Amerika als uitzondering

Door veel wetenschappers wordt die kerkelijke teruggang gezien als een welhaast onvermijdelijke consequentie van de moderne maatschappij. Opvallend was daarbij echter wel dat juist een bij uitstek modern land als de Verenigde Staten op dat secularisatieproces een uitzondering vormde. Kerklidmaatschap en kerkgang handhaafden zich daar als een massaal verschijnsel. In het maatschappelijk leven namen de kerken een belangrijke plaats in. Presidenten schroomden niet om op belangrijke momenten de Naam van God op hun lippen te nemen.

Groot aantal alternatieven

Sommige godsdienstsociologen zochten de verklaring van deze uitzonderingssituatie met name in het grote aantal godsdienstige alternatieven dat je in Amerika vindt. De kerkelijke verscheidenheid is daar nog veel groter dan bij ons. Allerlei groepen emigranten brachten immers hun eigen kerken mee. In Amerika ontstonden ook nieuwe religieuze bewegingen als de mormonen en de pinksterbeweging. Als gevolg daarvan was er op godsdienstig gebied keus genoeg. Iedereen kon wel een kerk of samenkomst vinden waar de boodschap en de aankleding van de eredienst hem aansprak en waar hij zich helemaal thuis kon voelen. De vele alternatieven stimuleerden kerken ook om hun samenkomsten zo aantrekkelijk mogelijk te maken. Voorgangers leken soms op religieuze ondernemers die in een aantal gevallen zelfs megakerken exploiteerden.

Mocht je na verloop van tijd de diensten niet meer zo inspirerend vinden of steeds meer bezwaren krijgen tegen bepaalde ontwikkelingen op theologisch of ethisch gebied, dan kon je altijd nog besluiten om voor een andere predikant en een andere kerk te kiezen. Een keuze die wellicht beter aansloot bij je eigen situatie en je aanspoorde om je weer actief in te zetten.

Secularisatie

Wellicht heeft die kerkelijke situatie in de VS samen met het specifieke karakter van de Amerikaanse maatschappij ertoe bijgedragen dat de kerkelijke betrokkenheid daar lange tijd aanzienlijk hoger was dan in Europa. Inmiddels is wel duidelijk dat die uitzonderingspositie van de VS in de westerse wereld minder wordt. Ook dat land seculariseert steeds meer. Zeker de staten aan de oost- en de westkust.

Een halve eeuw geleden was trouwens al duidelijk dat de grote oecumenisch ingestelde kerken terrein verloren. Maar de meer orthodoxe kerken wisten zich toen nog goed te handhaven. Dat is nu anders geworden. Schandalen rond evangelische kerkleiders hebben er geen goed aan gedaan. Datzelfde geldt van de nauwe band van tal van vooraanstaande evangelischen met Donald Trump. Ongetwijfeld stond de boodschap van veel kerken en predikanten ver af van de Bijbelse leer. Maar er was toch nog enig besef van God en godsdienst. Dat werkte door in het maatschappelijk leven. Abortus is in de VS meer dan in West-Europa een strijdpunt gebleven.

Amerika was een christelijk land in de brede zin van het woord.

Wie tot een kerk behoorde en zondags regelmatig naar de kerk ging, vormde daar geen merkwaardige uitzondering. Integendeel, goed burgerschap en actief kerklidmaatschap werden veelal in elkaars verlengde gezien.

Predestinatieleer

Maar het gaat natuurlijk niet om godsdienstigheid als zodanig. Is er in die kerken sprake van een Bijbelse leer of wordt een ander evangelie verkondigd? Voelt men zich verbonden met de gereformeerde belijdenis? Komt het onmisbare werk van Gods Geest in mensenharten openbaar?

Er is weleens gezegd dat de gereformeerde predestinatieleer botst met de Amerikaanse cultuur. Daarin ligt immers de nadruk op het eigen initiatief. Wie zich maar ten volle inzet kan het ver brengen in zijn leven. Van krantenjongen tot miljonair.

Het is inderdaad zo dat veel Amerikaanse kerken en ook allerlei opwekkingsbewegingen een arminiaanse inslag hebben: God heeft je lief en Hij heeft een geweldig mooi plan voor je leven. Maar je moet het zelf wel willen.

Ten diepste geldt echter dat ieder mens een vijand is van vrije genade. Gods verkiezend welbehagen is een bron van ergernis. Hier niet minder dan aan de overkant van de oceaan. ‘Ik zou niet weten waarom het niet voor mij is’, zei eens een catechisant tegen zijn dominee. Maar voor wie in zijn verlorenheid en schuld door God wordt opgezocht, wordt Gods verkiezing een onuitsprekelijk wonder.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen