaan met het thema van de profeet en de interpretatie van (met name) de oudtestamentische profetie. Daarbij focust de auteur op een breed palet aan reformatorische auteurs. Niet alleen bekende namen als Luther, Zwingli, Karlstad, Bucer, Calvijn, Bullinger, Melanchthon en Beza komen aan de orde, maar ook lutheranen als Nikolaus Selnecker, Lucas Osiander, Aegidius Hunnius en gereformeerde theologen als onder anderen Rudolf Gwalther, David Pareus en Lambert Daneau. Voordat ze deze auteurs bespreekt, biedt Pak eerst een kort overzicht van de behandeling van het thema profetie in de vroege kerk, de Middeleeuwen en bij humanistische denkers als Lefèvre d’Étaples en Erasmus. Dat maakt dit boek aantrekkelijk voor wie op zoek is naar een eerste kennismaking.

G. Sujin Pak beoogt echter meer dan dat. Allereerst wil ze aantonen dat het zelfverstaan van de hervormers, uit verschillende tradities, meer gevormd is door het thema profetie dan tot dusver (h)erkend is. Een tweede accent dat ze legt, is de link tussen profetie en autoriteit. Ze documenteert hoe het denken over profetie, ambt en de ruimte die er is voor ‘leken’ langzaam maar zeker verschoof onder druk van doperse radicalen. Een derde punt dat Pak wil maken met haar boek, is dat de exegese en interpretatie van de oudtestamentische profetie mede gevormd zijn door, maar ook vormend zijn geweest voor de diverse confessionele denominaties. Dit derde punt is wat mij betreft duidelijk het belangrijkste van de drie claims die ze maakt.

De opzet van het boek is losjes chronologisch, maar deels ook thematisch. Via de bespreking van Luther, Zwingli en de Straatsburgse reformatoren over het thema van het priesterschap van alle gelovigen, trekt ze lijnen naar Bullinger en Calvijn en beschrijft ze hoe de opvattingen over profetie en ambt langzaam maar zeker verschuiven. In hoofdstuk 5 komt een volgende generatie reformatoren aan bod over hetzelfde thema. Vanaf hoofdstuk 6 tot en met 8 start de chronologische opzet (van Luther en Zwingli, naar Calvijn en Bullinger en verder) opnieuw, nu geclusterd rondom het thema van profetie en de behandeling van de (oudtestamentische) heilsgeschiedenis.

In het voorwoord schrijft Pak dat de wording van het boek langer duurde dan ze verwacht had, vanwege bestuurlijke verplichtingen. Het komt me voor dat dit ook te merken is in de opzet en de uitwerking.

Duidelijk is dat aan dit boek een grondige studie ten grondslag ligt. Vooral hoofdstuk 6 en 8 bieden fraaie inzichten! De presentatie laat echter wel te wensen over. Vooral de eerste helft van het boek lijdt onder veelvuldige samenvattingen, en soms zelfs letterlijke herhalingen van wat eerder gezegd is, terwijl dat in het tweede deel (vanaf hoofdstuk 6) aanmerkelijk minder is. Niet alleen wat betreft de presentatie, ook in methodisch opzicht zijn er vragen te stellen. Citaten zijn in het eerste deel vaak weinig meer dan illustraties van wat Pak reeds gezegd heeft, terwijl ze in het tweede deel vaak het startpunt zijn van een grondige analyse. Helaas licht Pak ook nergens toe hoe ze is gekomen tot haar keuze van de auteurs die ze wel of niet bespreekt. Om een voorbeeld te noemen: de naam van Oecolampadius komt in het eerste deel vrijwel niet voor, terwijl hij later in het boek uitvoerig ter sprake komt. Naar het waarom hiervan blijft het gissen. Ook de selectie van de bronnen roept vragen op. Pak maakt bijvoorbeeld veelvuldig gebruik van de preken van Bullinger voor haar onderzoek, terwijl ze zich bij Calvijn beperkt tot hoofdzakelijk de commentaren en zijn preken vrijwel ongenoemd laat.

Herhaaldelijk doet Pak ook uitspraken die niet alleen verreikend zijn, maar ook aanvechtbaar. Zo stelt ze bijvoorbeeld dat voor Luther en Zwingli de focus op de (historische) gestalte van de profeet aanleiding geweest is om zich meer en meer te wenden tot de exegese van de oudtestamentische profetie (176-177). Dat zou zo kunnen zijn, maar met evenveel reden zou men zich ook kunnen afvragen of de gedachte van het tota scriptura hiervoor aanleiding gaf. Pak stelt zich die vraag echter niet. Opvallend is ook dat ze wel benoemt dat er twee opvattingen zijn over de bijbeltekst waar Calvijn zich op beriep voor de congrégations: 1 Korinthe 14 (Erik de Boer) of de kleine profeten (Jon Balserak), maar daar vervolgens niets mee doet (102). Zowel de Prophezei (Zürich) als de congrégations (Genève) worden trouwens als historisch fenomeen zeer summier behandeld, terwijl andere praktijken waarin de verhouding tussen de autoriteit van de profetie en de inbreng van gemeenteleden aan de orde komt, zoals bijvoorbeeld de preekbesprekingen van de Nederlandse vluchtelingengemeente (Londen), helemaal buiten beeld blijven.

Dat maakt dat deze studie niet het laatste woord kan zijn over dit aangelegen onderwerp. Als startpunt echter is het zonder meer een waardevol boek, dat de lezer een mooi overzicht biedt in de wereld van de zestiende-eeuwse protestantse exegese van profetische thematiek.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen