De staatsgreep van Mr. P. J. Troelstra

IV.

Hoe belangrijk de parlementaire gebeurtenissen ook waren, ook buiten de Volksvertegenwoordiging was het land in grote beroering. Tal van Manifesten verschenen er. Ie. een Manifest der Christelijke Sociale Actie; 2e een Manifest der rechtse partijen; 3e een Manifest van de Orde der Vrijmetselaars; 4e een Manifest van de Chr. Militaire Bonden enz. en vooral niet te vergeten de Regeringsproclamatie, die een uitstekende indruk maakte in heel het land.*

Nadat de Regering in deze proclamatie de algemene toestand van het land toelicht en een spoedige verbetering van de levensmiddelenvoorziening aankondigt, doet Zij een dringend beroep op het gezond verstand van de overgrote meerderheid van onze bevolking opdat vooral de minder bedeelden bewaard zullen blijven voor de naamloze ellende, welke haar deel zal zijn als de geregelde gang van zaken wordt verstoord,

„Volk van Nederland" zegt de Regering in haar proclamatie, „gij hebt uw positie zelf in handen! Tegenover de aankondiging, dat een minderheid naar de macht zal grijpen, heeft de Regering besloten in het belang van de rechten en vrijheden van het ganse volk, het gezag en de orde te handhaven."

Vooral van maandag 11 t.m. vrijdag 15 november 1918 was het zeer rumoerig in de binnenstad van Den Haag. Een sterke politie- en militaire macht was vooral in de omgeving van de Koninklijke Paleizen en Regeringsgebouwen steeds paraat om desnoods met geweld de orde te handhaven. Dit verhinderde echter niet dat er vrij belangrijke materiële schade in de binnenstad werd aangericht.

Vrijdag 15 november 1918 werd in de meeste kerken bidstond gehouden in verband met de revolutionnaire woelingen. In Den Haag heb ik bijgewoond een volksbijeenkomst in de Willemskerk. Een bezielend woord werd daar gesproken door Prof, dr, J, R, Slotemaker de Bruine.

Reeds zaterdag 16 november 1918 begon men zich te- tooien met Oranje en vooral in Den Haag leefden de nationale gevoelens krachtig op.

Zondagmorgen 17 november 1918 gingen wij wederom naar de Willemskerk. Ds. Welter leidde de dienst. Ook het gehele Koninklijk gezin was aanwezig. Als tekst koos ds. Welter, Jesaja 54 : 10 „Want bergen zullen wijken en heuvelen wankelen, maar mijne goedertierenheid zal van U niet wijken en het Verbond mijns Vredes zal niet wankelen, zegt de Heere Uw Ontfermer." Na het uitspreken van de zegen zongen de aanwezigen Hare Majesteit de Koningin spontaan twee coupletten van het Wilhelmus toe, hetgeen op Hare Majesteit en alle aanwezigen een diepe indruk maakte.

Maandag 18 november 1918 is er niet gewerkt in Den Haag, want het was feest. De Burgemeester van Den Haag, mr. J. Patijn, had een proclamatie uitgevaardigd dat op die dag, des namiddags één uur een huidebetoging aan H.M. de Koningin zou plaats hebben op het Malieveld. De Koningin verscheen precies om één uur. Het hofrijtuig, waarin de gehele Koninklijke familie was gezeten, was bespannen met twee paarden. Maar bij het Malieveld stonden soldaten van de Vrijwillige Landstorm enz., die de paarden voor het Koninklijk rijtuig afspanden en onder groot enthousiasme van de dicht opeen gepakte omgeving zelf het rijtuig met de Koninklijke familie naar het Malieveld reden. Een OAbeschrijfelijk enthousiasme maakte zich van de duizenden meester. De Koninklijke Militaire Kapel zette het Wilhelmus in, dat door duizenden werd medegezongen. Diep ontroerd nam Koningin Wilhelmina, met de arm geslagen om haar Dochter, de grootse hulde in ontvangst. Volwassen mannen hebben tranen

Volwassen mannen hebben tranen geschreid van ontroering, toen zij onze Oranjevorstin in een orkaan van gejubel zagen voorttrekken door die zelfde soldaten, aan wie sommigen een boze rol hadden toegedacht. Zelfs buitenlandse toeschouwers hebben iets gevoeld van de wondere historische trilling, die hier door de massa ging. Een vreemdeling, die toevallig in Den Haag vertoefde, terwijl de betoging op het Malieveld plaats had en daar getuige van was, barstte bij zijn gastheer thuis gekomen, in snikken uit en zei: „O, ik gun het U zo van harte, deze onmetelijke zegen, maar hoezeer is uw volk bevoorrecht boven liet onze."

De gehechtheid aan ons Vorstenhuis en vooral aan onze Koningin persoonlijk hebben de novemberdagen van 1918 getoond, toen de duistere revolutiewolk wel dreigend aan onze Staatkundige horizon opkwam, maar tenslotte door de warme uitstraling der Oranjezon in vage nevelen werd opgelost.

Mr. Troelstra had zich vergist in de tekenen der tijden. Hij moest berusten in de royalistische gezindheid van het volk.

Een van de voornaamste oorzaken dat Troelstra's staatsgreep mislukte, was m.i, dat de Kerken hun vat vooral op de jeugd nog niet hadden verloren.

Persoonlijk heb ik ondervonden dat de Kerk in Den Haag de jeugd ook 40 jaar geleden trachtte op te vangen en op verantwoordde wijze vormde, niet alleen in geestelijk opzicht, maar ook voor het staatkundig en maatschappelijk leven.

Al het werk, dat de Kerk onder de jeugd verricht is van enorme grote betekenis. Want de jeugd is de groene, de levende tak, waarop straks Staat en Maatschappij zal rusten.

Heeft de Staatsgreep van Troelstra in 1918 ons in 1958 nog iets te zeggen?

Inderdaad! Wij zijn verblijd dat het revolutionnair element hier te lande thans alleen maar aanhangers heeft in de betrekkelijk kleine communistische partij hier te lande. Maar al heeft de C.P.N, in Nederland niet zo'n grote aanhang, men mag de internationale betekenis van het communisme niet onderschatten.

Het steekt trots het hoofd omhoog om de Staatkundige verhoudingen, vooral geschoeid op christelijke leest, omver te werpen. De internationale communistische invloed komt meer en meer aan het licht en heeft door zijn koude oorlog van de laatste jaren al heel wat terrein gewonnen, vooral in het Midden-Oosten. Er gloort geestdrift er bloeit sterkte van wilskracht in het revolutionnair element.

Wij zijn er tot in het diepst der ziel van overtuigd dat het revolutionnaire element zoals dat zich in de dagen van mr. Troelstra ook hier te lande gelden deed en zoals dat in onze dagen door het communisme in praktijk wordt gebracht, een pest is waardoor duizenden mensen niet alleen geestelijk, maar ook maatschappelijk ten gronde gaan. Het is een groot geestelijk gevaar voor de moraliteit van alle volkeren.

Waar geijverd wordt om de godsdienstzin in de volksziel uit te branden, moet het moreel en maatschappelijk peil der bevolking sterk dalen. Die immoraliteit is een kwaad, dat op de duur de ondergang van de Staat bereiden zal.

Er wordt beweert dat landen waar een krachtige middenstand ontbreekt, zoals b.v. in Spanje, zeer spoedig een prooi van het communisme kuimen worden, In deze bewering schuilt wel een zeer grote kern van waarheid. Maar niet de middenstand is het krach

Maar niet de middenstand is het krachtigste bolwerk tegen het communisme. Men heeft de leus van Groen van Prinsterer: „Tegen de revolutie het Evangelie" een verouderde leus genoemd. Ten onrechte. Het Evangelie, het Woord Gods blijft ook voor deze tijd wat betreft het staatkundig leven zijn onvergankelijke kracht behouden. Het roept ook thans ons volk op te wandelen in de rechte paden. En het maant niet alleen af van verkeerde wegen, maar spoort ook aan tot het betonen van recht en gerechtigheid, tot reformatorische arbeid onder het opkomend geslacht, waardoor de jeugd door de moeilijkheden van deze tijd kan komen op een hoger plan.

Ooltgensplaat 10 november 1958. P. Bom

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen