Wandelend predikant op Flakkee

Behalve de domineesvrouw Barbara van Meerten-Sclülperoord die wij reeds op haar tocht daarheen volgden, heeft de predikant J. Craandijk een bezoek aan Goeree en Overflakkee gebracht. De verschillen tussen beide bezoeken zijn groot. Barbara kwam niet in werkelijkheid naar het eiland maar ontleende haar kennis aan bestaande bronnen. Zij schreef trouwens voor jongelui uit het tijdperk rond 1825.

Craandijks bezoek vond plaats in 1878 Hij kwam er werkelijk! En hij deed dit niet zonder voorsif nauwkeurig te hebben nagegaan wat er zoal aan geografische en aardrijkskundige bijzonderheden betreffende het doel van zijn reis bekend was.

Op deze wijze voorbereid, leverde de tocht een boeiende en gedocumenteerde beschrijving op. Men vindt haar in „Wandelingen door Nederland" van Craandijk en wel in het deeltje over de provincie Zuid-Holland. Behalve een beschrijving bevattende wandelingen ook aardige illustraties. Craandijk wandelde n.1. steeds in gezelschap van de Rotterdamse kunstschilder en tekenaar P. A. Schippers. Wij mogen deze laatste wel dankbaar wezen voor zijn werk. Want niet alleen heeft Schippers tal van plekjes vastgelegd, die nu veranderd of verdwenen zijn, ook wist hij in zijn lithografieën een sfeer te brengen, die volkomen past bij de tijd van hun ontstaan. Bij het bekijken van de prentjes worden wij verplaatst naar een periode van rust evenwel zonder dat de ogen gesloten blijven voor de sociale ellende, welke destijds heerste. Wie was eigenlijk dominee Craandijk ?

Wie was eigenlijk dominee Craandijk ? In het jaar van zijn bezoek aan Goeree en Overflakkee stond hij als doopsgezind predikant in Rotterdam. Voordien had hij enkele jaren te Borne in Twente gestaan en in 1884 ging hij naar zgn laatste gemeente, Haarlem waar hem in 1900 eervol emeritaat werd verleend. Ds Craandijk is overleden In 1912.

Van jongsaf had Craandijk belangstelling voor de historie van zijn land. Speciaal de geschiedenis van kastelen en steden interesseerden hem. Daarover iets naders aan de weet te komen was hem veel waard. Hij schreef in verschillende kranten en tijdschriften en toen de uitgever Tjeenk Willink in Haarlem (voorheen ook doopsgezind predikant) de schetsen bundelen wilde, zodat daardoor met vele aanvullingen een goede beschrijving van Nederland ontstond, was Craandijk hiervoor wel te vinden. De .Wandelingen door Nederland" zijn meermalen herdrukt, nadat zij in de periode 1875-1887 iri afleveringen waren verschenen. Voor lezers met historische interesse hebben zij hun betekenis onverminderd behouden.

Overflakkee als voorbeeld

Toen Craandijk op het eiland was geweest, bleek (|at hij grote bewondering

voor de hier wonende bevolking koesterde. Want hij projecteerde deze mensen tegen de historische achtergrond.

Craandijk wijst op het feit, dat dit vruchtbaar plekje grond, hoezeer ook geïsoleerd van oudsher een krachtige bevolking opleverde. „Op eilanden als dit werd het geslacht opgekweekt van kloeke vissers en zeerobben die op hun geweldige stromen in hun afgelegen polders aan vrijheid gewoon waren geraakt en in hun moeitevolle arbeid ook de geestkracht hadden gewonnen, om haar te dragen de wil en de moed om haar te handhaven. In de harde school hier doorlopen leerde het volk alle ontberingen te verduren, geen gevaren te ontzien en de strijd met een overmachtige vijand evenmin te vrezen als de strijd met de geduchte wateren. Op de pinken en hoogaarsen groeiden de ontembare geuzen die het durfden opnemen tegen de koning van Spanje en zijn onverwonnen veteranen; de onversaagde matrozen die uit oost en west de schatkist gingen halen; de wakkere gasten die met Tromp en De Ruyter de koningsvloten van Frankrijk en Engeland sloegen. En hier is nog altijd het toneel van die ernstige geduldige volhardende arbeid, waaraan de vreemdeling wellicht niet ten onrechte de stroefheid de degeUjkheid, de taaie vasthoudendheid van onze volksaard toeschrijft".

Craandijk geeft wel toe dat de mensen van Overflakkee in dit opzicht niet alleen staan maar hij acht hen toch het voorbeeld, het type van wat voor een groot gedeelte van ons vaderland gelden mag.

Isolement

Behalve de beschrijving van de plaatsen die Craandijk aandoet is het aardig om te lezen van welke vervoermiddelen hij gebruik maakt. Met de stoomboot komt de dominee van Rotterdam in Middeïharnis aan. Hij herinnert dan aan de blijdschap die in Middeïharnis heerste, toen daar in 1842 de eerste stoomboot de haven binnenliep. Want dat betekende een grote verbetering inzake de verbindingen met het vasteland. Niet meer afhankelijk van de wind zou het isolement voor een klein gedeelte zijn opgeheven.

'Overigens lag het eiland nog geïsoleerd genoeg. Openbare middelen van vervoer waren er in Craandijks dagen niet. Rijden over het eiland was duur. Maar Craandijk neemt een „oliewagen" een rijtuig dat toendertijd algemeen gebruik was.

De eerste plaats waar hij de voerman laat stoppen is Sommelsdijk. Vrij uitvoerig is daar zijn relaas. Daarna hobbelt men voort naar Dirksland. Craandijk geeft zijn ogen goed de kost en merkt van alles op over boerderijtypen en meestoven.

In Dirksland stapt men niet af, maar gaat het voorwaarts naar Melissant. De weg wordt minder en stiller. Even stopt men bij de herberg het Fortuin om dan de rit naar Stellendam te vervolgen. Het wordt al donker en na Stellendam komt het vuur van „Goeree" in zicht. Een poosje nog rijden en dominee Craandijk kan afstappen in het hotel De Gouden Leeuw.

Goedereede wordt tot in alle hoeken bekeken en beschreven. De volgende dag komt Ouddorp aan de beurt waarbij de duinen niet ongezien blijven. Weer een dag later begint men de terugreis. Via Stellendam en het Fortuin naar het Sas van Dirksland. Aldaar met de „roeischuit" naar Hellevoetsluis. De dominee — die maar weinig ge

De dominee — die maar weinig gewandeld heeft — gaat met een dankbaar hart en een blocnote vol aantekeningen weer naar zijn Rotterdamse pastorie. Hij heeft niet alles van het eiland gezien maar hij gaf zijn ogen goed de kost!

H. de J.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen