Hogere gedachten (1)

Deze keer een vraag aan jou. Er heeft in ons land een belangrijke man geleefd die twee schokkende dingen wilde.

Als het hem gelukt was, hadden we - menselijkerwijs gesproken - al meer dan 350 jaar niemand van het huis Oranje-Nassau als stadhouder, koning of koningin.

En als zijn tweede plan tot werkelijkheid was gekomen, zou Nederland een provincie van Frankrijk zijn geworden.

Mijn vraag is nu: Weet je misschien wie die man was?

Raadpensionaris

Ik zal je wat helpen. Hij was raadpensionaris, de belangrijkste ambtenaar en rechtskundig adviseur van de Staten van Holland (het provinciebestuur). Hij stelde de agenda voor de Statenvergadering samen en bereidde de besluiten voor.

In de praktijk was hij de hoogste bestuurder van de hele Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Hij had dus heel veel macht.

Ook de macht om zijn twee plannen tot uitvoer te brengen? Gelukkig niet.

Gelukkig was er ook toen een nog veel machtiger Persoon, Die in Zijn heilig Boek heeft laten optekenen:

Want Mijn gedachten zijn niet ulieder gedachten, en uw wegen zijn niet Mijn wegen, spreekt de HEERE.

Want gelijk de hemelen hoger zijn dan de aarde, alzo zijn Mijn wegen hoger dan uw wegen en Mijn gedachten dan ulieder gedachten (Jes. 55:8 en 9).

Die raadpensionaris was Johan de Witt (1625-1672). Het is dit jaar 350 jaar geleden dat een woedende volksmenigte hem op vreselijke manier doodde. Wat was er gebeurd?

Ik probeer het verhaal heel kort te vertellen en gebruik daarvoor het ‘Handboek der geschiedenis van het vaderland’, geschreven door mr. G. Groen van Prinsterer.

Prins Willem III

In de tijd van Johan de Witt leefde ook prins Willem III van Oranje. Ruim een week voor zijn geboorte in 1650 was zijn vader - stadhouder Willem II - gestorven. De belangrijkste regeerders (regénten) van toen wilden beslist géén stadhouder meer die lid was van het Huis van Oranje. Ook de machtigste man, raadpensionaris Johan de Witt, was daar zeer stellig in.

Hij wist het al in 1654 voor elkaar te krijgen dat de Acte van Seclusie (Uitsluiting) werd aangenomen.

Daarin werd bepaald, dat noch prins Willem III, noch iemand uit zijn geslacht, ooit tot stadhouder verkozen zou worden. Ook zou nooit toegestaan worden dat hij kapitein van het leger zou worden. Toen dit bekend werd, was ‘de verbaasdheid en de verontwaardiging’ van vooral het gewone volk ontzettend groot.

Staatsopvoeding

Het prinsje moest dus niet gaan denken dat hij zijn vader eenmaal zou opvolgen. Daarom was het beter dat niet zijn moeder, maar ‘de staat’ hem zou gaan opvoeden en onderwijzen. Wég bij moeder dus.

In grote eenzaamheid groeide hij op. Met de meeste leermeesters had hij geen enkele band. Heel anders was dat met dominee Cornelis Trigland. Die knecht van de Heere was - menselijk bezien - zijn steun en toeverlaat.

Dominee Trigland kwam een keer bij de prins binnen. Plotseling bleef hij staan. Hij zag de negenjarige jongen op de knieën liggen. Hij hoorde hem smeken tot God: “Ik bid U, dat ik door genade mag worden een voedsterheer der Kerk en op Uw tijd gemaakt worden tot een pilaar der religie.”

Maar … het leek er beslist niet op dat dit gebed ooit verhoord zou worden.

Enige tijd later mocht dominee Trigland hem niet meer onderwijzen. Nóg eenzamer werd het dus voor de jonge prins.

Nóg verder ook sneed men de weg tot het stadhouderschap af.

In 1667 werd het Eeuwig Edict aangenomen. Willem III en zijn eventuele nakomelingen werden nu officieel en definitief (‘eeuwig’) van het stadhouderschap buitengesloten.

De Oranjegezinde bevolking voelde zich hierdoor ‘zeer getergd’.

In veel kerken werd voor de prins gebeden. De dominees benadrukten dat het de Heere is, Die ons het huis van Oranje-Nassau heeft geschonken. Verschillenden van hen hebben goed en bloed voor ons land over gehad in de 80-jarige godsdienststrijd. En nu dit?

Opmerkelijke omkering

Maar toen greep de Heere in. Op een totaal andere manier dan iedereen gedacht en gebeden had.

Hogere gedachten. Hogere wegen.

En … Zijn straffende hand.

Wat gebeurde er?

Daarover D.V. de volgende keer.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen