De bakker

't Waren schrale tijden aan het begin van deze eeuw. In de winter veel werkloosheid. In de winter was het in de bakkerij altijd „loonbakken". Dat noemde men „mekken". 't Werd gemaakt van tarwe die als overgeschoten aren door de kinderen werden vergaard, 't Werd bij de molenaar gemalen en dan per zakje van een

't Werd bij de molenaar gemalen en dan per zakje van een of meer loden bij de bakker gebracht. Elk zakje moest nagezien worden, want het gebeurde weleens dat die tarwe niet goed bewaard bleef met gevaar van muf worden. Was 't erg dan kon het hele baksel erdoor bedorven worden. Bij ons werd per dag zo'n driehonderd broden gebakken ä 5 cent per stuk. Hier moesten alle onkosten nog af van gist, zout, stooksel, een knecht en meid voor 't gezin. Tóch hadden we op eenvoudige wijze goed te eten. Vader

Tóch hadden we op eenvoudige wijze goed te eten. Vader mestte zo'n 20 varkens en van die winst konden we slachten. Dus voldoende vlees en spek. Wat in die tijd al heel wat was!

Voor schooltijd moesten we die varkens al voeren en uitmesten. En na schooltijd hier en daar brood bezorgen. Het was alles erg goedkoop. Zo denk ik nog hoe de turfschippers van Hoogeveen hier overal turf leverden. Zo'n lange turf was 25 cm. lang en 6 ä 7 cm. hoog. Ze werden in zakken uit het schip gedragen, zó de schuur in en netjes opgetast voor 1 cent per stuk. Niet te vragen wat die arme turfstekers in Drente hiervoor kregen! Zo ook bossen spanen, welke van de hoepelmakers uit de

Zo ook bossen spanen, welke van de hoepelmakers uit de Bieschbos kwamen, voor 5 cent per bos. Ook afval eikenhout kwam per schip uit Limburg naar hier. De prijs was per bos welke ongeveer 10 ä 12 kilo woog, 10 cent per bos! Alles werd toen nog met handwerk gedaan. Deeg maken in een houten trog en de oven stoken met turf en hout 't Ging niet vlug, zodoende moest 's morgens heel vroeg al

't Ging niet vlug, zodoende moest 's morgens heel vroeg al begonnen worden. De eerste oven werd altijd met turf gestookt en oven twee en drie met hout. Zo'n oven stoken was écht vakwerk. Er was natuurlijk geen pirometer, zoals nu. De ovenist moest steeds met een ijzeren haak 't vuur heen en weer schuiven. Aan de kleur van de stenen kon men dan zien, of hij warm genoeg was. Onzorgvuldigheid gaf verbrand brood of niet goed gaar, wat op den duur je naam als bakker geen goed deed. Was de oven op hitte dan werd 't vuur met den haak in een

Was de oven op hitte dan werd 't vuur met den haak in een grote ijzeren doofpot getrokken. Daarna werd 't nog aanwezige stof er met een lange stok, voorzien van een natte zak uitgedweild.

Was 't vuur eruit halen een slecht karwei, vooral hi de zomer, 't uitdweilen was véél erger want je kreeg 't warme stof en de damp van de natte zakken in je gezicht. In die tijd zagen alle échte bakkers er slecht uit weinig buitenlucht en lange dagen werken. Meestal waren de bakkerijen laag en erg bekrompen met te

Meestal waren de bakkerijen laag en erg bekrompen met te weinig ventilatie. De inventaris was ook nihil: 't bestond uit een trog van hout, waar het deeg in klaargemaakt werd en een primitieve oven voor takkenbossen.

Er bestonden 2 soorten bakkers: de z.g. „mekkenbakkers" uitsluitend loonbakkers. De andere iets meer vakwerk nl. beschuit bakken en wat koekjes. Die ouderwetse beschuiten waren heerlijk van smaak. Ze werden niet in vormen gebakken, maar gewoon op een plaat als een rond kadetje. De deeg bestond uit bloem, wat suiker en melk en veel eieren. Als de deeg gereed was, werd 't in kleine stukjes afgewogen, met de hand rondgebold en op een plaat gezet, na gerezen te zijn. Na in een hete oven afgebakken te zijn, werden ze met een

Na in een hete oven afgebakken te zijn, werden ze met een scherp mes in helften gesneden en dan weer in een hete oven gekleurd. Later werden ze in een lauwe oven gedroogd.

Deze beschuiten werden verkocht voor 1 cent Begrijpelijk was de winst voor dit vele handwerk gering.

In 1913 kocht vader een gegalvaniseerde trog. Prijs ƒ 32,50. Alle bakkers kwamen kijken, maar schrokken terug van de prijs, 't Was de eerste stap naar vernieuwing. Spijs van amandelboterletters werd zélf gemaakt. Een houten ronde bak hing aan 3 kettingen aan de zolder. In de bak een ijzeren kogel van 6 ä 7 kilo. Door ronddraaien werden de amandelen langzaam fijn gedraaid. Dit alles zeer veel tijd vergend.

Mijn moeder was erg economisch aangelegd. Zaterdagsavonds werden de busjes van cacao uit de kast

Zaterdagsavonds werden de busjes van cacao uit de kast gehaald, voor de oude dag, voor de kleding, voor een klein hypotheekje enz. Wij spotten toen wel 'ns met dit gedoe, maar nu — vele jaren later — heb ik nog steeds bewondering voor de wijze, waarop ze altijd zorgde dat er geld was. Als er schoenen of kleren nodig waren, moest altijd de stand van 't busje besUssen: kopen of nog even wachten. Nooit werd er van andere bronnen afgehaald. In mei 1913 ben ik van school gekomen en moest de bakkerij in. Mijn broer Hendrik stond al driejaar in 't vak. Er werd een kar gekocht en heel de zomer moest ik elke dag 40 broden ä 12 ons aan de buitendijk brengen. Hier was een grote loods met 40 werkmensen, die de steenglooiing aan het repareren waren. Per man werd 12 ons brood per dag verorberd. Zwaar werk in de buitenlucht gaf eetlust en 't beleg zal in

Zwaar werk in de buitenlucht gaf eetlust en 't beleg zal in die tijd ook niet zo geweest zijn als nu.

Enige maanden later brak de mobilisatie uit van W.O. 1. September 1914 kregen wij 2 militairen ingekwartierd. De vergoeding voor 2 jonge kerels was 2x ƒ 4,50 per week, inclusief wassen.

Oktober 1915 viel Antwerpen en honderden Belgen vluchtten. 'tDorp was al voorzien van 300 militairen, daar kwamen nog 2 ä 300 vluchtelingen bij, wat in het dorp veel verwarring gaf. Ook wij kregen 4 vluchtelingen van een verre familie van mijn vader. 't Ene varken na 't andere werd geslacht, waar al gauw

't Ene varken na 't andere werd geslacht, waar al gauw verlies op zat. De moeilijkheden door mobilisatie werden dagelijks meer. Zachtjes aan kwam overal gebrek aan. De kwaliteit van brood werd steeds slechter: rogge, gerst, maïs, aardappelmeel, sojameel en wat tarwe. Ook 't stooksel werd steeds schaarser. Turf was haast niet meer te krijgen, 't Scheen dat de distributie niet erg voldeed. Onkunde en wellicht corruptie waren hier wel oorzaak van. Ook scheen veel smokkel naar Duitsland niet vreemd te zijn. Vele lieden zwommen in 't geld, maar de meeste mensen hadden gebrek aan alles, 't Werd steeds kritieker. In de zomer van 1918 was de nood ten top gestegen. Op 't platteland ging 't nog wel. Er was tarwe en aardappelen genoeg. Alleen de wet positie was gering. Vader met een paar kennissen reden wel eens naar Ouddorp. Vele strandgoederen spoelden aan van getorpedeerde vrachtschepen. Met de kar, bespannen met 2 hitten reden ze dan 's morgens om 5 uur al weg.

Bij de Strandmensen kochten ze dan kisten Australische roomboter. Soms een vat spijsolie en vaten port.

In de huisjes aan het strand stond meest in 't voorportaaltje een keulse pot vol zware port. De mensen liepen heel de dag maar te drinken, wat nogal eens hilariteit gaf. Zo naderde 't einde van de oorlog. Ik herinnerde me dat wij

Zo naderde 't einde van de oorlog. Ik herinnerde me dat wij op een dag naar Zierikzee gefietst zijn, daar was door een Engelse vlieger een bom gegooid op een huis. Drie doden kostte dat De navigatie stond zeker nog niet hoog, want hij dacht boven Antwerpen geweest te zijn!

Zo zijn wij in november 1918 naar Bergen op Zoom wezen kijken naar vervoer van Duitse soldaten, die uit België via Bergen op Zoom naar Duitsland werden vervoerd, 't Was een hopeloos gezicht al die ontredderde mannen. Mager, in lompen, vol modder en vele gewonden. Maar de oorlog was over.

De distributie was nog hopeloos, maar begon zachtjesaan weer op gang te komen. Ook de kwaliteit ging zacht vooruit. Vele jonge mannen gingen in Rotterdam werken als bootwerker, nu de schepen weer binnen kwamen. Mijn vrienden zijn allen weggetrokken. Velen zijn aardig geslaagd daar. Deze jongens wilden best hard werken en verdienden daar heel wat meer als hier op 't land. Velen zijn ploegbaas, kraanmachinist of bij de Electrische tram bestuurder enz. geworden.

Vriend Koos was op school een slechte leerling, nä school werken was er ook niet bij. Deed altijd wat handel in geiten en konijnen enz. Ging ook op de boten in Rotterdam werken, maar werd weer rap bedankt. Als 19-jarige knaap huurde hij een paar oude woningen aan 't Haringvliet en nam veel jongens hiervandaan in de kost. Kocht een oude biljart en tapte 's avonds een biertje. De jongens vonden dat gezellig en bleven van de straat. Koos was een uitgeslepen knaap, hij heeft later een pracht restaurant gekocht en is een man in bonus geworden. Als ik in Rotterdam was, wipte ik dikwijls bij hem aan. Daar stond dan de vroegere koewachter met een duur maatpak aan en gouden horloge met ketting. Vroeger in 't dorp dacht iedereen dat 't niets met hem zou worden. Men weet toch nooit hoe iemand later uit de verf komt In zijn hart bleef hij toch de dorpsjongen en kon nog schateren om onze jeugdjaren.

Thuis was 't steeds hard werken, maär de bakkerij ging vooruit. In 1920 was als demonstratie een kneedmachine als proef geplaatst. Het was een zware ijzeren kuip met een groot vliegwiel eraan en een handvat om te draaien, 't Werkte goed maar 'twas zo'n zwaar karwei dat 't beter met de hand in de trog ging.

Ook in 1920 hebben we een nieuwe takkenbosoven gezet De oude oven had 60 jaar dienst gedaan. Door bovenop de oven rookkanalen te zetten, ging de trek veel harder en was de capaciteit al groter. Ook een verdeelmachine en een speculaasmachine werden aangeschaft. Alles natuurlijk handkracht Maar 't nam al veel tijd weg. De jaren waren toen aardig economisch met weinig werklozen en voor die tijd aardig beloond.

In 1922 moesten we er een tweede houtoven bij plaatsen. De banketbakkerij begon ook wat op te lopen. Wij hadden nog weinig ervaring op dat gebied, maar van vele firma's werden proefbakkers gestuurd. Meest waren dit mensen met grote vakkennis. Deze lieden hadden niets geen school of theorie gehad. Vaak als kok, banketbakker gevaren en hadden daar veel praktijk geleerd. Zodoende leerden wij aardig wat van 't vak. Later hebben wij van diverse firma's proefbanketbakkers laten komen, die cursussen organiseerden, waar ook nogal van opgestoken werd. 't Loonbakken verminderde nogal en de mensen gingen

't Loonbakken verminderde nogal en de mensen gingen veel op koopbrood over.

In 1923 werd in Nieuwe Tonge een arbeiders-coöperatie geopend en werd ook in Oude Tonge brood bezorgd, 't Werd een scherpe concurrentiestrijd en een paar kleinere bakkers moesten de strijd opgeven.

Wij pakten alles aan en gingen verder brood bezorgen. De omzet steeg, maar niet de winst. Inmiddels hadden wij ook een kneedmachine, gedreven door een benzinemotor. Machine en motor kostten samen ƒ 1100,- wat voor die tijd een zeer groot bedrag was.

Met de twee houtovens en de machine werd toen al 50 balen meer per week verwerkt.

In 1924 werd een bestelauto gekocht: een Fordonderstel. In Sommelsdijk werd door een wagenmaker er een houten carrosserie opgebouwd. 't Gaf in 't dorp al deining in die tijd. Een bakker met een

't Gaf in 't dorp al deining in die tijd. Een bakker met een auto! In heel het dorp waren nog maar 4 of 5 auto's! Vermeldenswaardig is dat een niet erg collegiale bakker met brood langs de klanten ging, iets zwaarder afgewogen dan normaal en vertelde de klanten dat zij die auto betaalden. Maar 't viel nogal mee. Tóch was het begrip „collega" in dien tijd over 't algemeen

Tóch was het begrip „collega" in dien tijd over 't algemeen wel goed. De meeste bakkers waren z.g. eenmanszaken. Werd zo'n man ziek, dan kwamen alle collega's bij elkaar en verdeelden de omzet onder elkaar, ieder naar capaciteit en werd tegen kostprijs van de grondstoffen aan de getroffen bakker geleverd. Niemand kon dit weigeren, want dan ging je reputatie in het dorp niet vooruit en konje dit vele klanten kosten. Zo is er een bakkerij afgebrand en is er 4 maanden zo voor gebakken. Alles bij elkaar ging het vrij goed in dien tijd. In 1927

Alles bij elkaar ging het vrij goed in dien tijd. In 1927 kochten mijn broer en ik samen de zaak van vader. Hetzelfde jaar bouwden we al een heteluchtoven van de firma de Boer uit Dordrecht, 't Was de eerste niettakkenbosoven op het eiland, 't Scheelde al heel veel werk, dus kon meer geproduceerd worden, 't Was een heel stenen oven met geweldige muren, waartussen zand voor isolatie. De kosten in die tijd was ƒ 3000,-. In 1930 kwam door de crisis in heel de wereld veel

werkloosheid. De lonen tuimelden soms met 20% ineens naar beneden, 't Waren armoedige tijden. Veel jongens stonden te bedelen om werk. Nergens was iets te doen. Wij zijn toen koekjes en beschuit gaan bakken voor de winkels. Er werd weinig aan verdiend, maar ze kwamen voor ƒ 10,- in de week werken. Alles bij elkaar draaide 't toch.

De jongens waren blij als er 's avonds overgewerkt kon worden. Dan waren ze van de straat en thuis was ook niet veel te beleven. Gezellig was 't voor hen. Ze kregen dan ook cigaretten en een biertje. In de St. Nicolaas tijd werden grote massa's banketkransen gemaakt. Deze werden gemaakt van spijs, die gedraaid werd van zoet gemaakte abrikozenpitten. 't Was zeer zuivere spijs en ze werd verkocht aan de winkels voor 25 cent per letter inclusief doos en toch werd er nog wat aan verdiend! Zeer sombere jaren waren 't, de dertigers. Toch bouwden

Zeer sombere jaren waren 't, de dertigers. Toch bouwden wij in 1931 een geheel nieuw winkelpand. Voor die tijd al vrij groot 70 m met bovenwoning.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen