Boekbesprekingen

Onder redactie van Peter Zimmerling is een geweldige prestatie geleverd, namelijk bijna 1500 pagina’s hoogwaardige inleiding in protestantse spiritualiteit. De eerste band geeft opstellen over tal van historische personen en bewegingen. Volker Leppin verzorgde bijvoorbeeld een hoofdstuk over Luthers spiritualiteit, Markus Matthias over de spiritualiteit van de oudlutherse orthodoxie en Jan van de Kamp over bevoorrechte vormen van protestantse spiritualiteit in de zeventiende eeuw. De spiritualiteit van Von Staupitz, Melanchthon, Zwingli, Calvijn, Johann Arndt, Jacob Böhme, Johann en Paul Gerhardt, Philipp Jacob Spener, August Hermann Francke, Albrecht Bengel, Gerhard Tersteegen, Nikolaus Ludwig Graf von Zinzendorf, Johann Georg Hamann, Johann Hinrich Wichern, Adolf van Harnack, Albert Schweitzer en Dietrich Bonhoeffer komen langs.

In deze besprekingen komt de actuele stand van zaken op een toegespitste wijze naar voren. Zo wordt bij Luthers vroomheid in kaart gebracht hoe de vroomheid om het Woord scharniert, hoe de aanvechting de vroomheid kleurt en in welke context deze vroomheid haar bevrijdende werking uitoefende, namelijk in de context van de aflaat die tot uitdrukking bracht dat onze vroomheid kwantitatief voldoende moet zijn.

In het hoofdstuk over Melanchthons vroomheid wordt veel aandacht gegeven aan het gebed. Dit is treffend als we ons realiseren dat Melanchthon na de dood van twee van zijn kinderen zelf op het gebed uit de dood werd teruggeroepen om dienstbaar te zijn in Gods koninkrijk. Het is ook boeiend om te lezen hoe het precies zat met het eren van de heiligen in deze situatie.

Er zijn ook hoofdstukken die meer stromingen betreffen, zoals over middeleeuwse vroomheid, over doperse vroomheid, over anglicaanse, piëtistische, methodistische of baptistische vroomheid. Er is ook oog voor de vroomheid die gestempeld is door de Verlichting of in tegenwicht daartegen door opwekkingsbewegingen. Ook de spiritualiteit van de pinksterbewegingen of charismatische bewegingen komt aan de orde, evenals de vroomheid van de ‘Bekennende Kirche’.

Wat mij in het hoofdstuk over de middeleeuwse vroomheid trof is dat de Reformatie niet alleen een breuk bracht met de Middeleeuwen, dat ze evenmin een continuering van vroomheid was, maar dat er in de vroomheid een transformatie plaatsvond. De Reformatie was dan ook geen reactie op het gebrek aan vroomheid, maar gaf het antwoord op de geloofszekerheid.

Het is ook opmerkelijk dat de reformatorische vroomheid veel individualistischer is dan de meer corporatieve vroomheid in de Middel eeuwen.

De verschillende paletten van vroomheid laten wel zien hoe er in alle tradities een verlangen is naar oprechte vroomheid en beleving van het heil.

De tweede band geeft een theologische reflectie op spiritualiteit vanuit verschillende invalshoeken. Dit deel is ingedeeld in drie hoofddelen. Het eerste deel gaat over spiritualiteit die opkomt vanuit het geloof in God als Schepper. Het eerste hoofdstuk gaat in op de relatie tussen vroomheid en ecologie. Er is ook een hoofdstuk over de relatie met de natuurwetenschap. In het hoofdstuk over spiritualiteit en huwelijk worden vooral mooie dingen geschreven over Luthers huwelijksleer. Het huwelijk was voor hem een ‘werelds ding’. Dit betekende voor hem dat men ook zonder het geloof over het huwelijk kon spreken. Deze uitdrukking betekende geen onderwaardering van het huwelijk, aangezien het huwelijk betekent dat wij bij Gods creativiteit worden ingeschakeld en door het huwelijk worden geheiligd. De huwelijksstaat is duizendmaal meer heiligend dan de kloosterstand. Terwijl het verstand zegt dat huilende kinderen en het verschonen van luiers niets met het geloof hebben te maken, weet het geloof dat juist dit eenvoudige werk kostbaar is voor God.

God is immers nederig. Het is treffend om te zien dat ook bij Luther het huwelijk verwijst naar God. Zo is het een ‘sacrament’ van Gods liefde en zijn trouw, zodat de natuur voorbereidt op Christus.

Dit eerste deel bevat nog tal van thema’s zoals de spiritualiteit van het lichaam, van het geslacht, van de psychische gezondheid, van de muziek en van de opvoeding. Het tweede deel behandelt de thema’s die samenhangen met de verlossing. Hier komen Christus en de Geest langs, de Schrift, de Psalmen, de rechtvaardiging en de bekering.

In het derde deel gaat het om de Geest en onze heiliging. Dan lezen we over de eredienst, het sacrament, de ambten, de oude dag, de diaconie, de profetie, de oecumene, de interreligieuze dialoog, de secularisatie, het eeuwige leven, de onderscheiding der geesten en de mystiek.

Het verwondert niet dat dit deel een uitvoerige inleiding van de redacteur heeft waarin de mogelijkheden van een trinitarische spiritualiteit worden onderzocht. In samenhang met de hedendaagse trends ziet Zimmerling dit als een overwinning van de metafysica en een herwaardering van de drieheid in de leer van de triniteit.

Uiteraard is niet elk hoofdstuk van gelijke kwaliteit, maar ik denk wel dat de redactie erin geslaagd is om een brede waaier van dimensies van spiritualiteit onder de aan­

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen