Terzijde

Wetsprediking

De Haamstede Conferentie is een begrip in reformatorisch Nederland. Het zijn jaarlijkse ontmoetingsdagen van predikanten uit de Hersteld Hervormde Kerk, de Christelijke Gereformeerde Kerken, de Protestantse Kerk (Gereformeerde Bond) en de Gereformeerde Gemeenten en nog wellicht enkele anderen. Ooit genoemd naar de plaats waar de eerste bijeenkomsten werden gehouden, worden deze dagen thans in Elspeet belegd. Uit de verslagen in het RD spreekt een sfeer van ontmoeting over kerkmuren heen die sterk bepaald lijkt te worden door Engelse en Schotse schrijvers, meer dan onze Nederlandse oudvaders, met nadruk op een appellerende prediking, meer dan een analytische. We willen het woord evangelisch niet gebruiken, maar de voorliefde gaat duidelijk eerder uit naar ds. Kok, dan naar de lijnen getrokken door ds. Kersten, om van dr. Steenblok maar te zwijgen.

Vanuit deze achtergrond was het verrassend ditmaal kennis te nemen van de twee lezingen die ds. Den Butter hield over de zonde. De ene hebben we vorige week gememoreerd. Nu nemen we over wat in het RD van 29 augustus stond over zijn tweede lezing:

'Preken over de doodstaat van de mens hoort bij het verkondigen van de volle raad Gods, is de mening van ds. P. den Butter. Maar een predikant mag dat niet met droge ogen doen. De christelijke gereformeerde emeritus predikant had gisteravond een tweede lezing over de zonde. Naar aanleiding van Efeze 2:1 zei hij nog dieper te zullen afdalen in de ellende van de mens dan de vorige avond. Er is maar één woord om het scherp genoeg te zeggen: e mens is geestelijk dood. Nooit zullen we begrijpen wat genade is als we de doodstaat van de mens niet kennen. Het dood zijn legde hij zo uit dat de mensen geen contact kunnen maken met de geestelijke wereld om zich heen en dat er geen hoop is op herstel. Bovendien ziet de predikant het dood zijn als een actief iets. Het is geen staat van passiviteit, want we kunnen nog wel dingen doen, namelijk het verkeerde.

Deze actieve doodstaat betreft alle mensen, aldus ds. Den Butter, ook mensen die netjes leven, want dat betreft de buitenkant. We zijn allemaal ontmaskerd. Is het een wonder dat God in toorn reageert? God heeft een heilige toorn, een absolute weerstand tegen alles wat zondig en slecht is en daarom straft Hij.

De predikant vindt dat predikers niet alleen over het Evangelie moeten preken, maar ook over de doodstaat en Gods toorn daarover. Hij verwees naar de Heere Jezus, Die indringend over de verdoemenis heeft gesproken.

Het veelgebruikte argument dat men zijn zonden het beste op Golgotha leert kennen, vindt hij niet valide om de wetsprediking terzijde te stellen. Op Golgotha staat ook God de Vader met de Wet en met Zijn toorn.

Ds. Den Butter zei dat hij het kon begrijpen dat iemand zich afvraagt of het zin heeft om voor predikant te gaan studeren, om dan later op een kerkhof te komen staan. Hij heeft toch hoop. God heeft gezegd dat doden de stem van de Zoon van God zullen horen en dan kan het toch! Dit is het enige antwoord op al die verschrikkingen. Predik de Christus der Schriften. Maak de mensen begerig naar Hem en stel Hem voor zoals de bruid uit het Hooglied Hem voorstelt: alles aan Hem is gans begeerlijk.' Tot zover het RD-verslag.

Het is goed dat deze dingen onomwonden gesteld zijn. Op de vraag 'Waaruit kent gij uw ellende' antwoordt onze catechismus niet: Uit het kruis van Golgotha', maar: Uit de wet Gods'. En dat is naar de Schriften. Paulus leert: ant door de wet is de kennis der zonde, Rom. 3:20, en de kanttekening luidt daarbij: Namelijk wanneer de wet den mens voorstelt wat God gebiedt en verbiedt; en de consciëntie des mensen hem overtuigt dat hij daartegen met gedachten, lusten, woorden en werken heeft misdaan'.

Het is de functie van de wet om de zondaar diens overtredingen bekend te maken en daarvan te overtuigen, zoals Paulus voorstelt in Rom. 5:20 en Gal. 3:19. Zie een voorbeeld daarvan in Paulus' eigen leven in Rom. 7:7, zodat hij onomwonden verklaarde: k kende de zonde niet dan door de wet. En dat terwijl Paulus in zijn eertijds al zo'n groot wetgeleerde was! Dat leert ons de onmisbaarheid van de werking des Geestes in het werk der wet tot zaligmakende overtuiging. Anders werkt de wet niet anders dan toorn, Rom. 4:15, namelijk de toorn Gods over alle mensen en over al hun daden, waar zij alle mensen onder de vloek legt, opdat alle mond gestopt worde en de gehele wereld voor God verdoemelijk zij, Rom. 3:19.

Zo noemt de apostel de wet 'onze tuchtmeester tot Christus', Gal. 3:24, dat is (zegt de kanttekening) 'om ons te leiden tot Christus; hetwelk de wet der zeden doet als zij ons van zonde overtuigt en den vloek verkondigt, en derhalve ons toont dat wij dan, om behouden te worden, onze toevlucht tot Christus moeten nemen'. En in Rom. 10:4 noemt hij Christus 'het einde der wet'. Kanttekening: Het oogmerk waarom de wet door Mozes is gegeven, is opdat de mensen daardoor tot kennis hunner zonden gebracht zijnde, tot Christus en Zijn rechtvaardigheid hun toevlucht zouden nemen, als Die de wet voor ons volkomenlijk volbracht heeft'.

Zo is dan ook de principiële lijn in de prediking. Er moet plaats gemaakt worden in het zondaarshart voor Christus en Zijn beloften door ontdekking aan eigen hemelhoge zonde en dodelijk onvermogen ten goede. Daarom begint de uiterlijke roeping met de aanwijzing van 's mensen doodstaat uit de prediking van de wet, waarna het Evangelie aanwijst dat Christus de eis der wet volkomen voor de Zijnen vervuld heeft, en dat er daarom voor een door de ontdekking uit de wet schuldverslagen zondaar uit soevereine ontferming genade en vrede is in Christus.

Het is waar dat Gods volk de zonde in haar ware aard het scherpst en het diepst leert kennen als het ingeleid mag worden in de betekenis van het kruis van Golgotha. Maar terecht heeft ds. Den Butter opgemerkt, dat dit de functie van de wet in de weg van de bekering niet wegneemt. De zondaar moet eerst schuldig worden gesteld, voordat het Evangelie hem troosten kan. Het is de functie van de wet, de zondaar schuldig voor God te stellen, hem al zijn waangeloof te doen verliezen en te overtuigen van zijn volstrekt rampzalige staat. Het is de functie van het Evangelie, te verkondigen dat er voor overtuigde en boetvaardige zondaren een fontein geopend is tegen de zonde en tegen de onreinheid in de persoon en het werk van de Middelaar.

Jammer, dat ds. Den Butter niet nog een stap verder gegaan is (althans daarvan lezen we niet in het verslag). Met deze schriftuurlijke orde van wet en Evangelie in de prediking is het vooropstellen van een algemeen onvoorwaardelijk aanbod van genade aan alle hoorders fundamenteel in strijd. Dat aanbod houdt immers in, dat ze wat hebben, namelijk genade in het aanbod, en nu mogen en moeten zij zich dat nog toe-eigenen. Daarmee wordt de mens aan het werk gezet om uit zijn onherboren staat tot Christus te komen en Hem aan te nemen. De rechte prediking houdt wel terdege ook de eis van bekering en geloof in, maar voortvloeiende uit de wet (het eerste gebod) en juist dienende om de mens eraan te ontdekken dat hij onmachtig is om in eigen kracht aan deze eis te voldoen. 'Het is de plicht van de zondaar het gebod om te zetten in een gebed' (Dr. Steenblok, Dogm., 1844).

Terecht wijst ds. Den Butter op het wonder dat doden zullen horen de stem van de Zoon Gods. Maar dat is het wonder van de levendmaking dat in de uitverkorenen aan alle geestelijk leven van de mens voorafgaat. Daarom mag de kennis der ellende in de waarachtige bekering ook een zaligmakend werk genoemd worden, en niet slechts een voorbereiding. Zie Comrie op Zondag 1.

Tenslotte nog iets opmerkelijks. Om ons het overtikken van de verslagen uit het RD te besparen, maakten we gebruik van de digitale editie van het RD, op de computer te krijgen via Kliksafe. Tot onze verbazing bemerkten we daarbij, dat de alinea waarin ds. Den Butter bezwaar maakte tegen 'het veelgebruikte argument' van Golgotha, niet is opgenomen in de (later op de dag verschijnende) papieren editie van het RD. Dat zal toch hopelijk niet betekenen, dat de spreker bezwaar heeft gemaakt tegen deze weergave van zijn woorden?

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen