Elk jaar lopen er meer dan 30.000 huwelijken op de klippen

"Ik ben gescheiden omdat ik tijdens mijn huwelijk ontdekte dat het mijn man in wezen weinig uitmaakte met wie hij getrouwd was. Ik trouwde jong en was erg naïef. Hij is het type dat lééft voor zijn werk, in een paar jaar tijd een geweldige carrière opbouwt, maar zijn gezin daarbij volkomen heeft verwaarloosd. Ik heb zelden in mijn leven iemand meegemaakt die zo gebiologeerd is door geld. Achteraf heb ik wel eens gedacht dat mijn uiterlijk voor hem de belangrijkste reden was om met mij te trouwen. Van echte genegenheid heb ik eigenlijk nooit iets gemerkt".

Het is een willekeurig relaas van een gescheiden vrouw, aangetroffen in een damesblad. Maijolijn Croker, jarenlang verbonden aan een bureau voor levens- en gezinsvragen, ziet in de bekentenis van deze vrouw bevestigd wat ze al zo vaak heeft moeten vaststellen.,,ledere keer weer sta je ervan te kijken met hoeveel naïviteit mensen trouwen. Dat is verbazingwekkend. Het is misschien een platgetreden pad maar toch kun je niet genoeg benadrukken dat het aangaan van een huwelijk een hele stap is. Het leven is nu eenmaal vol hobbels. Ik noem maar wat: je man zal bij de PTT werken en overgeplaatst worden van Den Haag naar Groningen. Of werkloos worden. Of je vrouw wordt ziek, misschien wel langdurig. Eigenlijk zijn we allemaal geneigd om te denken dat zulke tegenslagen bij anderen zullen gebeuren en niet bij onszelf. Maar voor je aan een huwelijk begint, is het erg nuttig om ook eens aan dat soort dingen te denken.''

Eerder praten
Drs. Croker, psychologe, is sinds 1976 stafmedewerkster bij het RIAGG-RNO, een instelling die een 16-tal wijken van Rotterdam en verder Capelle en Krimpen aan den IJssel bestrijkt. Eén van de afdelingen van deze instelling houdt zich bezig met levens- en gezinsvragen. Mensen met huwelijks moeilijkheden kunnen hier aankloppen om hulp. Ze komen uit vrijwel alle lagen van de bevolking. Niet dat deze Rotterdamse instelling over een toverformule beschikt om krakende huwelijken in een handomdraai weer bij te spijkeren. ,,Maar door diepgaand met de mensen die hier komen te praten", zegt mevrouw Croker, ,,kun je als hulpverlener vaak achterhalen waar de pijn zit. Vaak blijkt dat mensen te weinig naar elkaar luisteren en te weinig met elkaar praten. Het is onvoorstelbaar hoe eenzaam mensen in een huwelijk kunnen zijn. Daar lijdt dan meestal het hele gezin onder. Aan kinderen gaan de spanningen in een huwelijk echt niet voorbij. Zo'n situatie kan wel jaren duren totdat er een moment aanbreekt dat er nauwelijks nog een weg terug is. Er zou veel O ellende worden voorkomen als mensen eerder met hun problemen voor de dag zouden komen."

Pijnlijk
Hoewel de cijfers anders doen vermoeden, heeft drs. Croker op grond van haar ervaringen bepaald niet de indruk dat mensen de laatste 10,15 jaar gemakkelijker besluiten tot een echtscheiding dan vroeger. ,,Scheiden is in de meeste gevallen een heel pijnlijk proces. Echtscheiding wordt over het algemeen toch gezien als een nederlaag. Men heeft dan gevoelsmatig gefaald. Nee, het ontbinden van je huwelijk doe je niet zo maar. Denk alleen maar aan de reacties vanuit de omgeving en de familiekring. En wat betekent het niet voor de kinderen? Mijn ervaring is dat de meesten alles in het werk willen stellen om bij elkaar te blijven." Waarom dan toch die opzienbarende toename van het aantal echtscheidingen? Mevrouw Croker, aarzelend: ,,lk weet het niet. Ik denk datje daar niet zo eenvoudig één verklaring voor kunt geven. Sommigen zullen gelijk roepen dat de huwelijkstrouw is afgenomen en dat, ,men" het tegenwoordig niet meer zo nauw neemt. Vreemdgaan zou een soort sport zijn geworden. Maar daarmee ben je er niet. Een buitenechtelijke relatie is een symptoom, geen oorzaak. Als een huwelijk goed is, zullen dat soort uitstapjes niet zo gauw plaatsvinden. Als dat wel gebeurt, is er doorgaans meer aan de hand.''Waar moeten we dan aan denken?,, Misschien", oppert de psychologe, ,,dat mensen vroeger meer genomen hebben. Dat ze toch bij elkaar bleven, ook al was hun huwelijk zo goed als ontwricht. Vooral voor vrouwen zijn er in deze tijd natuurlijk meer mogelijkheden dan vroeger. Nu kun je als vrouw naar de bijstand terwijl je vroeger meestal financieel afhankelijk was.''

Taboe
Verder wijst drs. Croker op de enorme hoeveelheid informatie waaraan iedereen in deze tijd blootstaat. ,, Daar ondergaan we de invloeden van. Dat merken wij regelmatig. Zo was er onlangs een tv-programma overeen bepaalde hersenstoornisbij kinderen. Ogenblikkelijk werd onze jeugdafdeling bestookt met telefoontjes van ouders die dachten dat hun kinderen ook zo'n stoornis hadden. Op het gebied van het huwelijk ligt het net zo, vermoed ik. De mensen worden door de veelheid aan informatie aan het denken gezet en op bepaalde ideeën gebracht. En natuurlijk speelt ook de emancipatie van de vrouw een rol. Veel vrouwen komen de laatste jaren meer voor zichzelf op. Dat stelt hogere eisen aan een relatie. Dat kan dan in een huwelijk tot conflicten leiden en uiteindelijk ook tot een echtscheiding.'' Een ander aspect is dat er bijna een taboe is ontstaan op ongelukkig zijn en lijden. Het,, niet klagen maar dragen' ' is in het woordenboek van velen geschrapt. ,,En ik denk", besluit me vouw Croker,,, dat ook het,, iktijdperk" ermee te maken heeft. Het gaat om mijn leven, mijn toekomst, mijn geluk. Dat is de hedendaagse tendens, al lijkt die nu wel over zijn hoogtepunt heen."

Onthutsend
De cijfers geven hoe dan ook een onthutsend beeld te zien. Het aantal echtscheidingen is in 20 jaar tijds vervijfvoudigd. In 1983 eindigden meer dan 32.000 huwelijken in een echtscheiding tegen 5770 in 1960. In sommige grote steden komt het voor dat er gedurende enkele maanden per jaar meer gescheiden wordt dan getrouwd. Overigens zijn de echtscheidingscijfers nauwelijks van invloed op de trouwlust. Volgens een recente opgave van het CBS werden in de eerste helft van dit jaar 3.300 huwelijken meer gesloten dan in dezelfde periode het jaar daarvoor. Het toenemend aantal echtscheidingen bracht enkele juristen van de Rotterdamse Erasmusuniversiteit onlangs op het idee om het burgeriijk huwelijk maar af te schaffen. Hun voorstel vond in de politiek tot nu toe geen enkele weerklank. Wel wordt al jarenlang vanuit de Tweede Kamer druk uitgeoefend om andere relatievormen zoals het ongehuwd samenwonen, wettelijk te beschermen. Ook wil een kamermeerderheid het ontbinden van een huwelijk (nog) gemakkelijker maken. Minister Korthals Altes van Justitie heeft al een voorstel in deze richting gereed liggen. Als het aan hem ligt, kunnen man en vrouw straks scheiden door alleen nog een formulier in te vullen. Als zij het over zaken als de boedelverdeling en de toewijzing van kinderen eens zijn, zal de rechter het verzoek meteen dienen in te willigen. Het valt te voorzien dat het aantal echtscheidingen dan opnieuw zal toenemen. De laatste vereenvoudiging van het echtscheidingsrecht in 1972 had namelijk ook een forse stijging tot gevolg.

Fraude
Voorspellingen dat in 1990 één op de drie huwelijken zal sneuvelen, lijken dan ook niet ver bezijden de werkelijkheid. Minister Brinkman van WVC noemt deze ontwikkeling zonder meer verontrustend. „De ontwrichting van gezinnen en andere leefverbanden baart mij zorgen,'' bekent de bewindsman in een toelichting opzijn begrotingvoor 1985, waaraan hij toevoegt:,, Het ontbreken van wederzijdse opvang issomsschrijnend'". . . Voor de schatkist zij n de vooruitzichten weinig aanlokkelijk. Nu al trekken een kleine 80.000 gescheiden vrouwen van de bijstand. Een alleenstaande vrouw heeft recht op een uitkering van 1.012 gulden netto in de maand. Heeft zij kinderen, dan kan dat oplopen tot 1.300 gulden. Jaariijks betekent een en ander een aanslag op de begroting van Sociale Zaken van meer dan een miljard. Minister Ruding van Financiën vindt dat wat al te gortig worden en heeft het voorstel gelanceerd om de uitkeringen waar mogelijk te verhalen op de ex-echtgenoten. Datzouzo'n 125 miljoen gulden opleveren. Wat ook zoden aan de dijk zou zetten, is een betere bestrijding van de fraude. Het is een veelvuldig toegepaste truc dat vrouwen zich laten scheiden, vervolgens om steun aankloppen bij de sociale dienst en dan weer gewoon bij hun man intrekken. Schijnveriating, heet dat. Zolang ,,de bijstand" geen lont ruikt, loopt de uitkering vrolijk door. We hebben het dan nog niet over de gevolgen voor de volkshuisvesting. Mede met het oog op het toenemend aantal gescheiden vrouwen zijn de laatste jaren steeds meer woningen voor zogeheten eenpersoonshuishoudens uit de grond gestampt. Zowel op de bouw als op de verhuur legt de overheid dik geld toe. Ais gevolg van deze . . . meestal te laat. . . ruimhartigheid kan de woningnood onder gezinnen nog steeds niet op doeltreffende wijze te lijf worden gegaan. Ook een minister van Volkshuisvesting kan een gulden maar één keer uitgeven.

Televisie
Hoe staat het met het aantal echtscheidingen en de huwelijksmoraal binnen de gereformeerde gezindte? Gaan de ontwikkelingen op het echtscheidingsfront de reformatorische kring voorbij of geldt ook hier dat als het ergens stormt, het overal moet waaien? Een peiling onder predikanten en hulpvedeners levert uiteenlopende reacties op. Ds. H.Paul, van 1973 tot 1980 predikant van de gereformeerde gemeente van Rotterdam-Zuidwij k en nadien van Vlissingen, heeft de indruk dat het aantal echtscheidingen beperkt blijft. ,,Alsjeziet hoeveel huwelijken er tegenwoordig worden ontbonden, dan kun je zeggen dat onze gemeenten gelukkig nog een uitzonderingspositie innemen. Voor zover ik het kan bezien, ligt het aantal echtscheidingen in onze kring zeer laag." De Vlissingse predikant zegt in zijn gemeente en ook in andere gemeenten duidelijk vee! meer goede huwelijken aan te treffen dan in onkerkelijke kringen. Hij schrijft dat toe aan het beslag van het Woord. ,,Als het goed is, heeft Gods Woord grote invloed op ons leefpatroon. In zeer veel gezinnen in onze kring wordt de televisie gelukkig buiten de deur gehouden. Het valt niet te loochenen dat van de televisie een sterk zedenverwilderende invloed uitgaat. Echtscheiding en ongehuwd samenwonen worden als heel normale verschijnselen voorgeschoteld. Waar het Woord en de prediking ervan de gewetens vormen, hebben de massamedia juist een misvormde uitwerking. Dat acht ik een zeer belangrijk gegeven. Tegelijkertijd wil ds. Paul ervoor waarschuwen om te denken dat de tanende huwelijksmoraal geen vat heeft op de reformatorische gezindte. ,,Ikdenk", zegt hij,,, dat de gemeente zich meer dan ooit ervan bewust moet zijn dat het alleen zal wonen, net als het volk van Israël dat ook niet met de gewoonten van de heidenen mee mocht doen. En dat kan niet op eigen kracht. Alleen door de kracht van de Heilige Geest zullen we staande kunnen blijven."

 Windkracht 4 Ds. C. van den Bergh, hervormd predikant (Ger. Bond) te Barneveld, kan evenmin een onrustbarende toename van het aantal echtscheidingen in zijn gemeente bespeuren. ,.Ookin mijn vorige gemeente, Rotterdam, viel het gelukkig erg mee. Je zou kunnen zeggen dat als het buiten de kerk windkracht 11 is. het bij ons hooguit windkracht 4 is." Maar we mogen ons op dat gegeven niet blindstaren, waarschuwt de predikant. ,, Dat er weinig huwelijken worden ontbonden, wil nog niet zeggen dat het alles pais en vree is. Huwelijken zijn soms volledig verkild en verzuurd, zonder dat het tot een officiële echtscheiding t> komt. Uit schaamte of vanwege de kinderen blijft men dan bij elkaar. Ik zeg niet dat zulke huwelijken maar beter ontbonden kunnen worden maar ik wil ermee aangeven dat cijfers lang niet alles zeggen." Als herder van zijn gemeente heeft de predikant tot taak zulke ontspoorde huwelijken op te vangen en te begeleiden, voegt ds. Van den Bergh eraan toe. Een taak die nog al eens in het gedrang wil komen, ,,Wij moeten als predikanten bekennen dat we veel te weinig in de gezinnen komen. Het is een vergadering hier en een bespreking daar. We worstelen met overvolle agenda's. Dat betekent dat we er vaak bij geroepen worden als de scheuren en barsten in een huwelijk al zichtbaar zijn. Dat is dus te laat", aldus de Barneveldse predikant.

Aanslag
Ds. R. van Kooten van de hervormde gemeente (Ger, Bond) van Zeist vindt dat er duidelijk sprake is van een aanslag op het christelijke huwelijk. Voor hem was dat reden om begin dit jaar aan het onderwerp,,echtscheiding" een drietal preken te wijden. ,,Aan alles om ons heen", zegt ds. Van Kooten, ,,kunnenweziendat Nededand weer terugkeert tot het heidendom. Men leeft, buiten God, naar eigen lusten. Met name wat het huwelijk betreft, lijkt het wel of er geen twee meer samen kunnen gaan. Men vindt dat men recht heeft op een fijn leven en als de partner, wantin die termen spreekt men, dat in de weg staat, levert dat voldoende grond op voor een echtscheiding." De Zeister predikant zegt de bittere ervaring te hebben dat dit oprukkend egoïsme ook de kerk binnendringt. ,,Onze gezindte dreigt de gewoonten van de wereld over te nemen. De visie op het christelijke huwelijk staat op de tocht. Het Woord leert dat het huwelijk een instelling Gods is, waarvan geldt dat man en vrouw één zullen zijn. Volgens de moderne opvatting zijn ze twee,,ikken". Dat is een fundamenteel verschil. Alleen als we Hem volgen, ook in het huwelijk, zullen we het kruis dat ons opgelegd wordt, kunnen dragen. Dan blijft een kruis wel een kruis maar drijft het tot Hem. Als we het zo mogen beleven, is geen enkel huwelijk uitzichtloos. Maar helaas kiezen ook onze mensen maar al te vaak de weg van de minste weerstand. Het is de geestvan de tijd die ons dreigt mee te sleuren.''

Ontwaarding
Eenzelfde verontrusting treffen we aan bij de oudgereformeerde predikant van Ede, ds. M. Pronk. Hij wijst in de eerste plaats op de toename van het aantal echtscheidingen.,,Vroeger kwam een echtscheiding in onze kringen zelden voor. Nu zie je toch een tendens dat er al iets gemakkelijker over wordt gedacht. Dat verontrust mij. Ik ben ook bang dat we er steeds meer mee worden geconfronteerd. Daarbij ga ik af op mijn ervaringen in het ambtelijk werk. Je schrikt ervan welke moeilijkheden je tegenkomt. Dan blijft men uit fatsoen bij elkaar maar in feite moetje dan constateren dat het huwelijk niet meer harmonieus is. Het is jammer dat men dat vaak voor de predikant wil verzwijgen. Als het goed is moet men op hem toch kunnen vertrouwen. En juist door eerder te praten, kan veel ellende worden voorkomen." Ds. Pronk meent dat de ontwaarding van het christelijk huwelijk regelrecht verband houdt met de moderne opvattingen over de plaats van de man en de vrouw. Of anders gezegd: de bijbelse notie dat de man het hoofd van de vrouw is en dat de vrouw een hulp tegenover hem dient te zijn, wordt ter discussie gesteld. ,,Men leidt hier tegenwoordig uit af'', zegt ds. Pronk,,, dat de Bijbel de man neerzet als een tiran en de vrouw als minderwaardig. Maar voor die gedachte biedt de Schrift geen enkel houvast. Integendeel, het christelijk huwelijk is volgens de Bijbel een afbeelding van het huwelijk tussen Christus en Zijn Bruidskerk. Dat houdt onder meer in dat de man en de vrouw in het huwelijk dienen te staan naar een harmonieuze verhouding. Ik moet helaas vaststellen dat deze bijbelse gegevens ook in onze gezindte meer en meer op de achtergrond geraken."

Verborgen nood
Hulpverleners uit de gereformeerde gezindte bevestigen ondubbelzinnig dat in reformatorische kringen veel meer huwelijksproblemen voorkomen dan over het algemeen wordt gedacht. Veel van deze problemen groeien volgens hen weg naar huisartsen, zenuwartsen, gynaecologen en, in mindere mate, naar,,neutrale" instellingen. Ze achten dat een bedenkelijk verschijnsel omdat artsen, maar ook instellingen voor levens- en gezinsvragen doorgaans anders denken over zaken als echtscheiding, voorbehoedsmiddelen en sterilisatie. Maatschappelijk werker J. M. A. Diepeveen, werkzaam in Rijssen, signaleert een zekere angst in de gereformeerde gezindte om de nood op dit gebied onder ogen te zien. De gedachte als zouden minder huwelijksproblemen voorkomen binnen de reformatorische gezindte dan daarbuiten noemt hij een farizeïsche gedachte.,,Huwelijksproblemen houden nogal eens verband met het seksuele leven. In onze kringen leeft er zeer veel schroom om daarover te praten. En als er al over wordt gepraat, komt het maar al te vaak voor dat de betrokkenen opgezadeld worden met schuldgevoelens. Kortom, er is veel onbegrip waardoor deze problematiek nauwelijks bespreekbaar is. Ik merk dat als ik lezingen over dit onderwerp houd, dan word ik later, soms zelfs anoniem, gebeld, en dan komt er een brok leed los dat jaren verborgen is geweest. Mensen vragen pas om hulp als ze bij de hulpverlener een helpende houding vinden. Tegenover iemand die alleen moraliserend spreekt, zullen ze hun werkelijke problemen verzwijgen." Overspel, incest, lichamelijke en psychische mishandeling; het zijn ontsporingen die volgens Diepeveen in de gereformeerde gezindte net zo goed worden aangetroffen als daarbuiten, ,,We vergeten wel eens," zegt hij, ,, dat onder het zwartste pak de grootste sadist kan schuilgaan. Het zou niet zo moeten zijn, maar het is de weerbarstige werkelijkheid. En het antwoord datje vanuit onze kringen hoort, bestaat dan vaak uit wat algemene waarheden. Maar als hulpverieners is het onze taak om de brokken te lijmen of de scherven op te

Ander klimaat
Diepeveen neemt over de laatste vijfjaar een duidelijke toename van de huwelijksproblemen in de gereformeerde gezindte waar. Daarbij spreekt hij niet alhen over de regio Rijssen. Menige avond trekt hij het land in ais zijn hulp door predikanten of kerkeraden is ingeroepen. Van Zeeland tot Friesland. ,,Je hoeft geen profeet te zijn," zegt hij, ,,om te voorspellen dat de nood alleen maar groter zal worden. Ik denk met name aan de jongere generatie, die in een heel ander klimaat is opgegroeid dan de ouderen en die, ook door ambtsdragers, op een,,eigentijdse" wijze opgevangen dient te worden. Alleen al om die reden zou het zeer gewenst zijn dat de reformatorische kerken gezamenlijk tot landelijke coördinatie komen. We kunnen en mogen elkaar niet langer voor de gek houden." De hulpverlening in de gereformeerde gezindte blijft tot nu toe beperkt. Alleen de Rotterdamse regio kent een bureau voor levens- en gezinsvragen op gereformeerde grondslag, ,,De Poort" te Schiedam. Verder is er de landelijke stichting Schuilplaats. In het bestuur van deze stichting zijn de meeste reformatorische kerken wel vertegenwoordigd maar volgens bestuurslid O. van de Ridder uit Dirksland ontbreekt het nog steeds aan voldoende vertrouwen vanuit sommige kerkverbanden. ,, Ook geeft men soms de voorkeur aan een eigen kerkelijke hulpverlening boven een interkerkelijke samenwerking, hoewel bij de hulpverlening vanuit dezelfde theologisch-ethische uitgangspunten wordt gewerkt. Dat is sterk te betreuren. In andere organisaties kunnen we toch ook met elkaar samenwerken? Dan moet het ook op dit gebied kunnen, te meer omdat we elkaar juist daar zo verschrikkelijk hard nodig hebben,'' aldus Van de Ridder.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen