Op uw stoel door uw land

Hebben wij enige tijd geleden de Goudse domineesvrouw Barbara van Meerten-Schilperoort geciteerd, die een reis door Nederland maakte „bij de haard", waarbij ze ook Flakkee aandeed ditmaal iets over een dominee die een boek schreef ,,Op uw stoel door uw land". In dit iDoek maakt de predikant een tocht langs allerlei steden en dorpen, die volgens hem iets bijzonders hebben te bieden. Dat bijzondere zit dan in merkwaardigheden van oudheidkundige aard.

De predikant, die wij bedoelen is dr. E. Laurillard, geboren te Rotterdam in 1830, predikant geworden te Santpoort ai854, Leiden 1857, Amsterdam 1862, emeritus 1904 overleden en begraven in zijn eerste gemeente Santpoort 1908. Eliza Laurillard behoorde tot de populairste predikanten van zijn tijd. Hij was een graag gehoord predikant, maar misschien waardeerde men hem nog meer als volksdichter en spreker. Zo ontving hij op zijn oude dag voor één winterseizoen niet minder dan honderd uitnodigingen voor lezingen!

Laurillard behoorde tot de mensen, die als het ware een hele encyclopedie in hun hoofd hebben. Na zijn dood getuigde een collega: ,,Dr Laurillard was een man van uitgebreide en veelzijdige kennis en merkwaardig was de schat van pikante gezegden en anecdoten die zijn geheugen vasthield. Hij bezat de gave om puntig en schertsend zeer ernstige dingen te zeggen en zijn populaire trant van preken heeft op vele jongere collega's ontegenzeggelijk invloed gehad. Met zijn deelnemend woord heeft hij veler vreugd verhoogd, veler smart verzacht".

Hoewel Laurillard aanvankelijk tot de moderne richting behoorde en later zeker geen kampioen voor de orthodoxie geworden is, al kreeg zijn prediking een „rechtse" inslag, was hij bij iedereen gezien vooral om zijn gedichten van luimige aard. Wie kent met het vroeger zo vaak opgezegde ,,vers, dat als een nachtkaars uitgaat", met deze beginregels:

In een diligence zaten

zeven mensen bij elkaar;

't was een dag van grote hette

en de lucht was drukkend zwaar...

Misschien wel grappig om te vermelden, dat Laurillard als maker van dit gedicht werd uitgenodigd om eens een proefrit met de Amsterdamse paardentram te maken, toen men daarmee in 1872 startte. Nauwelijks was de dominee in de tram gezeten of men maakte een foto van hem. Deze foto werd verspreid in de stad en daardoor is de paardentram populair geworden, want aanvankelijk hadden allerlei mensen grote bezwaren tegen zo'n „snel" vervoermiddel. Maar toen zij zagen, dat de weleerwaarde heer Laurillard er zelfs gebruik van gemaakt had, lieten zij hun vooroordelen varen en stapten ze ook in de tram!

Goedereede trekt

In het boek ,,iOp uw stoel door uw land" staat Laurillard even stil bij enkele plaatsen op de eUanden. De meeste aandacht wijdt hij aan de stad Goedereede. Deze plaats oefende grote aantrekkingskracht op vreemdelingen uit. Het waas van glorie, waarmee men het verleden pleegt te omhullen, droeg daar vooral toe bij. We zagen, dat Barbara van Meerten en ook de wandelende dominee Craandijk de stad Goedereede niet onopgemerkt voorbijgingen.

Wat Laurillard van Goedereede vertelt, weet iedereen. We lezen o.a.: „Vermaard hebben zich gemaakt de vrouwen en meisjes aldaar, die bij de aanval van de Hoeksen onder jonker Frans in 1490 de afwezige mannen zo kloek vervingen en de aanwezigen zo dapper hielpen, dat de aftocht des vijands inderdaad vooral te danken was aan deze sterke leden van het zwakke geslacht. Verder laat hij niet onvermeld, dat de latere paus Adriaan pastoor van Goedereede is geweest.

Op Plakkee komt daarna alleen nog Oude Tonge aan de beurt. ,,Het kerkzegel bevat een zeer ongelukkige speling vertonende een boom, met het randschrift: „De Medecine der Tonge is den boom des levens. Proverb. XV. 4".

Hier zijn wij aangeland bij een van de liefhebberijen van Laurillard. Hij heeft op dit gebied baanbrekend werk verricht want zijn verzameling kerkzegels van Nederland — waarvan er in het boek „Op uw stoel door uw land" veertig afgedrukt staan, waaronder ook Oude Tonge, geeft allerlei bijzonderheden over zegels die nu al lang in onbruik zijn geraakt.

Ook van gemeentewapens bezat Laurillard een uitgebreide collectie. Daarom laat hij niet na om bij het eiland Tholen Oud-Vossemeer te vermelden. ,,Het sprekend gemeentewapen vertoont een vos, uit het water opkomend".

Geen heilige?

Sint Filipsland wordt door Laurillard niet overgeslagen. Hij wijst er op, dat men bij deze plaatsnaam geneigd is om aan Filippus te denken, hoewel deze plaats Sint Pieter als kerkpatroon had. Hierdoor wekt Laurillard de indruk alsof het „Sint" ten onrechte bij Filippus voorkomt en dat er sprake is van een verkeerd gebruik van de naam Philips van Bourgondië op wiens last de bedijking van St. Filipsland tot stand is gebracht in de 15e eeuw.

Philips van Bourgondië was stellig geen heilige. Des te verhevener is het voorbeeld van de martelaar Filippus naar wie het eiland is genoemd, al zal dat waarschijnlijk wel gedaan zijn mede met het oog op de wereldlijke Philips. Bij Sint Maartensdijk noteert Lauril

Bij Sint Maartensdijk noteert Laurillard, dat aldaar het huwelijk tussen Frank van Borselê en Jacoba van Beieren officieel is voltrokken. Aan de eerstgenoemde herinnert het marmeren praalgraf in de kerk.

Dciarmee heeft Laurillard de eilanden behandeld, want geen andere plaatsen op Flakkee en Tholen bezitten er iets bijzonders, althans naar zijn smaak. Dit besefte de schrijver wel, toen hij in 1891 zijn pennevrucht van de pers liet gaan. Daarom schreef hij in het voorwoord van „Op uw stoel door uw land" de volgende woorden:

„Ongetwijfeld zal nu deze en gene er wel iets ja, veel, in missen en dan wellicht vragen: waarom dit er niet bij opgenomen en waarom ook d4t niet? Nu, dan zal ik eenvoudig antwoorden: omdat ik, ik alleen, niet alles weten kon, wat al mijn lezers tezamen kunnen weten. Ook is het boekje meer vanzelf gegroeid, dan naar een vooropgezet plan gemaakt. En, als er zeven appelen aan een boomtak gegroeid zijn, moet m.en niet gaan vragen: waarom niet acht?"

Tenslotte geeft Laurillard nog aan waartoe dit werkje moest dienen,

„'t Kan allicht aan iemand iets bekend maken, wat hij niet wist, of iemand iets herinneren, wat hem ontgaan was. 't Kan ook veel tegen de stroom der vergetelheid in veiligheid stellen, wat op de volkskimde (folklore) betrekking heeft, oude gebruiken, spelen, liederen, rijmen enz."

In zoverre heeft dit boekje inderdaad wel verdiensten gehad al zou men het graag veel uitvoeriger gezien hebben. In de tijd, dat er nog weinig beknopte reisgidsen waren, kon men aan de hand van dit boekje bij tochten door Nederland allerlei wetenswaardigheden ontdekken. Daarom is het ook menigmaal herdrukt.

Of Laurillard de eilanden gekend heeft ? Vermoedelijk wel. Zo niet uit zijn Rotterdamse tijd, dan toch in de periode dat hij zijn lezingen hield. Een uitnodiging om voor b.v. 't Nutsdepartement te spreken, zou hij zeker niet hebben afgewezen, al was het alleen maar uit belangstelling voor onbekende dorpen. Dat Laurillard hier gepreekt heeft, ligt minder voor de hand. Wel stonden in zijn dagen op de eilanden nog diverse moderne dominees, maar de gewoonte om predikanten ,,van elders" voor een zondag te vragen, was destijds zeker op de eilanden geen mode, daar de reis erheen en terug veel te hoge kosten meebracht.

H. de J.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen