Nieuwe theologen en de oude waarheid (2)

We realiseren ons vaak nauwelijks hoe bijzonder de tijd is waar wij in leven. Voor het eerst in de geschiedenis van de wereld geloven met name de westerse mensen massaal dat God niet bestaat. Of dat, als Hij al zou bestaan, dit irrelevant is. Bovendien meent men dat er geen leven na de dood is, dat uiteindelijk alles materie is, dat opvattingen over goed en kwaad relatief zijn, en dat alles wat gebeurt het resultaat is van toeval. Dat is beklemmend. Het is vaak genoeg voorgekomen in de wereldgeschiedenis dat ware gelovigen een kleine verdrukte minderheid vormden, maar altijd was er zelfs bij de blindste heidenen een geloof in goden, in het bovennatuurlijke, in een eeuwige bestemming, in absoluut goed en kwaad. Dat is nu niet langer het geval, althans, niet in het ’verlichte’ westen. De mens is zelf god geworden en aanbidt zichzelf.

Geloof is vandaag vooral geloof in vooruitgang, als resultaat van wetenschap, en dus in het kunnen van de mens. De moderne mens is daarbij ’zelf’-gericht in de diepste zin van het woord. Zijn doel is de vervulling van zijn begeerten. Het is de mens van de laatste dagen die getekend wordt in 2 Timótheüs 3: een liefhebber van zichzelf. Daar komt bij dat het een tijd is van onvoorstelbare welvaart en ongekende technologische ontwikkelingen, die mensen als het ware verdooft. Bonhoeffer, Lewis en Keller hebben dit op verschillende manieren goed doorzien, en het christelijk geloof verwoord en verdedigd tegen deze achtergrond. Daar ligt hun grootste betekenis in.

Wie zijn ze

C.S. Lewis (1896-1963) is van de drie de bekendste en heeft de meeste impact gehad. Hoewel christelijk opgevoed, raakte hij vervreemd van zijn wortels. Hij kwam echter tot verandering en wordt beschouwd als de belangrijkste christelijke apologeet (geloofsverdediger) van de twintigste eeuw. Een van zijn bekendste boeken is ’Brieven uit de Hel’ uit 1942, waarin hij christenen wil waarschuwen voor de listen van de duivel. Andere bekende werken zijn: ’Onversneden christendom’, ’De afschaffing van de mens’, ’De kronieken van Narnia’ en ’Het probleem van het lijden’. D. Bonhoeffer (1906-1945) was een Duitse predikant en verzetsstrijder tegen het Nazisme. Hij werd in april 1943 gearresteerd na de ontdekking dat er door hem bemiddeld was om Joden te helpen ontsnappen. In de gevangenis schreef hij veel brieven die later gepubliceerd zijn. Na de mislukte aanslag op Hitler van 20 juli 1944 kwam zijn betrokkenheid hierbij aan het licht en werd hij ter dood veroordeeld. Het vonnis werd pas op 9 april 1945 voltrokken. Zijn laatste woorden voordat hij werd opgehangen, waren: ’Dit is het einde, voor mij het begin van het leven.’ Over de theologie van Bonhoeffer zijn boeken volgeschreven. Heel bekend is zijn boek ’Navolging’. Bonhoeffer toont zich hierin wars van ’goedkope’ genade. Hij maakt duidelijk dat de navolging van Christus vraagt om totale verandering. Van hem zijn er diverse andere boeken, waaronder ’Verzet en overgave’ en een aanzet tot een christelijke ethiek.

Tim Keller (1950) is geen oorspronkelijke denker zoals Lewis en Bonhoeffer dat waren. Hij is een prediker die wil staan in de lijn van de Reformatie, maar hij wil spreken op een manier die door seculiere mensen wordt begrepen. Hij was daar succesvol in. In New York was hij in 1989 de grondlegger van de Redeemer Presbyterian Church. De gemeente groeide sterk en trok veel hoogopgeleide buitenkerkelijke jonge mensen aan. Veel van zijn preken werden later door hem omgewerkt tot boeken, waarvan er vele ook in Nederland verschenen.

Beoordeling

Het is al opgemerkt, tussen deze drie mannen bestaan grote verschillen. Misschien kan gesteld worden dat Lewis de grootste apologeet en filosoof was, en bovendien de beste schrijver en verteller. Bonhoeffer was de theoloog die het diepste nadacht en het meest sprak door zijn persoonlijke leven, en Keller de meest effectieve prediker die buitenkerkelijken wist te bereiken. Qua theologie staat Keller iets dichter bij ons dan Bonhoeffer en Lewis.

Bij alle drie is kritische distantie (afstand) op zijn plaats, deels om redenen die verschillend zijn voor elk van hen. Maar ik noem kort enkele kenmerken die ze gemeenschappelijk hebben. Alle drie zwijgen grotendeels over de doodstaat van de mens. Bij geen van hen wordt de noodzaak van bekering – eenzijdig gewerkt door een soevereine verkiezende God – sterk benadrukt. Veel nadruk wordt gelegd op de liefde van God in Christus, de vreugde die in Hem te vinden is, en de vervulling van onze diepste verlangens in Hem. Er wordt weinig gesepareerd. Er wordt niet veel gesproken over Gods heilige toorn over zonden. Het woord schuld valt niet vaak. De verwondering over het uit louter genade zalig worden, ’en dat voor zo een’, wordt gemist. Er is een tendens om bekering als keuze te zien die binnen het vermogen van de mens ligt.

Ook komt maar beperkt aan de orde hoe God een mens bekeert. Datgene wat wij aanduiden als ’bevindelijk’ heeft nauwelijks een plaats. Bekommerden schijnen bij hen niet te bestaan. Daarnaast zijn hun opvattingen over levensheiliging zodanig dat zij open staan voor moderne cultuuruitingen, zoals sport, films en muziek, en zij genieten daar van. Tot slot, op sommige punten doen ze concessies aan het Schriftgezag. Zowel Keller als Lewis geven bijvoorbeeld ruimte aan theïstische evolutie.

Dit zijn enkele heel ruwe trekken. Er is veel meer te zeggen, maar hopelijk is dit voldoende om een indruk te geven, en ook om duidelijk te maken waarom deze auteurs theologen uit de traditie van Reformatie en Nadere Reformatie niet kunnen vervangen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen