Mijmeringen van een dorpspredikant

Toen ik de laatste keer in Ouddorp preekte, overkwam mij iets bijzonders toen ik na de avonddienst terugfietste naar het huisje dat wij toen voor enige dagen gehuurd hadden. Het was koud en erg donker. Wat mij echter opviel was dat het zo stil was. Ik kwam toen ik eenmaal het dorp uit was, geen auto en zelfs geen fiets of wandelaar meer tegen. Er stond geen zuchtje wind. De stilte en de rust vielen als een warme deken in de kou om mij heen. Terwijl ik automatisch voort trapte, leek het wel of de tijd stilstond. Ik voelde iets van vrede in mijn hart. Van mij had de weg nog wel langer mogen zijn. Opgenomen in en één met de stille, donkere en koude natuur. Hier op aarde is niets volmaakt. Ook niet zo’n gevoel dat ik maar zelden in mijn leven heb gehad. Ook niet op die stille weg die ik in vroeger jaren ontelbare keren op mijn fiets had gereden. Wat was de stoorzender? Als ik langs de huizen en boerderijtjes fietste, kende ik er niet veel meer terug. Ze waren bijna alle verbouwd en gemoderniseerd, in een paar gevallen waren de oude behuizingen zelfs gesloopt en waren er landhuizen voor in de plaats gekomen. In dertig jaar verandert er veel…GeldStoorden die veranderingen mij? Nee, maar wel het feit dat veel van die woningen van buiten en van binnen opgesmukt waren met allerlei kerstverlichting. Die aanblik deed mij pijn. Waar vroeger de woningen bewoond waren door eenvoudig en soms godvrezend volk, doemde nu de ene na de andere kunstvorm van ‘Kerst’ op. Ik moest toen denken aan wat in mijn Ouddorpse tijd al volop aan de gang was. De Ouddorpse dorpsaard had vele mooie kanten, maar uiteraard ook minder positieve. Een van die laatste was ‘geldachtigheid’. Wie in het prachtige buitengebied van Ouddorp woonde en bij het ouder en gebrekkiger worden in het dorp ging wonen of in of rond het bejaardenhuis ‘De Vliedberg’ intrek nam, verkocht zijn oude woning. Aan wie? Meestal aan de hoogst biedende, en dat was een ‘overkanter’. Onder ‘overkanter’ verstond men iemand die uit de Hoeksche Waard of de regio Rotterdam afkomstig was. Vrijwel altijd waren dat mensen die óf niet godsdienstig waren óf er heel andere godsdienstige opvattingen op nahielden dan de bevolking van Ouddorp. Echte Ouddorpers moesten niet veel van ‘overkanters’ hebben, maar van het geld van ‘overkanters’ waren ze niet vies.In de tijd dat ik in Ouddorp stond, heb ik mij geen vrienden gemaakt door Ouddorp met Staphorst te vergelijken. In die tijd – ik weet niet hoe het daar nu is – verkocht Staphorst aan Staphorst, ook al ontving men dan niet zo veel geld als wanneer men het huis aan ‘vreemden’ had verkocht. Aan dat verschil moest ik denken toen ik al die lichten in dat avondlijke duister zag.HeimweeTerwijl het mij aan mijn hart ging om al die kerstverlichting te aanschouwen, nam een positief gevoel bij mij de overhand. Ik werd teruggeleid naar de tijd dat ik in Ouddorp had gestaan. Het verblijf daar is de meest tumultueuze tijd uit mijn ambtelijke bestaan tot dusver geweest. Er waren vreselijke dieptepunten. Om er maar één te noemen: terwijl ik van huis was, werd er om ’s avonds elf uur aangebeld op de pastorie. Mijn vrouw deed open. Er stonden twee begrafenisdienaren op de stoep, die mijn vrouw hun innige deelneming met mijn overlijden betuigden en mijn lijk kwamen opmeten…Tegenover de dieptepunten stonden Gode zij dank ook hoogtepunten. De lengte van de hoogten was groter dan die van de diepten. Ik heb nooit zo veel mensen tot waarachtige bekering en geloof zien komen als in Ouddorp. En wie mij een beetje kent, weet dat ik dit niet zo maar zeg. Toen ik op mijn fiets op die zondagavond naar vrouw en kinderen fietste en ik zo’n vredig gevoel kreeg, gingen mijn gedachten terug, niet slechts naar hen van wier bekering en vereniging met Christus ik getuige had mogen zijn, maar ook naar dat oude volk des Heeren dat ik bij mijn komst in Ouddorp had mogen aantreffen en waar ik geestelijk veel van heb mogen leren. Mijn Ouddorpse periode is een geestelijke oefenschool en geestelijke academie tegelijk geweest. En dan te bedenken dat mijn voorganger, ds. S. de Jong, mij zei dat hij in zijn tijd nog meer geestelijk leven had mogen meemaken en dat zelfs de bloeitijd daarvan in de tijd vóór hem lag. Voor mij was het nagras echter al zo groot en veel, dat ik er met diepe teugen van heb mogen genieten. Als je niet veel gewend bent, is het ‘weinige’ al veel…HerinneringenAl trappend op de pedalen van mijn fiets kwam een rij van begenadigden mij voor ogen. Laat ik dan maar beginnen met ambtsdragers. Mijn ouders kwamen in mijn jeugd nog wel eens in Ouddorp, onder andere om de algemene catechisatie van mijn voorganger aldaar bij te wonen. Ik weet nog dat mijn vader eens vertelde dat hij van een ouderling van de Gereformeerde Gemeente in Ouddorp had gehoord dat die man niet zou durven ontkennen dat alle ouderlingen van de Hervormde Gemeente ter plaatse genade kenden. Ik denk dat Ouddorp de enige plaats is geweest waar dat het geval is geweest…Ouderling Piet Bezuijen, wiens vrouw ik nog begraven heb voordat ik in Ouddorp was bevestigd en die bij mijn komst in Ouddorp reeds de respectabele leeftijd van 84 jaar had. Dat mocht natuurlijk niet volgens de kerkorde van de Nederlandse Hervormde Kerk en bij iedere kerkelijke visitatie werd daar van hogerhand dringend op gewezen, maar toen stond in Ouddorp de Bijbel nog boven de kerkorde.Ouderling Krijn Grinwis, die op een mistige zondagmorgen mijn zwager G.S.A. de Knegt, die toen nog kandidaat was, voorging over een kerkpaadje dat over een smalle hoogte – dit is in Ouddorp de afscheiding van een stuk land, te vergelijken met elders een sloot – liep. Ze konden bijna geen hand voor ogen zien. Grinwis, die merkte dat mijn zwager het bijna niet meer had van angst, zei tegen hem: “Leg uw handen maar op mijn schouders. Dan valt u er niet vanaf.” Ik zag ze in gedachten gaan: een oude, brede en gebogen man, en aan hem vastgeklampt een jongeman van dezelfde statuur.Ouderling Leen Mastenbroek woonde in wat in Ouddorp ‘de Scheerhoek’ werd genoemd. Hij verhaalde met weemoed van de tijd dat daar onder het dak van elk huisje minimaal één kind van God woonde. Mij noemde hij “M’n jongen”.Ouderling Jan Breen, ofwel “Jan Meultje”. Hij had van alle kerkenraadsleden met wie ik in Ouddorp heb mogen werken, de meest goddeloze achtergrond. Zijn bijnaam in zijn eertijds was ‘Koning Kaart’. Maar de Koning der koningen is hem te sterk geworden en heeft daarvoor in de middellijke weg de grootste spotter van Ouddorp gebruikt.Kees Hoek was een van de velen die in de tijd van ds. R.W. Steur door het Woord gegrepen waren en ten gevolge daarvan zijn instrument bij de muziekvereniging ingeleverd had. Hij kon vertellen op welke wijze de Heere hem in het Ikazia ziekenhuis te Rotterdam met bewustheid had vrijgesproken van schuld en van straf en hem het eeuwige leven had toegezegd. Hij had een karakter dat getypeerd werd door zijn achternaam. Dominees hebben wat met hem te stellen gehad. Zelfs ds. P.J. Dorsman was heel voorzichtig als Kees Hoek aanwezig was.Marietje was een oude, dove en bijna blinde, echte christin die het als wantrouwen jegens haar God beschouwde als zij de deur ’s avonds op slot zou doen. En de Heere heeft haar Godsvertrouwen nooit beschaamd.‘Jaantje van den duunkant’ was het bekendste landelijke gezelschapsvrouwtje in die jaren. In mijn tijd ging zij niet meer van huis, maar zij ontving in haar sober onderkomen mensen uit het hele land en uit alle kerkverbanden. Zij kende een heel afhankelijk leven en kon van uitreddingen voor het aardse, maar evengoed voor het geestelijke leven getuigen. Op eenvoudige wijze maakte zij haar God en Zaligmaker groot. Zij kon anderen jaloers op Hem maken.De gezusters Van Koppen waren elkaars tegenpolen. Beiden liepen in het zwart, maar de een was mager en wettisch en de ander was corpulent en evangelisch in de goede zin des Woords. Eens vroegen toeristen de laatstgenoemde, toen zij op Gods dag op weg naar de kerk was, de weg. Zij zei tegen hen: “Ga maar met mij mee, dan kom je op de beste weg die er is.”Er was een oude vrouw van ver in de zeventig. Haar naam is mij ontschoten. Maar dat geeft niet, want ik geloof vast dat haar naam bij de Heere bekend is. Zij was eenvoudig en had veel last van zenuwen. Na een aantal keren de belijdeniscatechisatie gevolgd te hebben, zei ze: “Dominee, het gaat niet. Ik kan de stof niet onthouden en ik raak er helemaal overstuur van. Belijdenis doen zal voor mij niet weggelegd zijn.” De kerkenraad heeft haar na een zielengesprek met grote vrijmoedigheid tot het afleggen van geloofsbelijdenis toegelaten.De eerwaarde heer M. Padmos was een in den lande bekend figuur. Zijn broer Kommer was buiten Ouddorp zo goed als niet bekend. Deze had echter grote genade ontvangen. Het was jammer dat hij manisch depressief was. Het ene moment was hij in de wolken en kon hij zo liefelijk van zijn Borg en Heiland getuigen, het andere moment was hij in de kolken en kwam hij voor zijn gevoel om. Het is een keer gebeurd dat ik Avondmaalsgezelschap hield en dat Kommer zo in de liefde mocht verkeren, dat hij het Woord nam en hij heeft toen een uur lang vanuit de liefde de Heere grootgemaakt en aangeprezen. Zoals hij dat toen deed, heb ik dat een dominee nog nooit horen doen. Het vloeide en het bleef maar vloeien. Ten slotte moest ik om des tijds wille – maar ongaarne – er een eind aan maken.Nellie, de vrouw van Kommer, was een stille in den lande. Het was voor haar, die een zwakke constitutie had, bepaald niet gemakkelijk om Kommer tot een hand en een voet te zijn, maar zij heeft dat op voorbeeldige wijze mogen doen. Na het overlijden van Kommer is de genade bij haar doorgebroken en mocht ook zij – hoe voorzichtig zij ook was – getuigenis afleggen van het zaligmakende werk des Geestes toegepast ook aan haar hart.Ik denk ook aan die oude schipper van midden zeventig, wiens naam mij op dit moment niet te binnen wil schieten. Hij maakte een afspraak met mij in de tijd dat de belijdeniscatechisatie zou beginnen. Voordat ik een woord kon zeggen, nam hij het initiatief en zei: “Dominee, wat u van mij wilt horen, kan ik niet zeggen. Maar ik voel dat ik de belijdeniscatechisatie moet volgen.” In die winter kreeg hij kanker en de laatste dienst die hij meegemaakt heeft, was de belijdenisdienst!Cees Venneman werd op het dorp als een asociaal type gezien. Zijn bijnaam of beter gezegd scheldnaam was: ‘Cees van de koekenpikkers’. Laat die man nu de enige keer dat hij in de kerk kwam – daartoe bijna gedwongen door een roomse schoonzoon, omdat zijn vrouw en dochter belijdenis des geloofs af zouden leggen – door het Woord in zijn ziel getroffen worden. Sindsdien heeft hij geen dienst meer overgeslagen en mocht hij later zelf getuigenis geven van de hoop die in hem was. Hij heeft een indrukwekkend sterfbed gehad.De man met wie ik de meeste geestelijke ervaringen in Ouddorp heb gehad, was Kommer Voogd. Hij had een godzalige vader gehad, die tientallen jaren voorlezer in de Ouddorpse kerk was geweest, Cees Voogd. Kommer was echter zijn eigen weg gegaan, had een wereldse vrouw getrouwd, had televisie genomen en moest niets van de ‘zware’ godsdienst hebben. Voor het dorp ging hij op Gods dag ’s morgens nog op naar de kerk. Hij was een man met een grote mond. Toen de Heere hem arresteerde en hij onder diepe indrukken gebukt ging, stond hij menigmaal met gebalde vuisten naar de hemel te zeggen: “Heere, U krijgt mij toch niet!” Maar de Heere kreeg hem natuurlijk wel! Het gewin van de Heere had voor hem tot gevolg dat zijn vrouw en kinderen niets meer van hem wilden weten. Hier heeft hij ontelbare tranen over geschreid. Anderzijds heeft de Heere hem in zijn ellende geestelijk zo willen troosten als ik bij niemand anders heb waargenomen.Toen vader Cees Voogd op zijn sterfbed lag, stonden al zijn negen kinderen om hem heen. Hij begon te snikken. Een dochter vroeg: “Vader, waarom weent u?” Hij antwoordde: “Niet om mijzelf, maar om jullie, want ik kan bij niet een van jullie genade bespeuren.” Zelf heb ik er getuige van mogen zijn dat twee van Cees’ zonen tot de kennis van Christus hebben mogen komen: behalve Kommer ook Wullem.Het was de week nadat een aantal personen belijdenis des geloofs had mogen afleggen. Ik fietste met een kind achterop naar de kleuterschool. Bij het hek van een van de huizen waar ik langs kwam, stond Wullem Voogd. “Dominee”, riep hij, “u moet komen.” Ik wist niet wat er aan de hand was, maar ik antwoordde: “Eerst hem naar school brengen.” Op de terugweg ging ik bij hem naar binnen. Tot mijn verwondering ging de man vertellen hoe de Heere in de nacht daarvóór voor hem was overgekomen. Ik werd er stil van. Aan het eind zei hij: “Dominee, ik weet dat het nog een half jaar duurt, maar ik meld mij nu alvast voor de belijdeniscatechisatie, want nu kan en wil ik Hem belijden.” Zoiets had ik nog nooit meegemaakt en heb ik ook daarna nooit meer meegemaakt. Ook heb ik de geloofsbelijdenis van Wullem zelf niet meer mogen beleven, want intussen werd ik naar een andere gemeente geroepen.In het donker van die zondagavond zag ik hen en vele anderen voor mij. Ze mogen nu juichen voor de troon. En mij bekroop zo’n heimwee…

Uitgebreid zoeken

Uitgebreid zoeken

Standaard operator

Zoekwoorden

Datum

Bronnen

Mijmeringen van een dorpspredikant

Artikel niet beschikbaar

Bekijk de hele uitgave van zaterdag 1 juni 2019

Bekijk de hele uitgave van zaterdag 1 juni 2019

Ook interessant voor u