Bijbel en biecht in Port-Royal

Maar van het een komt het ander. Toen ik een college voorbereidde dat enkele van mijn collega’s en ik voor het Studium Generale van Driestar educatief mochten geven, las ik een artikel van de hervormde theoloog O. Noordmans over Kohlbrugge. En daarin stuitte ik op een opmerkelijk zinnetje. Noordmans schrijft over de gaven van Kohlbrugge als zielenherder en over ‘de macht’, vooral in zijn brieven, ‘om met een enkel woord in de geheimste schuilhoeken van het hart binnen te dringen en de olie des Geestes te gieten over de wonden der ziel; vonken aan te blazen die onder de as gloeiden.’ Als biechtvader deed Kohlbrugge hem denken aan ‘sommige figuren uit de kring van Port-Royal: Saint-Cyran, Singlin, De Sacy, die eveneens predikers der absolute genade waren en een wondere kennis hadden van het menselijk hart.’

Met dat zinnetje was mijn belangstelling gewekt! Maar waar gaat het hier over?

Port-Royal was de naam van een klooster, of beter: van twee kloosters, één binnen Parijs en één net buiten Parijs. De link met Blaise Pascal is deze: na zijn (tweede) bekering in november 1654 trok hij er zich geregeld terug om te schrijven en te mediteren. Beide kloosters zijn nog altijd te bezoeken, al is het klooster buiten Parijs grotendeels een ruïne omdat het in 1710 door Lodewijk XIV met de grond gelijk is gemaakt.

Pascal was echter niet de enige die zich uit de Parijse wereld terugtrok om in een klooster te bidden, te lezen en te schrijven. In de loop van de tijd was er een hele groep van oudere mannen, vrijgezel of weduwnaar, die voor langere of kortere tijd in een boerderij (‘Les Granges’) in de onmiddellijke nabijheid van het klooster buiten Parijs ging wonen. Het waren mannen uit de hogere kringen, geleerde mannen, die vaak langere tijd in de sfeer van het hof en de politiek hadden verkeerd – een wereld die zij in toenemende mate als leeg en ijdel waren gaan ervaren. Ze kenden elkaar, vormden een hechte vriendengroep (de ‘solitairen’) en brachten hun tijd allesbehalve in ledigheid door.

Direct naast hun boerderij, op een heuvel bij het klooster, stichtten zij scholen, waar zij jonge kinderen een meer dan uitstekende opleiding boden. Ze vertaalden klassieke teksten die bij het onderwijs werden gebruikt en stelden een onderwijsprogramma samen dat van een ernst en een niveau getuigt die beide tot een definitief afgesloten verleden lijken te behoren.

Allen waren aanhangers van het Jansenisme – een stroming binnen de toenmalige Franse katholieke kerk die de kerk wilde reformeren door terug te keren naar de theologie van Augustinus. Een Bijbel in de volkstaal, voor iedereen toegankelijk, vormde een onderdeel van dit reformatiestreven, en de ‘solitairen’ hebben de gehele Bijbel opnieuw in het Frans vertaald, met toelichtende opmerkingen die zij uitsluitend ontleenden aan de geschriften van vaders uit de tijd van de Vroege Kerk. Het is een grote vreugde om die vertaling te lezen en kennis te nemen van de toelichtende aantekeningen uit onverdachte bron.

Een van de beroemdste van de ‘solitairen’, naast de door Noordmans genoemden, was een zekere Robert Arnauld d’Andilly. Nadat hij zich in Port-Royal had teruggetrokken, legde hij zich niet alleen toe op het cultiveren van vruchtbomen (waarover hij ook een boek schreef), maar vooral op het vertalen van de woestijn- en kerkvaders. Zijn vertaling van Augustinus’ Belijdenissen is nog altijd onovertroffen en in hedendaagse uitgaven beschikbaar.

Al die teksten waarover ik het heb gehad, zijn in het Latijn of in het Frans geschreven, en daarom niet voor iedereen toegankelijk. Maar er is goed nieuws. Halverwege de negentiende eeuw leefde de belangstelling voor Pascal op en daarmee ook voor de wereld van de ‘solitairen’ van Port-Royal. Mr. H.P.G. Quack schreef een uitvoerige studie die twee dames tot nader onderzoek en de publicatie van boeken inspireerde. Johanna W.A. Naber schreef over de geschiedenis van klooster Port-Royal en over abdis Angélique Arnauld. Marie van Tuyll van Serooskerken schreef over de ‘eenzamen van Port-Royal’ (onder het pseudoniem M. de la Prise) en over de scholen van Port-Royal. Via deze boeken is de geschiedenis van Port-Royal, de vriendenkring van Pascal en de augustijnse traditie dus ook in het Nederlands toegankelijk.

En met mevrouw Van Tuyll van Serooskerken is het kringetje weer rond. Zij schreef haar boeken vooral omdat het geestelijk leven en de vriendenkring van Port-Royal haar weemoedig herinnerden aan haar jeugd te midden van ‘die lieve oude menschen’ van de Reveilkringen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen