Van de school van Mercurius tot een vaardig krijgsman

Ds. Cornelis Bouthoorn en Waarder De bekende Hervormde predikant Cornelis Bouthoorn is afkomstig uit buurtschap Lange Ruige Weide, kerkelijk vallend onder Waarder. Toen hij op latere leeftijd predikant was in Dordrecht, kwam hij ook dikwijls doordeweeks preken in Ouderkerk aan den IJssel, waar hij na de dienst te gast was bij de Ouderkerkse ouderling C. de Jong. De heer A. de Redelijkheid, Hervormd godsdienstonderwijzer aan de Lageweg, was daar ook bij en hoorde de verhalen uit de jeugd van Cornelis Bouthoorn en tekende die op in zijn blad Een Lichtende Kaars. De ontmoeting en de verhalen kwamen bij hem terug toen hij in 1971 te Dordrecht op de begrafenis van een bevriende godsdienstonderwijzer langs het graf van ds. Bouthoorn en zijn vrouw liep. OudersDe vader van Cornelis is Nicolaas Bouthoorn, geboren op 8 november 1812 en landarbeider van beroep. Moeder Lijsje Verwaal is afkomstig uit Benschop, maar overleed op 13 juni 1850 te Lange Ruige Weide. Cornelis was toen nog geen twee jaar. Hij is geboren op 19 oktober 1848 te Lange Ruige Weide, een buurtschap onder Waarder in het Zuid-Hollandse polderland. Vader Nico hertrouwde in 1851 met Cornelia de Jongste en vertrok naar Oudshoorn, waar hij winkelier werd. Daar groeide Cornelis verder op tot hij in 1860 in Waarder ging wonen, waar zijn oom Pieter Bouthoorn een boerderij had die stond aan het Westeinde. Waarom Cornelis zoveel verhuisde is onduidelijk. In 1871 vertrok hij weer naar Oudshoorn, in mei 1872 naar Utrecht en op 1 mei 1873 vestigde hij zich opnieuw in Waarder. Een jaar later woonde Cornelis weer in Utrecht, waar hij in 1879 de studie theologie startte. Een mogelijke oorzaak van al die verhuizingen is dat Cornelis het beroep van koopman uitoefende: hij was handelaar in potten en pannen. Hij trok door de buurtschappen en stond ook op markten. Hij probeerde zo zijn handelswaar aan de boerenbevolking te slijten.BekeringMet drie vrienden trok Cornelis er tot zijn negentiende jaar regelmatig opuit. Hij was de vrolijkste van de vier. Ze maakten mensen bang door deuren open te gooien en op ramen te tikken. ‘Op een avond trokken zij eropuit, om in de buurt mensen bang te maken. Een huis, waarin een Godzalige vrouw woonde, was het doel en mikpunt. Werkelijk bangmakerij: en de mensen de stuipen op het lijf jagen. Dat was al even aan de gang en zij gingen maar niet weg. Wat moest die vrouw ertegen beginnen? Zij kreeg een ingeving, om een pot koffie te gaan zetten. Dat deed ze. Waartoe wist ze niet.Op het moment dat de vier belhamels weer begonnen, stond de vrouw achter de deur, één van hen deed de bovendeur open en stak zijn hand uit naar de klink van de onderdeur, om die open te stoten. Tegelijk legde de vrouw haar hand op zijn hand en zei: “Kom er maar in, goed volk mag altijd binnenkomen.” Dit legde direct beslag, zodat zij niet weg konden lopen. De hand, die gegrepen was, was die van Cornelis Bouthoorn. Op zijn hart zou in het verdere van deze avond ook beslag gelegd worden.De vrouw leidde deze vier ondeugden als lammetjes in haar huis. Er ging wat van haar uitnodiging uit. De koffie was al gezet. Zij kregen alle vier te drinken. Daar zaten ze, verlegen, beschaamd. De vrouw ging onder het koffiedrinken van God en Zijn dienst spreken. Zij sprak uit Gods Woord en uit haar bevindelijk leven. En de Heere zegende het. Aan wie? Aan alle vier. Vier deugnieten werden tegelijk in het hart gegrepen. Ontroerende gebeurtenis.Later in de avond gingen ze met een hart, dat aan stukken was naar huis. Toen verstond de vrouw, waarom zij koffie moest zetten. De geschiedenis uit het leven van Elisa herhaalde zich. Israël had veel overlast van de benden der Syriërs. De profeet Elisa haalde hen midden in Israël, toen de Syriërs op Elisa’s gebed met verblindheden geslagen waren: “Zal ik hen slaan? Zal ik hen slaan, mijn vader?” Doch hij zeide: “Gij zult hen niet slaan; zou gij ook slaan, die met uw zwaard uw zwaard gevangen had? Zet hun brood en water voor, dat zij eten en drinken, en tot hun heer trekken.” En hij bereidde hun een grote maaltijd, dat zij aten en dronken; daarna liet hij hen gaan. (2 Koningen 6).Deze vrouw had zeer zeker ook een zwaard en een boog en pijlen; deze jongelingen verklaarden later, dat het beslag op hen viel, toen zij hen nodigde binnen te komen. Die slag was alvast raak. En toen zij onder het koffiedrinken sprak, werden vier pijlen door de Heere afgeschoten. Vier jongelingen waren trefpunt van die pijlen van de eeuwige zondaarsliefde. Cornelis Bouthoorn was met zijn kameraden aan het einde, om mensen bang te maken. Zij waren nu zelf bang. Het zou immers voor de eeuwigheid slecht met hen aflopen. Vanzelf zijn zij later wel meer op bezoek bij deze vrouw geweest.’ Volgens overlevering in Waarder was deze oude christin vrouw Muis.Brand!Cornelis bleef met zijn potten en pannen de boerderijen in de buurtschappen langsgaan. Nu raakte hij echter dikwijls in gesprek met hen die de Heere vreesden. ‘Op een middag was hij weer binnengehaald om thee te drinken. Zijn kar met potten en pannen stond aan de kant van de weg. Hij geraakte met die vrouw en een paar aanwezigen in het gesprek over de eeuwige belangen van hun onsterfelijke ziel, zodat zij de avond er bij namen. Er kwam niets meer van venten en verkopen terecht. De vrouw stak de petroleumlamp aan en de man ging de vensters sluiten. De gesprekken werden al levendiger en zij geraakten de tijd kwijt. Op een moment zegt één van hen: “Er is brand!” Zij keken door een kier van de gesloten vensters. En waarlijk, het was buiten licht: brand! Maar zij vergisten zich. Want de nacht was al sprekende omgegaan. De zon stond al hoog aan de hemel te lichten op de nieuwe werkdag. Zij hadden bij de petroleumlamp het licht van de zon daarbuiten voor het licht van een brandend huis aangezien. Toen zij buiten gingen kijken, waar de brand was, zagen zij het licht van de zon. Er stond geen hooiberg in brand, maar hun harten waren de ganse nacht brandende in hen. Cornelis Bouthoorn nam zijn kar weer op en ging verder.’Theologische studieAanvankelijk dacht Cornelis zijn leven lang koopman te blijven, maar God beschikte anders: hij werd gedrongen de studie theologie te gaan volgen. Toen hij 25 jaar predikant was, blikte hij terug op deze periode: ‘Opgeleid in de school van Mercurius, dacht ik levenslang handelsman te blijven en Hem te prediken langs wegen en straten, op markten en pleinen, in stoomboten en in spoortreinen. Het ging mij goed en ik leefde geheel voor de handel en dacht als koopman mijn God te moeten en te blijven verheerlijken. Doch de Heere had iets anders voor mij weggelegd. Had ik, buiten de handel, een keuze moeten doen, dan ware ik liever geneesheer geworden, maar neen, Hij riep mij tot het leraarsambt, en ik gehoorzaamde Zijn stem, en ging mij voorbereiden op de taak die mij wachtte.’ ‘Hij, Die mij riep’ – zo vervolgde ds. Bouthoorn verder – ‘hielp mij niet alleen tijdens mijn voorbereidende studiën, maar ook aan de Academie te Utrecht, alwaar ik al heel spoedig in aanraking kwam met lieve kinderen Gods. Veel goeds heb ik genoten vooral door de omgang met godvrezende jongelingen. Ook huis en hart van de professoren stonden voor mij open.’Dat het geen gemakkelijke weg was, blijkt uit wat ds. Bouthoorn over zijn studietijd zei: ‘Ik heb gedurende mijn studietijd een zware en moeilijke weg gehad. Niet zelden werkte ik des daags voor een ander en des nachts voor mijzelven, om zodoende in mijn studiekosten te voorzien, maar het was Israëls God, Die mij krachten gaf.’Een bijzondere ontmoeting had student Bouthoorn in een tabakswinkel te Utrecht. De vrouw achter de toonbank vroeg hem om zelf maar geld te wisselen. ‘Ik kan niet rekenen op het ogenblik, zei de vrouw. Op de vraag hoe dat kwam, begon zij te vertellen wat de Heere aan haar ziel had gedaan, en dat zij daar nu zo van onder de indruk was, dat zij bijna onbekwaam was voor haar arbeid. Er ontspon zich een aangenaam gesprek en het is altijd vriendschap gebleven.’Dezelfde bron – de kleinzoon van de vrouw uit de tabakswinkel – vermeldt ook een bijzondere uitredding: ‘Een poosje later werd de jonge Bouthoorn erg bestreden in zijn roeping tot het predikambt. Hij had namelijk geen cent meer en kon zijn kostjuffrouw niet meer betalen. Het was avond en hij had het zo benauwd, dat hij het in huis niet meer kon uithouden. Hij liep naar buiten – na de Bijbel waarin hij zat te lezen op tafel te laten liggen. Een poosje later kwam hij thuis, sloot de Bijbel met een zuchtend hart en zag tot zijn grote verbazing een biljet van honderd gulden daaronder liggen. Hij heeft nooit geweten wie het daar heeft gelegd, maar het als uit ’s Heeren hand ontvangen. Het werd weer licht van binnen en de Heere zorgde ook verder voor hem, zodat hij zijn studie kon voltooien.’De studie te Utrecht vorderde overigens snel: de inschrijving aan de universiteit te Utrecht was op 13 maart 1879. In de Domstad kwam hij in aanraking met godvrezende studenten. Op 5 juni 1881 slaagde hij voor het voorbereidend examen. Op 24 januari 1883 vond het kandi-daatsexamen plaats, maar Cornelis werd afgewezen. Op 22 juni dat jaar slaagde hij echter voor dit examen wel. En op woensdag 10 september slaagde hij voor het proponentsexamen voor het Provinciaal Kerkbestuur van Overijssel, waardoor hij toegelaten werd tot het ambt van predikant. Kandidaat Bouthoorn kreeg direct 29 beroepen, zeer veel gemeenten waren vacant. Het beroep naar Sprang nam hij aan. Hij trad voordat hij predikant werd in het huwelijk met de in Friesland geboren Lolkjen Kramer. Zij kregen twee kinderen: Lijsje Lolkjen Hijlkjen, die zou trouwen met ds. Ph.J. Vreugdenhil, en Bauke Nicolaas Benedictus, die predikant werd in de Nederlandse Hervormde Kerk en de eerste voorzitter werd van de Inwendige Zendingsbond.Voorgegaan in WaarderDs. Bouthoorn diende de volgende gemeenten: na Sprang (1884-1887) volgde Oud-Beijerland (tot 1889), Dirksland (tot 1892) en Groot-Ammers (tot 1897), Ede (tot 1903) en als laatste Dordrecht (tot zijn emeritaat op 25 december 1924). Opmerkelijk is dat hij in Waarder zeer lang niet is voorgegaan. Hij werd er wel beroepen in de tijd dat hij in Groot-Ammers stond. Gezien de veelheid van beroepen – maar liefst zestien in deze gemeente – is hij hier niet gaan preken.Toch kwam ds. Cornelis Bouthoorn op een bijzondere wijze op de kansel van Waarder terecht. Het was op een zaterdag in de tijd dat de militairen per trein naar hun bestemming moesten en hij verbleef – mogelijk bij zijn broer aan het Westeinde – te Waarder. De heer De Redelijkheid verhaalt hiervan: ‘Hij had nooit gewild of gedurfd, in zijn woonplaats van voorheen te spreken. Maar in 1914 brak de oorlog op 1 augustus uit. Ds. P. de Looze was in de jaren 1907-1915 predikant te Waarder. Bij het uitbreken van de oorlog werd het publiek niet meer per trein vervoerd. Ds. De Looze kon niet preken in zijn plaats. Maar iemand had gezien dat ds. Bouthoorn bij zijn familie was. Die kon ook niet met de trein weg. Die man zei het de kerkenraad en zij vingen ds. Bouthoorn. Voor het eerst op de stoel van zijn vroegere woonplaats. Hij begint de dienst en probeert in het oog te krijgen zijn drie kameraden, met wie hij in de wereld geleefd had en tegelijk tot verandering gekomen. En jawel hoor! Op een achterste bank ziet hij ze alle drie bij elkander zitten. Toen brak zijn hart van het wonder Gods. Hij vergat zijn tekst en ging tegen zijn drie vrienden het grote wonder Gods uitroepen. Hij geraakte niet alleen zijn tekst, maar ook de tijd kwijt. Half tien de dienst begonnen. En om half één gaf een diaken een tip hoe laat het was. Dominee beëindigde de dienst. Om die ’s avonds voort te zetten. Maar in Waarder was bekend geworden, dat de dienst zo ongewoon lang geduurd had. Ds. Bouthoorn had gesproken. De Gereformeerde kerk was ’s avonds leeg. Want ds. Voogel, die daar ’s morgens gepreekt had en des avonds weer moest voorgaan, maakte bekend, dat zij allen naar de Hervormde kerk gingen om ds. Bouthoorn te beluisteren. Toen waren er zit- en staanplaatsen tekort. Hij sprak toen weer uit een wonderdoend God. Doch bleef nu meer bij zijn tekst.’Op het laatst van het leven – zo vermeldde de heer A. de Redelijkheid werd hij in zijn preken kinderlijk. In het kerkgebouw aan de Lageweg heeft hij op hoge leeftijd één keer ’s zondags dienst gedaan in zijn plaats.‘ Hij sprak als een kind. En hij preekte als een geoefend krijgsman.’

Uitgebreid zoeken

Uitgebreid zoeken

Standaard operator

Zoekwoorden

Datum

Bronnen

Van de school van Mercurius tot een vaardig krijgsman

Ds. Cornelis Bouthoorn en Waarder

Artikel niet beschikbaar

Bekijk de hele uitgave van woensdag 1 juni 2016

Bekijk de hele uitgave van woensdag 1 juni 2016

Ook interessant voor u