Nederland, land van overleg en consensus

Waar Hebben We Het Over Als We Spreken Over ‘Politieke Cultuur’?

“‘Cultuur’ is een begrip dat vaak gebruikt wordt, bijvoorbeeld in ‘bedrijfscultuur’. Er worden dan de omgangsvormen en onderlinge relaties mee bedoeld en zo zou ik het ook voor de politiek willen gebruiken. Het gaat dan om de omgangsvormen tussen politici en in de politiek, maar ook tussen politici en het publiek of de kiezers. In de politicologie heeft het ook nog een specifieke betekenis. Daar wordt dan de houding van de bevolking tegenover de politiek mee bedoeld.”

Hoe Zou U De Politieke Cultuur In Nederland Omschrijven?

“Je kunt daarover alleen spreken in vergelijking, dus bijvoorbeeld in vergelijking met andere landen. Vaak wordt gezegd dat Nederland een land is van overleg en consensus (overeenstemming). Vergaderen is er tot kunst verheven. Alleen in het Nederlands betekent ‘parlementair’ meer dan alleen ‘wat er in de Kamer gebeurt’. Het betekent ook ‘fatsoenlijk’ in het algemeen.”

Is De Opkomst Van Populistische Partijen Hierop Van Invloed?

“Je kunt je wel afvragen of dat beeld van overleg en consensus nog kan worden volgehouden. Populistische partijen richten zich niet op overleg, willen vaak niet meebesturen en proberen stemmen te winnen door alleen te polariseren.”

Welke Ontwikkelingen Ziet U Op Dit Vlak In Nederland?

“Doordat de politieke partijen grotendeels de kiezers niet meer binden, komt voor vertegenwoordiging veel aan op de Tweede Kamer, die de laatste decennia veel meer in de publieke belangstelling staat. Lawaai maken in de Kamer is daarmee ook een electoraal verdienmodel geworden.”

Wat Bedoelt U Daarmee?

“Mensen binden zich niet zo snel vanwege idealen aan een politieke partij. Maar door bijvoorbeeld filmpjes met prikkelende debatfragmenten kun je wel mensen voor je inwinnen.

Wie de publieke opinie wil bereiken, moet in de Kamer zitten. Wie zou van Caroline van der Plas hebben gehoord als ze niet in de Kamer zat?”

Is Er Een Duidelijk Onderscheid Tussen De Nederlandse En De Buitenlandse Politieke Cultuur?

“De overeenkomsten tussen de parlementaire democratieën zijn groter dan de verschillen. In dat opzicht is er binnen de EU ook veel dat bindt – vooral binnen West, Noord en deels Zuid-Europa. De traditionele nadruk op overleg en consensus is wel onderscheidend, maar ook daarin lijken we nog veel op de Noordelijke landen.”

Is De Toeslagenaffaire Een Typische Blijk Van Een Falende Politieke Cultuur?

“Hier gaat het vooral om een naar binnen gekeerde vorm van bestuur. Mede doordat een deel van de volksvertegenwoordiging alleen maar polariseert, heeft de regering de neiging om alleen maar bestuurlijke logica te volgen en maatschappelijke signalen te negeren. Dat dezelfde premier die verantwoordelijk was voor het ontstaan van de problemen denkt dat hij het probleem ook kan oplossen, zonder dat hij echt blijk geeft van een veranderde opstelling (Hoe zou je ook nog kunnen veranderen na zoveel jaar?), is wel een teken van falende politiek. Voor geen enkel bedrijf is het goed als de leiding zo lang blijft zitten. Dat geldt ook voor de politiek.”

Is Een ‘Nieuwe Bestuurscultuur’ De Oplossing?

“Door alles op ‘cultuur’ te schuiven, kun je ook weglopen voor concrete veranderingen. De toeslagenaffaire had ook concreet tot ander gedrag moeten leiden, zoals het aftreden van de premier. Pas dan zou er eventueel een nieuwe cultuur kunnen komen. Langdurige termijnen van de ministerpresident naast vaak juist te korte zittingsduur van Kamerleden zijn juist deel van het probleem!”

Hoe Zou Een Vernieuwde Cultuur Er Volgens U Uit Moeten Zien?

“Meer echte pogingen om de bevolking aan te spreken. Van der Plas spreekt aan doordat ze concreet is en ergens ook constructief probeert te zijn. (Er zit ook onredelijkheid in, zoals haar ontkennen van de wetenschap.) Regeringspolitici zouden meer hun best moeten doen om hun beweegredenen te laten zien, contact te zoeken met de bevolking, te vertellen waarom ze in de politiek zitten, en niet alleen ‘besturen’ en ‘scoren’.”

Is De Politieke Cultuur Überhaupt Te Beïnvloeden?

“Integriteit en werkelijke overtuiging zijn van belang, die zijn niet makkelijk te behouden in de politiek. Ook zie je dat gemakkelijker aan de flanken van de politiek dan in de regering. Je ziet het bijvoorbeeld eerder bij de PvdD en de BBB dan in de bestuurlijke en carrièregerichte VVD.

Polarisatie en kritiek horen overigens bij de democratie, we zouden ons pas echt zorgen moeten maken als er geen kritiek meer was. Kritiek is ook een teken van werkelijke betrokkenheid en die moet worden gewaardeerd.”

Hoe Ziet U De Rol Van De Sgp In Het Politieke Landschap En Wat Is De Invloed Van De Sgp Op Deze Cultuur?

“Als oudste nog bestaande partij met trouwe aanhang en langzittende Kamerleden neemt de SGP een bijzondere plek in die haar een grotere rol geeft dan alleen op basis van getuigen. Bij de SGP zie ik als kenmerken haar overtuiging en minderheidspositie. Dan ligt de kracht van de SGP eerder in het wijzen op de rechtsstaat, in de bescherming van minderheden en het volgen van de juiste en fatsoenlijke aanpak. Die kracht moet dan niet worden gezocht in een populistische democratie. Kees van der Staaij is weleens ‘het geweten van de Kamer’ genoemd. Het zou jammer zijn als de SGP haar oren te veel laat hangen naar populistische standpunten, doordat een deel van de achterban daarvoor gevoelig is. De kracht van de SGP is een principiële opstelling in de parlementaire democratie.”

Henk te Velde: Te Velde is hoogleraar Nederlandse geschiedenis aan het Instituut voor Geschiedenis aan de Universiteit Leiden. Hij houdt zich onder meer bezig met politieke cultuur, geschiedenis en het debat. Te Velde is medeauteur van Land van kleine gebaren. Een politieke geschiedenis van Nederland 1780-2012.

Meer lezen? Een uitgebreidere versie van dit interview staat op sgp.nl.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen