Gefusilleerde Armeniërs herdacht op Havenhoofd, plek des onheils

De herdenking op een guur Havenhoofd kwam na een soortgelijke bijeenkomst in Leusden, waar de zeven soldaten na de Tweede Wereldoorlog zijn herbegraven op het Sovjet Ereveld. Tachtig jaar lang lagen ze daar anoniem, maar dankzij het werk van onderzoeksjournalist Joris Versteeg hebben drie van de zeven gefusilleerde soldaten een gezicht gekregen.

Dat maakte de herdenking bijzonder. Temeer daar de kleinzoon van Ruben Melkonyan, eveneens Ruben Melkonyan geheten, vanuit Armenië naar Nederland was gekomen om het graf van zijn opa en de fusilladeplek te bezoeken. Ook de Armeense ambassadeur Victor Biyagov was aanwezig in Middelharnis.

Onmenselijke keuzes

De gefusilleerde soldaten maakten aanvankelijk deel uit van het Rode Leger, het leger van de Sovjetunie, dat met de westelijke geallieerde legers streed tegen nazi-Duitsland. Nadat de mannen krijgsgevangen waren genomen, werden ze slachtoffer van ontmenselijking en rechteloosheid. Drie van de vijf miljoen krijgsgevangen Sovjetsoldaten stierven in Duitse kampen.

Voor de keus gesteld om een Duits uniform aan te trekken of een wisse dood in de kampen tegemoet gaan, kozen velen voor het eerste. Een keus tussen twee kwaden.

Of een onmenselijke keuze, zoals Remco Reiding, directeur van de Stichting Sovjet Ereveld, het verwoordde in Middelharnis. “Ga ik hier in het kamp dood van de honger of laat ik me ronselen voor hulptroepen van het Duitse leger? En doe ik dan wat de Duitsers willen of probeer ik, opnieuw met gevaar voor eigen leven, de Duitsers te saboteren?”

Opstand

Duizenden Sovjetsoldaten belandden in Nederland, waar ze in dienst van de Duitse Wehrmacht de kust moesten bewaken tegen een geallieerde invasie. Velen deden hun best om de Duitsers zo veel mogelijk dwars te zitten.

Zo ook de zeven soldaten van het Armeense bataljon, dat gelegerd was op Schouwen-Duiveland en Goeree-Overflakkee. Ze kozen er met gevaar voor eigen leven voor om met een bootje over te steken naar het bevrijde deel van Nederland en daar, in Noord-Brabant, steun te vergaren voor een opstand tegen de bezetter.

Maar verder dan het Volkerak kwamen ze niet. De Duitsers betrapten het zevental en brachten ze over naar Middelharnis. Daar wachtte hen een aantal dagen in de gevangenis en uiteindelijk de dood op het Havenhoofd. De fusillade was op zaterdag 9 december 1944, om acht uur in de ochtend.

Getuigenissen van moed

Wethouder en locoburgemeester Daan Markwat noemde de zeven namen. Zes Armeense namen en één naam van een Joodse man uit Wit-Rusland en Oekraïne, die zich had voorgedaan als Armeniër om zijn lot als Jood te ontlopen… Feiten die Joris Versteeg wist op te diepen.

Markwat onderstreepte het belang van het onderzoek dat Versteeg doet. “Dankzij dit werk geven we deze mannen hun identiteit terug en hun plek in onze geschiedenis. Het stelt ons in staat hun verhalen te blijven vertellen, hun moed te erkennen en hen het respect te geven dat ze verdienen. De verhalen van deze soldaten zijn een getuigenis van moed en menselijkheid.”

Inzoomend op de herdenking: “Laat deze herdenkingsplaats in Middelharnis een tastbare herinnering zijn en blijven. Een herinnering aan wat hier is gebeurd, een waarschuwing voor wat nooit meer mag gebeuren, en een motivatie om te blijven streven naar vrede en rechtvaardigheid.”

De ambassadeur van Armenië sprak, aansluitend bij deze woorden, over “een waarschuwing voor de toekomst”, een toekomst die afhangt van “onze inspanningen”, waarvoor de herdachte soldaten “een inspiratiebron” zijn.

Speling van het lot

Voor Ruben Melkonyan was het ongetwijfeld emotioneel, het weekje in Nederland met de herdenking in Middelharnis. Op de plek waar zijn opa tachtig jaar geleden voor altijd zijn ogen sloot, slechts 36 jaar oud, zei hij: “Vaak heb ik het mij afgevraagd: wat dacht mijn opa toen hij hier stond? Wat wenste hij voor zijn familie en nabestaanden? Als door een speling van het lot sta ik hier. Zijn kleinzoon en naamgenoot. Op dezelfde plaats en op dezelfde dag. Precies tachtig jaar later. Het verhaal van mijn opa was een lange tijd onbekend voor onze familie en nu weten we wat er is gebeurd.”

Melkonyan noemde zijn grootvader een held, die zijn geliefde vaderland moest verlaten en geen vervolg kon geven aan zijn dromen. “Ik ben trots en dankbaar.”

Na het Taptoe-signaal door Marieke de Jong en een minuut stilte voor de slachtoffers, was het tijd voor het leggen van kransen en bloemen bij het monument. Ter afsluiting van de indrukwekkende bijeenkomst sprak Taron Tadevosyan, priester van de Armeens Apostolische Kerk Surp Hoki, een gebed uit.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen