Balanceren tussen orthodox en modern

Als het bij de buren regent, druppelt het bij ons, zo luidt een bekend gezegde. Alleen al wat dat betreft verdient een inkijkje over de ontwikkelingen binnen de Gereformeerde Bond van godsdienstsocioloog Teus van de Lagemaat serieuze aandacht.

In 2013 promoveerde hij op de vraag in hoeverre de individualisering zichtbaar was in de kring van de Gereformeerde Bond. In zijn proefschrift ging hij daarbij ook in op de vraag hoe leidinggevenden daarmee omgaan. Zo onderscheidde hij drie niveaus: macroniveau (hoofdbestuur en opinieleiders), mesoniveau (kerkenraden) en microniveau (gemeente leden).

Zijn conclusie -tien jaren geleden- was dat bij het hoofdbestuur er weinig of niet sprake was van individualisering, dat op het niveau van kerkenraden er al een toenemende verscheidenheid aan behoeften en opvattingen aan de oppervlakte kwam, maar dat dit met name onder gemeenteleden zichtbaar was. Dit bracht Van de Lagemaat tot de slotsom dat er al met al sprake was van een stille evolutie in de Gereformeerde Bond. Dus geen revolutie, want er veranderde inhoudelijk niet zo veel binnen de gemeenten en veel vormen bleven nog hetzelfde. Maar onderhuids leidde het getouwtrek tussen orthodoxie en modernere opvattingen tot steeds meer aanhang van laatstgenoemde.

Verschuivingen

Dat was dus wat de godsdienstsocioloog tien jaar geleden waarnam. Zodoende werd hem recent door het RD gevraagd daarop nog eens te reflecteren. Hoe staat de Gereformeerde Bond er nu voor? Enkele opvallende uitspraken van hem:

· het brede midden van de Gereformeerde Bond heeft volop te maken met liturgische veranderingen, bijvoorbeeld als het gaat om wat er gezongen wordt in de eredienst;

· er wordt te weinig gereflecteerd op veranderingen in de gemeenten;

· in de Gereformeerde Bond is duidelijk een evangelische tendens aanwezig, in ieder geval onder gemeenteleden;

· er is een behoefte om meer van de Heilige Geest te ervaren;

· mensen die horen bij een Gereformeerde Bondsgemeente laten zich ook op andere plaatsen voeden

Daarbij ziet Van de Lagemaat ook meer nieuwe ontwikkelingen:

· de invulling van de zondag verandert steeds meer. Het twee keer naar de kerk gaan is voor steeds meer mensen een gepasseerd station. Men ziet naar eigen zeggen andere mogelijkheden om het geloof te onderhouden;

· Men houdt minder vast aan de traditionele zondagsrust. Dat begint vaak tijdens een vakantie in het buitenland; maar ook in eigen land zie je verschuivingen;

· In enkele gemeenten die gerekend worden tot de groep ‘open bonders’ zijn al vrouwelijke diakenen en ouderlingen aangesteld. Langzamerhand zie je dat ook gebeuren bij gemeenten die tot de middengroep werden gerekend. Op dit punt kan er ook een kentering komen. De vraag of vrouwen meer taken kunnen vervullen leeft breed.

Wat de Gereformeerde Bond landelijk gezien uitdraagt, is volgens Van de Lagemaat de laatste tien jaar vrijwel niet veranderd. Daarnaast is er een groep die over een aantal thema’s, bijvoorbeeld Israël, anders denkt ten opzichte van standpunten die het hoofdbestuur uitdraagt. In het algemeen lijkt de invloed van het hoofdbestuur op de achterban minder te worden en zoekt ze nog steeds blijvend te balanceren tussen de diverse opvattingen in de achterban. Blijft het hoofdbestuur staan achter klassiek-gereformeerde standpunten wat betreft schepping en evolutie, vrouwelijke ambtsdragers en acceptatie van homoseksuele relaties, in gemeenten die zich (gedeeltelijk) rekenen tot de Gereformeerde Bond zijn er daarentegen wel veranderingen te zien.

Geen eiland

Waarom deze aandacht voor deze hervormd-gereformeerde reflecties? Omdat de Gereformeerde Bond geen eiland is in kerkelijk Nederland, waarbij we kunnen zeggen: wat daar speelt, is bij ons niet aan de orde. Integendeel! Ook zonder systematisch onderzoek zijn er zo al een aantal ontwikkelingen te noemen die zichtbaar zijn:

· er komt meer behoefte aan liturgische veranderingen (wat en hoe we zingen)

· er zijn evangelische tendensen aanwezig (muziekkeuzes en theologische lectuur)

· kerkgangers laten zich door meerdere bronnen voeden (conferenties en websites)

· de invulling van de zondag verandert (tendens naar minder strikte zondagsrust; twee keer naar de kerk gaan is niet vanzelfsprekend)

· traditionele opvattingen worden niet of minder overgenomen (vanouds gedeelde opvattingen over Israël, politiek en de man-vrouw-verhouding worden persoonlijk ingekleurd).

De vraag is of er nog voldoende wordt gereflecteerd op deze ontwikkelingen, waarbij alle betrokkenen het belang inzien om dit in gezamenlijkheid te doen. Dit geldt zowel binnen een kerkverband als tussen kerkverbanden onderling. Alleen al de recente commotie rond een besluit met betrekking tot de Herziene Statenvertaling van scholengroep Driestar-Wartburg laat zien dat de gezamenlijkheid steeds meer onder druk staat. Dit zal de individualisering van gemeenteleden verder vergroten.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen