Amerika – de wereld van vandaag

Twee interne kwesties houden Amerika de laatste week in de greep: de verhoren van de zogenaamde commissie rond 6 januari en het herroepen van de zogenaamde Roe van Wade-bepaling uit 1973 door het Hooggerechtshof.

In dit artikel wil ik enkele kanttekeningen plaatsen bij wat in Amerika gaande is. Het zal duidelijk worden dat de beide kwesties niet alleen Amerika, maar de hele wereld raken.

De verhoren van de commissie rond 6 januari

Wat op 6 januari 2020 in Washington gebeurde, typeert de nieuwszender CNN steevast met het woord insurrection, opstand. Dat de zender het gelijk aan zijn kant heeft, blijkt uit de beelden van de bestorming van het Capitool. Ze staan iedereen nog vers in het geheugen. Het blijkt nog meer uit de publieke verhoren van de commissie, die de 6e januari namens de senaat onderzoekt. Wat tot nu toe naar voren kwam, is onthutsend, vooral uit oogpunt van de zorg voor de staat. Ik wijs op meerdere punten.

De loze bewering dat er sprake was van fraude Uit de verhoren bleek hoe Trump er op de verkiezingsavond in november 2019 toe kwam om de bewering de wereld in te sturen dat er in sommige staten sprake was van grootschalige fraude. Enkele directe adviseurs van Trump gaven een inkijk achter de schermen. Toen het gaandeweg de nacht in het Witte Huis duidelijk werd dat Trump had verloren, brachten vertrouwelingen van de president, onder andere minister Barr en Ivanka Trump, hem onder ogen dat hij er goed aan zou doen dit te erkennen. Dat hij het tegendeel deed en met de loze bewering kwam dat bij de verkiezingsuitslag gefraudeerd was, hing direct samen met Trumps advocaat Guiliani. Deze was laat binnengekomen, in dronken toestand. Hij drong erop aan om te beweren dat de verkiezing frauduleus was, het begin van wat wel genoemd wordt the big lie, de grote leugen.

Dat er sprake was van een leugen bleek tijdens tal van rechtszittingen in meerdere van staten, waar Trump rechtszaken aanspande. Nergens werd enige vorm van fraude bewezen.

Pressie op partijgenoten

Uit de verhoren bleek hoezeer Trump anderen onder druk zette om te beweren dat er sprake geweest was van fraude. Het meest geruchtmakend voorbeeld ervan is het telefoongesprek met Brad Raffensberger, de staatssecrateris van Georgia, aan wie Trump zonder omwegen vroeg om hem de stemmen te verschaffen die nodig waren om Biden te verslaan. Ook de voorzitter van het Huis van Afgevaardigden in Arizona, Rusty Bowers, werd zwaar onder druk gezet. De goede man citeerde tijdens de verhoren uit een dagboeknotitie uit november waarin hij schreef dat hij voor God en zijn geweten niet kon ingaan op het verzoek van de president. Hoe zou hij zijn Schepper onder ogen kunnen komen, als hij daartoe bereid was?

Mike Pence

Vooral Mike Pence, de vice-president van Amerika, werd zwaar onder druk gezet. Van hem werd verwacht dat hij op de 6 ^e januari de afvaardiging van kiesmannen uit meerdere staten ongeldig zou verklaren en de procedure tot verkiezing van de president zou opschorten. Trump had er zorg voor gedragen dat er (valse) lijsten waren van kiesmannen die hem goed gezind waren en die bereid waren om, zodra Pence de verkiezing ongeldig had verklaard, naar voren te treden. Pence weigerde eraan mee te werken, ondanks zware druk van de president, die hem zelfs op de 6e januari nog opbelde en hem met scheldwoorden overlaadde.

Impliciet deed Trump even later een laatste oproep aan Pence, toen hij de horde, die in Washington was samengestroomd, toesprak: ‘Als Mike Pence moedig is – en anders valt hij me zwaar tegen – dan zal hij aan mijn wensen voldoen om de verkiezingen ongeldig te verklaren!’ Daarmee richtte hij alle aandacht op de vice-president: van hem hing de toekomst van Amerika af, die alleen bij Trump in goede handen zou zijn. Trump hitste de massa op. Hij riep hen op om zich naar het Capitool te begeven, met alle gevolgen van dien. Het scheelde een haar of Mike Pence was in handen gevallen van de opgewonden menigte. Men durft bijna niet te gissen naar wat dáárvan het gevolg geweest kon zijn.

Het Departement van Justitie

Dit was niet alles. In de tussentijd werkte Trump eraan om de top van het Departement van Justitie te vervangen. Minister Barr moest het veld ruimen. Zijn opvolger, Jeffrey Rosen, werd vervolgens zwaar onder druk gezet om te beweren dat de verkiezing frauduleus was. ‘Slechts’ dit vroeg de oud-president, de rest kon men aan hem en aan sommige senatoren overlaten. Toen hij dit weigerde, zocht Trump naar een vervanger en schoof Jeffrey Clarke naar voren, die bereid was de gewenste verklaring af te leggen. Toen het Trump duidelijk werd dat hoge ambtenaren er volstrekt niet akkoord mee zouden gaan, hield hij de pas in.

Voorlopige conclusie

De commissie zet haar werk nog voort, maar het beeld dat oprijst is duidelijk: Trump was er koste wat kost op uit om aan de macht te blijven. Hem werd keer op keer duidelijk gemaakt dat er geen sprake was van fraude. Toch hield hij zijn leugen vol, zette hij anderen aan daadwerkelijk fraude te plegen en ging hij een staatsgreep niet uit de weg.

Het is de vraag wat er in de komende verhoren nog naar boven komt. Vooral dringt zich de vraag op of het Departement van Justitie in wat tot nu naar voren kwam, aanleiding ziet om Trumps gedrag strafrechtelijk te onderzoeken.

Ondertussen werkt Trump volop aan een comeback. Mocht hij weer verkozen worden dan staat er in Amerika een president aan het roer, die voor de grootste leugens niet terugdeinst. Niemand kan overzien wat de wereld in dat geval te wachten staat. Als, om maar één ding te noemen, Trump de NAVO de rug toekeert (wat zich in zijn eerste presidentschap al aftekende), zijn de gevolgen voor Europa en de wereld niet te overzien. Feit is dat een politiek die op leugens gebouwd is geen zegen teweeg kan brengen. Daarom is wat nu in Amerika gebeurt, zeer zorgelijk.

Abortus

Zoals gezegd: het Hooggerechtshof herriep vorige week de Roe Wade-bepaling van 1973. Daardoor komt er voor federale staten in Amerika ruimte voor wetgeving op het gebied van abortus. Vanaf 1973 was die ruimte er niet: de staten mochten geen restricties opleggen voor het ondergaan van abortus in de eerste drie maanden van een zwangerschap.

Het besluit van het Hooggerechtshof heeft enorme onrust veroorzaakt. Eens te meer blijkt hoezeer Amerika verdeeld is in twee kampen en dat er bijna sprake is van een cultuur-oorlog tussen Republikeinen en Democraten.

In het kamp van de Republikeinen bevinden zich de zogenaamde evangelicals, die zich, aldus een historica op de BBC, vooral vanaf de jaren zeventig (onder andere door invloed van de evangelicale prediker Francis Schaeffer) ook op politiek gebied zijn gaan roeren. Zij juichen het besluit van het gerechtshof zeer toe. Dit kan oud-president Trump zeer te pas komen. Zo behoudt hij zijn aanhang in de voor hem belangrijke evangelicale wereld. Trump heeft immers de balans in het Hooggerechtshof laten overslaan naar de conservatieven.

Twee Amerika’s

Het lijkt mij toe dat de rechters die Trump benoemde integere rechtsgeleerden zijn, die naar eer en geweten, op grond van het recht meenden te moeten komen tot een afwijzing van de Roe Wade-bepaling. Dat zij olie gooiden op de golven van de polarisatie moeten zij echter hebben kunnen voorzien.

Twee Amerika’s staan tegenover elkaar: het Amerika dat zich op de Bijbel beroept en het Amerika van de vrije, autonome mens. Het lijkt alsof beide kampen een andere taal spreken. Het staat voor de democratische partij vast dat zij het gelijk aan hun kant hebben. En binnen het denkkader waarin zij leeft, hééft zij dat ook. Wie consequent redeneert vanuit de gedachte dat de mens autonoom is, kan voor wat het Hooggerechtshof besloot geen goed woord over hebben. Wie mag tegen de wil van een vrouw, waar het haar eigen lichaam en toekomst betreft, ingaan?

Echter, hoe haaks de redeneertrant van veel Democraten staat op de werkelijkheid, wordt duidelijk uit wat in de discussie over abortus door voorstanders daarvan steeds naar voren wordt gebracht. Zij omschrijven het recht op abortus als een recht waarbij de vrouw zélf beslist over ‘haar reproductieve toekomst’. In deze bewoordingen liet ook een zichtbaar aangeslagen Nancy Pelosi zich in een reactie op het besluit van het Hooggerechtshof uit.

Wat zegt men eigenlijk met deze kale en klinisch aandoende woorden? Beseft men dat het met de vraag rond de zwangerschap gaat om een foetus, een mensje in het klein, dat is bezig te ontstaan en te groeien – een wonder van de schepping?

Daarbij komt het volgende. Als gezegd wordt dat een vrouw zelf beschikken mag over ‘haar reproductieve toekomst’, zal niemand dat bestrijden als het gaat om het zwanger-raken. Is een vrouw echter zwanger geraakt, dan is er een man mee gemoeid. Het kind is door hém verwekt en het is ook zijn kind. Nu kan men in veel gevallen waarin sprake is van een buitenechtelijke zwangerschap, zich situaties indenken dat ‘de last’ van de zwangerschap alleen door een vrouw gedragen wordt. Er zijn situaties genoeg waarin de man helaas uit beeld is – hij wil of kan geen verantwoordelijkheid dragen. In dat geval staat een vrouw alleen en voelt het alsof zij alleen beschikt over haar ‘reproductieve toekomst’. De ongelukkige typering lijkt dán enigszins recht te doen aan de situatie.

Maar stel dat iemand getrouwd is en een vrouw wil abortus en een man niet. Het kind is ook zijn kind! Als dan bepalend is dat het aan de vrouw toekomt om haar eigen ‘reproductieve toekomst’ te bepalen, voelt men hoezeer deze omschrijving van een zogenaamd ‘recht’ de werkelijkheid geweld aandoet. Een kind is een kind van twee mensen. Het poneren van autonomie en zelfbeschikkingsrecht doet aan dit grondgegeven geen recht.

Polarisatie en rechtsbesef

Ondertussen lopen de gemoederen hoog op, ook omdat velen vermoeden dat het Hooggerechtshof een verborgen agenda heeft en te zijner tijd ook het homohuwelijk onder druk zal komen te staan. Dat veel Republikeinen hun overwinning inzake abortus op het conto van Trump zetten, die zó slecht in het nieuws komt en ook nog eens een gooi gaat doen naar het presidentschap, vergroot de polarisatie enorm.

Wat kan Amerika helpen? Wat anders dan oprechte zorg voor de staat, in eerste instantie bij politici. Anders gezegd: alleen staatsmanschap biedt in zo’n situatie uitkomst.

Staatsmanschap houdt in dat men over de eigen schaduw kan heen springen. Bij CNN waren vorige week twee vrouwen te gast die inzake abortus een volstrekt tegengesteld standpunt innemen en die tegelijk respectvol met elkaar spraken. De verslaggever vertelde aan het slot van het debat dat zij vriendinnen zijn en stelde hen terecht model voor Amerika. Staatsmanschap heeft daar iets van: men houdt rekening met de ander. Staatsmanschap rekent niet alleen met rechten en met het getal, zij rekent met wat men in de oudheid noemde ‘recht en billijkheid’. Het zou een zegen zijn voor heel Amerika en de wereld als deze bepaling, waar grote figuren als Plato, Aristoteles, Cicero en Seneca oog voor hadden, weer in ere hersteld werd!

De notie van recht en billijkheid is een leidraad voor een politicus en rechter. Deze notie vormt de invalshoek van waaruit men daadwerkelijk zorg kan dragen voor de staat, zodat deze als een weldadige bescherming voor de burgers blijft bestaan.

Vanuit dit principe en uit zorg voor de staat kan een politicus water bij de wijn doen. Dit voorkomt radicalisme en partijzucht, het voorkomt wat de Duitser noemt Prinzipienreiterei.

Het gevaar daarvan bedreigt ‘links’, het bedreigt ook rechtsradicalen en mensen die neigen naar religieus fundamentalisme. Bij de notie van ‘recht en billijkheid’ past ook de notie van de tweerijkenleer, zoals die werd ontwikkeld door vooral Augustinus en Luther, maar ook door Calvijn en zijn vrienden. De staat is gegrond op het recht van God dat daarin tot uitdrukking moet worden gebracht, maar een volledige afspiegeling van dit recht wordt nooit bereikt. De werkelijkheid is er te weerbarstig voor. Een goed politicus weet dat en houdt daar rekening mee. Het Koninkrijk van God is elders – dat kán op de wereld niet gerealiseerd worden.

Dit besef geeft aan de christen-politicus een zekere flexibiliteit. Hij valt niet in de valkuil die door Plato al is aangewezen. Plato waarschuwt ervoor dat in een staat de ene factie tegenover de andere komt te staan en zodra hij de meerderheid krijgt, de wil absoluut aan de andere oplegt. Zij die zo opereren hebben het landsbelang niet meer op het oog, het gaat hen om de eigen partij en het eigen gelijk.

Staatsmanskunst is laveerkunde. Binnen de marge van de zorg voor de staat moet een discussie gevoerd kunnen worden, op het scherpst van de snede, maar dan zó dat men, uit zorg voor de staat, elkaar weet te vinden. Politici als Groen van Prinsterer waren daartoe in staat. Zij kenden de notie van recht en billijkheid en van de tweerijkenleer. Als ik het goed zie, zijn deze noties ver buiten beeld geraakt. Dat geldt de links-radicalen, maar ook veel aanhangers van Trump.

Waar dit het geval is, is polarisatie onvermijdelijk, iets wat helaas niet alleen in Amerika zichtbaar wordt. Dat is zeer zorgelijk.

Gelukkig lieten de verhoren van de commissie omtrent de zesde januari ook zien dat er veel integere politici en ambtenaren zijn, die, ondanks de druk van Trump, naar eer en geweten handelden. We mogen er dankbaar om zijn. Dat het lot van een land en zelfs de loop van de wereldgeschiedenis van de integriteit van zulke grote enkelingen kan afhangen – ook dát maakten de verhoren van de afgelopen weken duidelijk. En dat is winst.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen