AMERIKA IN TWEESTRIJD

BUITENLANDS OVERZICHT

De demonstraties van 15 oktober.

De betrekkelijke rust, die sinds Nixons ambtsaanvaarding om het vraagstuk Vietnam in Amerika heeft geheerst, is op de vijftiende oktober plotseling met één slag geëindigd. Een deel van de Amerikaanse publieke opinie heeft aan haar afkeer van het voortduren van de oorlog in Vietnam op grootscheepse wijze lucht gegeven door gebruik te maken van het middel van de massademonstratie, dat meer en meer een faktor van betekenis dreigt te worden in de beslissing over belangrijke politieke vraagstukken, niet alleen in Amerika, maar ook in ons werelddeel.

President Nixon is daardoor wat zijn Vietnampolitiek betreft, voor een krachtproef gesteld, die van beslissende betekenis kan worden voor zijn buitenlands beleid, maar ook voor zijn gezag als president. De mogelijkheid is zelfs denkbaar, dat niet alleen president Nixon, maar zelfs het presidentschap als instelling daardoor aan gezag zou kunnen verliezen. Dit alles uiteraard onder het voorbehoud, dat deze demonstraties voldoende weerklank zouden blijven vinden en de organisatoren zelfde uiterste konsekwenties van hun akties zouden durven aanvaarden, een vraag waarop elders in dit artikel zal worden ingegaan.

„Moratorium"

De merkwaardige benaming „moratorium", waaronder de organisatoren van deze demonstraties hun akties hebben aangediend, heeft een dreigende ondertoon. Het woord „moratorium" is afgeleid van een Latijns werkwoord, dat onder meer betekent „vertragen, tegenhouden". Dit „moratorium" van de Amerikaanse demonstranten kan daarom een vérstrekkende bedoeling hebben, nl. om het politieke en ekonomische leven van de Amerikaanse natie tijdelijk tot stilstand te brengen, gezien de bedoeling van de organisatoren om dit „moratorium", deze massademonstraties dus, met alle daaraan verbonden nevenakties, iedere maand te herhalen en bovendien de duur daarvan telkens met één dag te verlengen.

Programma's en werkelijkheid kunnen in de praktijk door allerlei omstandigheden vaak veel verschillen. Als deze opzet echter door de organisatoren werkelijk tot het uiterste wordt nagestreefd en weerklank zou vinden bij een werkelijk groot deel van het Amerikaanse volk, dan kan, zoals wij hierboven reeds aanduidden, dit leiden tot een ernstige krisis in Amerika. Een krisis, die echter een veel ruimer terrein zou bestrijken dan de Amerikaanse binnenlandse politieke situatie. Een wereldmacht van de allereerste orde als Amerika wordt in haar vele strategische, militaire en politieke verhoudingen en bindingen met tal van andere mogendheden, die eenmaal de konsekwentie zijn van een centrale wereldpositie, voortdurend door haar vrienden en tegenstanders op haar materiële maar ook op haar innerlijke geestelijke kracht getaxeerd en gewogen. Een diepe inneriijke krisis in de machtigste natie van de wereld zou daarom vérstrekkende konsekwenties voor de wereldpolitieke situatie ten gevolge kunnen hebben.

Gezien vanuit deze eventuele konsekwenties, werpt daarom dit „moratorium" verschillende fundamentele vragen op. De belangrijkste zijn wel deze: Welke doeleinden en grenzen hebben de organisatoren van deze massale demonstraties zich gesteld, aannemende dat zij uiteindelijk niet Amerika naar de rand van een politieke chaos willen voeren? Deze vraag sluit nauw aan bij een andere: Welke mogelijkheden heeft president Nixon om een oplossing te vinden voor de beëindiging van de Vietnamese oorlog, die hij in overeenstemming acht met de internationale verplichtingen en de positie van Amerika in de wereld?

Organisatorische achtergrond en doelstelling van het „moratorium".

Massabewegingen, eenmaal in het leven geroepen, hebben vaak de neiging een eigen bestaan te gaan leiden. Massa en emotie zijn in den regel eikaars gezellen, en het is voor iedere leiding moeilijk om in deze kombinatie een bepaalde logische lijn aan te houden, die tenslotte de weg opent tot het bereiken van een konkreet resultaat, of wat nog moeilijker is, genoegen te nemen met een kompromis-oplossing.

Het Franse dagblad „Le Monde" deelt enkele belangwekkende bijzonderheden mede over de wijze waarop deze massabeweging is voorbereid. Een zakenman in Boston, Grossmann, tevens voorzitter van een pacifistische vereniging in de Amerikaanse staat Massachusetts, is degene van wie de oorspronkelijke opzet stamt van een georganiseerde massale beweging tegen de voortzetting van de Vietnamese oorlog, een beweging, die hij zich voorstelde in de vorm van een algemene staking. Een theologisch student werd door hem deelgenoot gemaakt van zijn plan. Deze bracht een wijziging aan in de oorspronkelijke opzet. Een algemene staking leek hem ongewenst, omdat deze bij het Amerikaanse publiek de gedachte aan een communistisch komplot zou kunnen wakker roepen. Van hem stamt de idee van het „moratorium", dat blijkbaar naar zijn mening meer kans had door het Amerikaanse publiek te worden geaksepteerd.

Het ligt voor de hand te vermoeden, dat men met deze aanduiding „moratorium" zich niet alleen grotere vrijheid van handelen kon voorbehouden, maar bovendien de beweging niet met het etiket „communistisch" zou kunnen worden bestempeld, iets wat in Amerika nog steeds groot wantrouwen wekt. Beide initiatiefnemers, Grossmann zowel als deze student Sam Brown, hadden in de periode vóór de presidentsverkiezingen de kandidatuur van de bekende senator MacCarthy gesteund. Deze aktie had aan Brown het materiaal geleverd in de vorm van lijsten van sympathisanten, waarvan hij thans voor zijn „moratorium"aktie gebruik kon maken. De datum van de vijftiende oktober werd door hem onder meer gekozen, omdat dan de studenten in verband met de hervatting van de kolleges weer naar de universiteiten zouden zijn teruggekeerd. Wanneer men deze gegevens beschouwt, kan men zich moeilijk aan de indruk onttrekken, dat vogels van velerlei pluimage de drijvende krachten van dit moratorium vormen. Pacifisme, studentenprotest en politieke tegenstanders van Nixon blijken de achtergrond te vormen van dit moratorium. Wat dit laatste betreft is het vermeldenswaard, dat de senator Edward Kennedy en Eugene MacCarthy, beiden tegenstanders van Nixon, bij de tenuitvoerlegging van dit moratorium een bepaald niet onopvallende rol hebben gespeeld.

Risiko van een radikale ontwikkeling.

Juist deze gemengde achtergrond van deze aktie wekt op zichzelf het vermoeden, dat deze moratoriumbeweging wat haar doelstellingen betreft, uiteindelijk het gevaar in zich bergt zeer radikale eisen te gaan stellen, die door de meer politiekdenkende deelnemers als b.v. de senator Edward Kennedy niet naar een redelijk en praktisch aanvaardbaar kompromis in de Vietnamkwestie geleid kunnen worden. De uiterlijke beheersing in de vorm van de afwezigheid van geweld, waarmee deze aktie is gevoerd, is geen afdoend argument voor het tegendeel. Zij valt waarschijnlijk hoofdzakelijk te verklaren uit het streven om bij het Amerikaanse volk niet de indruk te wekken, dat het hier ging om radikale studentenakties, die bij de Amerikanen geen weerklank vinden. De bezorgdheid voor een radikale ontwikkeling van deze beweging lijkt door te künken in een bezadigd kommentaar van een gezaghebbend dagblad als „The New York Times", waarin overigens alle begrip en sympathie voor de demonstraties wordt getoond. Het blad wijst erop, dat de vrede in Vietnam niet kan bereikt worden door emotionele verklaringen. „Het zou van weinig werkelijkheidszin getuigen en oneerlijk zijn - aldus dit blad - om te beweren, dat de Amerikaanse verwikkelingen in de Vietnamese oorlog makkelijk beëindigd zouden kunnen worden door de simpel aandoende eis, dat president Nixon het advies van hen moet opvolgen, die een karikatuur van de politieke werkelijkheid voorhouden, die daarop neerkomt, dat Amerika „per schip" Vietnam moet verlaten, d.w.z. door de Amerikaanse troepenmacht uit Vietnam direkt te evakueren. Het verlangen van jong en oud naar vrede, zo zegt dit blad in hetzelfde artikel, mag niet overgaan in een zinsbegoocheling". Dat lijkt inderdaad het risiko, dat dergelijke massabewegingen in zich bergen. Zij kunnen juist door de verschillende achtergronden, waaruit deze beweging is voortgekomen, leiden tot politiek onzinnige en onuitvoerbare eisen en leuzen, die alleen maar naar buiten het toonbeeld opleveren van een verward en poUtiek richtingloos Amerika, en naar binnen een niet meer te stuiten verdeeldheid oproepen.

Het feit, dat deze „moratoriumbeweging" naar het schijnt bij lange na niet het aantal betogers op de been heeft gebracht, dat de initiatiefnemers verwachtten, is niet belangrijk. Belangrijker is, dat er ook tegenbewegingen groeien, die niet alleen Nixons politiek steunen, maar zelfs verscherping daarvan eisen. Dat kan betekenen, dat bij een voortgang van de moratoriumaktie de tegenstellingen alleen maar kunnen toenemen en een politieke oplossing voor Vietnam nog verder uit zicht geraakt.

Nixons positie en mogelijkheden.

Niemand kan Nixon verantwoordelijk stellen voor ae oorlog in Vietnam. Deze is voor hem een loodzwaar probleem, dat hij geërfd heeft uit de bewindsperiode van zijn voorganger president Johnson. Integendeel, men kan niet ontkennen, dat door hem in de Vietnamese kwestie stappen zijn ondernomen, om de Amerikaanse deelname daaraan te beperken door het terugtrekken van Amerikaanse troepenafdelingen. Er schijnen voorts geheime orders te bestaan, die inhouden de strijd met de vijand te beperken. Een feit van betekenis, want de militaire taktiek van de Amerikanen bestond voorheen in het uitoefenen van de maximale druk op de tegenstander, wat uiteraard aan Amerikaanse zijde en nog meer aan de zijde van de Noord-Vietnamezen en van de Vietkong leidde tot bloedige verliezen.

Er kan objektief gezien weinig twijfel bestaan aan het feit, dat Nixon onder geen beding een poging wil ondernemen om, zoals de z.g.n. „havikken" van hem verlangen, in Vietnam de strijd te hervatten om alsnog een militaire overwinning te behalen. Nbcon is buiten twijfel bereid tot vrede, echter op voorwaarde dat Zuid-Vietnam niet daardoor rechtstreeks aan het communistische Noord-Vietnam en de Vietkong wordt uitgeleverd. Zijn opvattingen over de gevolgen, die een dergelijke stap voor Amerika's positie in Azië en in de wereld zou hebben, weerhouden hem van een dergelijke beëindiging van de Vietnamese oorlog.

Hier ligt waarschijnlijk de kloof, die Nixon scheidt van de Noord-Vietnamezen en tevens van een deel van de Amerikanen. Wat Noord-Vietnam betreft, is het duidelijk, dat dit land geen zelfstandig Zuid-Vietnam naast zich wenst, maar een vereniging van Noord- en Zuid-Vietnam met als tussenperiode een regering van Zuid-Vietnam door een „koalitie", waarin voor de huidige regering van Zuid-Vietnam geen plaats is, en die hoofdzakelijk uit communistische en daaraan verwante deelnemers moet bestaan.

Een deel van de Amerikaanse bevolking en ook de demokratische oppositie konkludeert hieruit, dat daarmee de beëindiging van de Vietnamese oorlog op de lange baan is geschoven. Dat betekent niet, dat deze groepen in hun geheel van Nixon eisen, dat hij de oorlog in Vietnam beëindigt door een plotselinge en totale terugtocht uit Vietnam, die Amerika internationaal voor een vertrouwenskrisis zou plaatsen; zij zoeken hun heil in het vaststellen van een termijn waar binnen de Amerikaanse terugtocht moet zijn voltooid. Een voorwaarde, die echter aan Nixon geen kans meer laat om met Noord-Vietnam tot een aanvaardbare vrede te komen. Het is immers begrijpelijk, dat Noord-Vietnam in dat geval geen enkel belang meer zou hebben in onderhandelingen met Amerika, wanneer de Amerikaanse aftocht eenmaal vaststaat. Een moeilijker positie van een Amerikaanse president is nauwelijks denkbaar. De massabeweging, die men thans heeft ontketend, kan er toe leiden, dat door de opgewekte emoties het radikale standpunt van de totale en onvoorwaardelijke terugtocht de overhand zou kunnen krijgen. De gevolgen daarvan zouden onoverzienbaar zijn, zowel voor Amerika als voor de wereld. De bekende joumaUst Joseph Alsop wijst er op, dat na een dergelijke radeloze aftocht de terugslag op den duur in Amerika zelf niet zou uitblijven. Dan zal er gezocht worden naar de schuldigen aan de daardoor veroorzaakte debacle, meent Alsop. Van welke kant men de ongelukkige Vietnamese kwestie, naar het einde waarvan ieder in en buiten Amerika verlangt, ook beziet, blijft de indruk overheersen, dat wel verstand en beleid, maar in geen geval demonstratiegolven en in het gevolg daarvan marcherend emotioneel radikalisme de oplossing kunnen brengen, maar wel tot chaos kunnen leiden. Het wordt tijd, dat de beide partijen, de Republikeinen en de Demokraten, in deze krisis tot een gezamenlijke nationale houding komen en naar een oplossing streven om een dreigende chaos te voorkomen.

Maar president Nixon zal moeilijk kunnen ontkomen aan de noodzaak om aan het Amerikaanse volk duidelijk te maken, dat ook hij een beëindiging van de oorlog op een bepaalde termijn als vast doel voor ogen heeft.

Woorden en beloften zullen in deze sfeer weinig invloed hebben. Men mag verwachten, dat op zijn minst een aanzienlijk versnelde aftocht van een deel van de Amerikaanse troepenmacht op korte termijn in uitzicht wordt gesteld. Daarnaast zal het haast onvermijdelijk zijn, dat Nixon pressie zal uitoefenen op de regering Thieu van Zuid- Vietnam om een bredere basis te vinden, waaruit samenwerking met de Vietkong zou kunnen voortvloeien.

Amerika en Europa.

In de Amerikaanse visie ten aanzien van de kwestie Vietnam wordt weinig gewag gemaakt van de indruk, die deze interne Amerikaanse ontwikkeling van de laatste weken op Europa kan maken. Het Engelse blad de Daily Telegraph spreekt van een anti-oorlog-hysterie en een afwijzing van verantwoordelijkheid, die uit de bovengenoemde gebeurtenissen valt af te lezen. Een gebeurtenis, waarbij in het bijzonder West-Europa niet koel en objektief kan toezien. Hoe een machtige natie als Amerika haar morele hulpbronnen hanteert, is een zaak, die voor ons allen een levensbelang vertegenwoordigt.

Ook de „Times" toont bezorgdheid over het verloop van de gebeurtenissen in Amerika en merkt op, dat om te voorkomen dat de Verenigde Staten in een isolationistische politiek terug zouden vallen, het nodig is, dat een Amerikaanse terugtocht uit Vietnam niet mag uitlopen op een ondragelijke nationale vernedering.

Laat niemand denken, dat deze vredesdemonstraties iets zijn, dat men rustig uit de verte kan bezien. Wij zijn er allen bij betrokken, aldus hetzelfde blad.

Inderdaad, in een Europa, dat pas de onverbiddelijke macht van een ander wereldrijk met militaire macht de grenzen van zijn imperium als stalen klemmen om het ongelukkige Tsjechoslowakije heeft zien sluiten, is er alle reden om met bezorgdheid de interne Amerikaanse ontwikkelingen gade te slaan.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen