Een regen van geluiden

Enige tijd geleden heb ik weer eens de nodige moed verzameld en ben ik naar een orgelconcert gegaan waar het programma gevuld was met hedendaagse orgelmuziek. "Hedendaags' ' wilde in dit geval zeggen dat de geprogrammeerde orgelwerken dateerden uit de periode 1950 tot 1986. Ik moet eerlijk toegeven dat het niet de aangekondigde muziek was die mij drong de gang naar de kathedraal te maken. Deze soort muziek heeft de liefde van mijn hart niet. Wanneer je echter pluriformiteit in muziekopvatting huldigt, hoort daar ook de hedendaagse muziek bij. Daarbij dient zich dan wel meteen de probleemstelling aan van de wijze waarop je deze muziek waarneemt, ernaar luistert, deze kunt begrijpen en de zin die je eraan kunt geven. Welnu, de toelichting bij het desbetreffende programma hielp de luisteraar, en dus ook mij, aardig op weg

Onbeheersbaar
Leest u mee:,,De muziek die de luisteraar opvangt, is niet meer de uitbeelding of voorstelling van gevoelens of ideeën, maar een chaotische warreling van klankstromen, uitgezonden door veraf gelegen of nabije bronnen. "Ik koos dus een zitplaats bij de nabije bron: met gezicht op het orgel, in het middenschip van de kerk. De programmatoelichting vertelde nog meer. ,,In een traditionele muziekuitvoering wordt orde geproduceerd, orde die kan worden opgevangen door de luisteraar. De muziek valt samen met een planmatige organisatie van klanken, ondergeschikt aan een idee en ondersteund door een emotie." Tijdens dit concert diende de luisteraar niet van dit idee uit te gaan, zo viel verder uit de toelichting op te maken.,,De uitgevoerde muziek is een proces: onbeheersbaar en veranderlijk, zoals het leven zelf. Noch de luisteraar, noch de componist kan het werk nog benaderen als iets wat je kan vatten, begrijpen, duiden of inkapselen; hij wordt opgenomen in de situatie van het proces zelf. Het werk ontglipt aan de componist: hij wordt machineconstructeur, in plaats van machinist'achter' de uitvoering. Hij bouwt enkel een abstracte klankmachine waarin het spel plaatsgrijpt."

Chaos
Deze,, oerchaos der geluidswereld" komt uit de pen van de Amerikaan John Cage, wiens ideeën verweven zijn met de filosofie van het Zen-Boeddhisme. Hoe deze muziek klonk? Als een regen van geluiden die snel of langzaam, hard en zacht, willekeurig neerdaalt. Kortom: een exploitatie van willekeur. Niets telde dat ritme, melodie en harmonie heet in de muziek. Ik voelde me opgenomen in een labiele wereld waarin van alles kan gebeuren. Het resultaat onderging ik in een soort van waakzame verdoving. Van gierende klankcomplexen werd ik meegevoerd naar teder getokkel, flessengerinkel, gesis, morse-seinen, klokgelui, dof gemurmel, vermengd met het geluid van een naderende locomotief. Voor mijn gevoel maakte het eigenlijk geen verschil welk werk van welke componist er op een gegeven moment de ruimte vulde. Of het nou Cage, Xenakis, Kagel, Ligeti, Brown, Schönberg of Stockhausen was.

Absurd
Mijn buurman herinnerde mij aan de woorden van. muziekjournalist Reichenfeld. Thuisgekomen heb ik ze nagezocht:,,Het is absurd wat er gebeurt'', schrijft hij na het beluisteren van Mauricio Kagel, ,,doch zo absurd, datje er volslagen door in beslag wordt genomen." Met het eerste wil ik instemmen, van het tweede heb ik niets gemerkt. Of had ik moeten denken vanuit andere bewustzijnsvormen, andere tijdsopvattingen, andere gods-beelden misschien? Eén ding liet mij niet los. Opgenomen in deze muziek voelde ik mij op de drempel van de volstrekte chaos. Op deze wijze gaat muziek over in ontbinding, spelenderwijze.,,Deze muziek is een afspiegeling van onze afschuwelijke, agressieve tijd", zei een bekend Nederlands organist. Een ander gaf te kennen er echt wel,,zenuwachtig" van te worden.

Sectarisme
En eerlijk gezegd weet ik niet wat ik aanmoet met wat de hedendaagse componist Ton de Leeuw schrijft in zijn boek "Muziek van de twintigste eeuw": ,,Een heilloos sectarisme beheerst vele geesten, behoudenden en vernieuwers. Oud en nieuw zijn waardebegrippen geworden en men neemt in beide kampen niet de nodige moeite om in de andere wereld door te dringen. De traditie-gebondene begrijpt niets van de duizelingwekkende vluchten die een nieuwlichter kan maken. En deze laatste beseft niet dat er diepe wijsheid kan schuilen in een muziek die eenvoud, evenwichten zelfbeperking tot ideaal gesteld heeft." Wat is eigenlijk hedendaagse muziek? Realiseer ik me wel dat er andere volken op deze aarde zijn, die leven, denken en voelen in termen die totaal verschillend zijn van de onze en hoe dat vertaald kan worden in muziek? Hoe modern is hun muziek?

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen