Jacob Hogenbirk, oefenaar te Huizen

In Huizen heeft de Afscheiding niet veel grond aan de voeten gekregen. Slechts kortstondig is er van 1836 tot 1838 een Afgescheiden gemeente geweest, in de negentiende eeuw richt de kerkgang zich dus voornamelijk op de Oude Kerk. Daar gaan Gods kinderen op naar de bediening van het Woord en komen zij samen in gezelschap. Onder hen is Jacob Hogenbirk, die in de Oude Kerk van Huizen kerkt en op zijn gezelschap op zondagavond met regelmaat oefent. Van hem is een vijftal oefeningen bekend, die in druk bij Fisscher, Kemmer en Kemink en Zoon te Utrecht verschenen zijn. Het gezin HogenbirkJacob Hogenbirk is geboren op 11 juni 1793 te Huizen. Zijn vader Elbert oefent het beroep van schoenmaker uit en zijn moeder is Jannetje Ides Broer. Het kind wordt ten doop gehouden in de Oude Kerk van Huizen op 16 juni van dat jaar. Predikant in deze tijd is ds. Didericus van den Ham, die Huizen dient van 1773 tot zijn overlijden in 1797.Jacob heeft zijn vader niet gekend, deze overlijdt op 10 februari 1794 te Huizen op de leeftijd van 32 jaar. Hij wordt dan ook opgevoed door zijn moeder Jannetje Ides, die zelf afkomstig is uit Twisk.De jongen leert het werk van schoenmaker uit te oefenen. Hij treedt op 6 februari 1815 in het huwelijk met Willemijntje van Dorssen, wier vader ook schoenmaker is. Zij is eveneens in 1793 geboren te Huizen. Hun kinderen zijn: Adriaantje (1815-1902), Elbert (1816-1846), Dirk (1818-1888), Hendrik (1819-1904), Jannetje (1821-1823), Jan (1823-1830), Dirk (1824-1892), Johannes (1826-1890), Jacob (30 oktober 1828 - 12 november 1828) en Jacob (1829-1889). Het gezin woont op het Ondereind. Op 12 augustus 1842 verliest Jacob zijn dierbare echtgenoot ‘in de Heere, aan een zeer smartelijk accident’. Van zijn godzalige grootmoeder mag Jacob zeggen dat zij Boven is. Ook van ‘een ander nog een kind van dertien dagen’. En: ‘Ik mag er een van bijna twee jaar in den hemel hebben, bij welks sterven ik altijd maar moest zeggen:‘Leent Hij ons ooit eenig goed,Het is uit goedheids overvloed.Dies wij Hem te danken schuldigZijn, en neemt Hij het ons weer afNiet te dragen ongeduldig,Want het gaat tot Hem, dien ’t gaf;Het gaat weer tot den Oceaan,Daar het eerstlijk kwam van daan.’Verder één van ruim zeven jaar, die voor zijn sterven zei ‘liever bij de Heere Jezus in de hemel te zijn, dan bij zijn ouders op aarde te blijven’ en ‘voor vier jaar onze echtgenote, die met Psalm 130 naar de hemel is gegaan, die zoveel blijken van genade gaf op haar doodsbed dat zij onvergetelijk zijn.’Aaltje Vos‘Geboren uit zeer aanzienlijke ouders en uit een vroom geslacht,’ dat is wat Jacob Hogenbirk zegt over zijn tweede vrouw Aaltje Vos. Zij is geboren op 21 augustus 1790 te Huizen en ‘werd in den doop aan een drieënig God opgedragen, en naar een vroom mens genoemd, een licht in de genade.’ Ouder geworden, gaat zij met haar moeder mee naar de vromen. Als zij 19 jaar oud is, komen haar met kracht de woorden in het gemoed: ‘Ik heb u liefgehad met een eeuwige liefde.’ Kort daarna ‘kreeg zij een gezicht in Mattheüs 24, hoe de discipelen tot Jezus kwamen om Hem de gebouwen des tempels te tonen, en Jezus tot hen zeide: “Er zal niet een steen op de ander gelaten worden, die niet zal afgebroken worden.” Waarin zij zag niet alleen een afbreking van de tempel, maar van al de huizen, ja van de ganse wereld, en van zichzelve door de dood. En waar dan heen met haar arme ziel, en verloren toestand voor de eeuwigheid!’Hogenbirk: ‘Zulk een ontdekking bleef niet verborgen, maar werd onder de vromen bekend. Sommige kwamen bij haar, en raadden haar, dat zij het verkeer, dat zij had met iemand, die omtrent dood en eeuwigheid niet onverschillig was, af te breken. Maar een tere en verstandige vrome, die een zielsvriendin van haar moeder was gaf haar een andere raad, en zeide: dat behoefde niet, want het huwelijk was een goddelijke instelling, maar zij moest zich wachten, dat zij de eerste zegen van het huwelijk niet verzondigde.’Later is zij dan ook in het huwelijk getreden, waarin zij al vroeg ondervond wat Paulus zegt: ‘Zulken zullen verdrukking in het vlees hebben.’ Hogenbirk: ‘Tegenspoeden, zware verlossingen bij de dood af, en andere onheilen was zij onderworpen. Evenwel werd haar ziel zeer verkwikt, daar zij zag dat de Heere in haar man werkte, hoewel zij zelf in een weg van bekommering voor haar eigen ziel werkzaam bleef, zonder voldoening voor haar schuld. Eindelijk kreeg haar man een bloedspuwing, waarop de dood volgde. Voor zijn dood kwam hij tot het volle licht, waartoe ds. G.H. Nibbelink het middel was. Dit was wel een grote troost voor haar, maar toch een treurig sterfgeval. Zij, dertig jaren oud zijnde, bleef over als een bedroefde weduwe met zes kinderen, waarvan de meesten te jong waren om het grote verlies van hun vader te beseffen, te meer daar zij nu brodeloos waren.’Na het overlijden van haar echtgenoot Klaas Kooij sterft een maand later haar godvruchtige moeder Zwaantje Deetman. De familie besluit om de kinderen over de gezinnen te verdelen en Aaltje trekt bij haar vader in. Nog voordat zij haar huis verlaat, volgt zij de raad op van een vrome vrouw (Doortje). Deze vrouw heeft gezegd dat, als zij eens in een moedeloze bui is, zij de Bijbel moet opslaan, dan zal het van boven vallen. Juist slaat zij de Bijbel open en leest Hebreeën 13 vers 5: ‘Ik zal u niet begeven, noch Ik zal u niet verlaten.’ Daardoor wordt ze zo bemoedigd, dat ze zelf helpt haar goederen uit het huis te dragen. ’s Avonds zegt haar vader tegen haar: ‘Nu zijt gij gelijk aan Naomi, vol toogt gij weg en ledig komt gij weder.’ Haar kinderen kunnen niet bij haar wonen en ook een broer met vier jonge kinderen komt na een half jaar bij zijn vader wonen nadat zijn vrouw gestorven is. Het leven is zwaar: overdag moet zij hard werken en houdt ze de nacht ‘om te wenen’. In deze weg van druk leert zij haar Zaligmaker kennen. Maar als ook haar vader sterft, moet ze haar ouderlijk huis verlaten. De Heere spreekt evenwel tot haar ziel met Psalm 121. Ze leeft daarna als een stille weduwe.‘En ziet, het was een droom’Jacob Hogenbirk - een half jaar weduwnaar - komt begin van het jaar 1843 vanwege galkoortsen op bed te liggen. Hij mag getuigen dat de Heere uit- en inwendig goed voor hem is. Hij ondervindt vier weldaden van de Heere: 1. Zijn zoon hoeft de dienstplicht niet te vervullen. 2. Zijn zoon raakt hij kwijt in de ‘ingewanden Gods’. 3. Een vrouw komt voor zijn bed, in hoge bekommering; zij heeft al licht in de weg der verzoening en met haar schuld de toevlucht tot Jezus genomen. Als zij de kamer verlaat, kent Jacob haar als een geliefd kind van God, want zij komt tot volle ruimte. 4. Hij ziet dat die weduwe en hijzelf een lijk begraven, dat zij er beiden achter lopen en een betrekking op elkaar krijgen. ‘Ik ontwaakte, en zie het was een droom.’Jacob constateert dat het klopt dat beiden hun dierbare begraven hebben. ‘Maar eer die droom zijn vervulling had, waren er wat instrumenten tot afbreking, die voor ons beiden tot beproeving waren; waaruit wij leerden, dat de Heere een iegelijk zijn huisvrouw als met Zijn hand toebrengt. Wij kwamen in een trouwverbond, en werden plechtig ingezegend den 18 augustus 1844.’ Over zijn tweede huwelijk zegt Jacob Hogenbirk: ‘Wij leefden dan samen, met onze kinderen genoeglijk, en verkeerden met Gods volk, voor wie ons huis en hart openstonden. En wat voor haar het grootste wonder uitmaakte, was dat zij zondagsavonds aan mijn zijde zat als ik oefende. Zij had mij vroeger wel met zegen gehoord, maar mij nooit gesproken.’Zoon ElbertElbert Hogenbirk wordt op 26 december 1816 geboren. Evenals zijn vader wordt hij schoenmaker van beroep. Hij trouwt op 22-jarige leeftijd met Beerdje Cornelissen. Jacob heeft al werkzaamheden over zijn zoon Elbert voor diens geboorte en zegt dat ‘hij in zijn geboorte zijn hoop en verwachting was, hij mocht een zaad Gods zijn’. In zijn opgroeien is de jongen begiftigd met een groot verstand ‘in de bevatting van natuurlijke zaken en ook in de letter van de waarheid’. Hij bezoekt met zijn vader de gezelschappen van Gods volk, ‘doch in de laatste jaren zijns levens, toen hij buiten mijn opzicht was, koos hij tot mijn smart een ander volk, toen waren de lieden der wereld zijn vrienden.’In 1845, ‘het verleden jaar’ overvalt Elbert een zware ziekte tot nabij de dood, maar ‘hebben wij hem over het gevaar dat er was geen woord horen spreken.’ Hij hoopt alleen maar op herstelling en wordt ook bijna genezen, ‘totdat hij nu wederom ongesteld werd en twaalf dagen voor zijn dood een gezicht kreeg van zijn schuld en van een verlopen genadetijd, die hij in de dienst der wereld had doorgebracht, zodat hij toen maar uitriep: “Och, dat mijn hoofd water ware en mijn ogen een springader van tranen”; want de Heere liet het hem ordentelijk zien waar zijn schuld in lag en daagde hem voor Zijn gericht, uit Maleachi 4 vers 1: “Want ziet, die dag komt, brandende als een oven, dan zullen alle hoogmoedigen, en al wie goddeloosheid doet, een stoppel zijn, en de toekomstige dag zal ze in vlammen zetten, zegt de HEERE der heirscharen, Die hun noch wortel, noch tak laten zal”.’Voor Elbert is er geen andere verwachting dan verloren gaan, Hogenbirk: ‘Zijn tijd was voorbij, hij riep uit: “Ik heb roepstemmen genoeg gehad van binnen en van buiten,” en daarom was Zijn vonnis rechtvaardig. Daar schoot niets over, dan dat hij zo blij was, dat hij met zulk een rechtvaardig God te doen had, Die hem uit liefde tot Zijn deugden moest straffen en o, dat billijken van Zijn vonnis, en die blijdschap en liefde, dat God zo was en niet anders, was een wonder om aan te horen.’ Zijn vader heeft ook weergegeven dat Elbert verklaart dat hij, ‘toen hij acht jaren oud was’, ‘eens zoveel liefde Gods aan zijn ziel ondervonden had, dat hij zich niet bedwingen kon van tranen onder het noemen van woorden, in het nagebed mijner oefening uitgesproken: “Niet ons, o HEERE!, niet ons, maar Uw Naam geef eer, om Uwer goedertierenheid, om Uwer waarheid wil”; en dat had hij nog eens gehad toen hij dertien jaren oud en alleen in het veld was, dat hij weggesmolten was in de liefde Gods, en dat zijn ziel vervuld was geworden met ontzag en eerbied voor die God.’ Hogenbirk: ‘Dat gaf mij veel hoop voor zijn bekering, te meer, daar al zijn wijsheid nu dwaasheid geworden was.’Rijp voor de genadeElbert kan nu zeggen dat hij een eindpaal aan zijn zondenweg en een begin aan een andere weg gevonden had: ‘Evenwel bleef hij in het recht van God liggen, en dat zo lief en teder, dat hij niet durfde bidden om eruit te komen, omdat hij bang was dat hij de ene deugd door de andere zou schenden; dus de Heere moest met hem doen naar Zijn Goddelijke vrijmacht. Hij had niets te zeggen, daarop kreeg hij een dierbare belofte: “Ik zal u oprichten en stellen u tot een pilaar en vastigheid in Mijne woning.” En toen dacht hij dat hij beter zou worden. Ik zeide: Dat kan tweeërlei verklaring hebben, hier en hiernamaals, voor de tijd en voor de eeuwigheid. Wij laten de uitkomst aan de Heere over, wij zullen zien.’Hogenbirk vervolgde het verhaal over zijn zoon met de woorden: ‘Hij durfde er ook niet om te bidden, tot de Heere hem vrijmoedigheid gaf om ervoor te vragen, die hij kreeg aan zijn gemoed, uit Psalm 81 vers 12: “Opent uwen mond, enz.” Toen zei hij: ‘Ik mag erom vragen, maar het is een verbondsbelofte.’ Ook zei hij: ‘Als ik mocht beteren, dan moet mijn huis met vromen komen om Zijn Naam te verheerlijken, want dat volk is nu mijn volk. En als ik dan eens bekeerd mag worden, dan zullen wij eens zingen: “Ik zal eeuwig zingen van Gods goedertierenheên”.’Eens, als het werk in zijn zoon verdonkert, vraagt Hogenbirk aan zijn zoon hoe het is. Hij antwoordt: ‘Ik heb eens mogen vragen om uit dat recht te komen, want daarin moet ik sterven, de Heere treedt niet toe en daarom is er een gewisse dood voor mij, maar ik houd Hem in Zijn liefde vast.’ Waarop een kind van God hem aansprak en zeide: ‘Daar is een andere weg.’ ‘Ja maar’, riep hij, ‘ik ben gans melaats.’ ‘Wel’, zei Gods kind, ‘dan zijt gij rijp voor de genade.’ ‘O’, riep hij uit met verbrokenheid des harten, ‘mocht ik Zijn voeten maar eens kussen.’ ‘O’, riep Gods kind, ‘houd maar aan, Hij zal gewis komen, Hij is al op weg, ik gevoel het aan mijn gemoed, Hij zal niet achterblijven.’ Hij kwam ook diezelfde dag.’Jacob wordt bij zijn zoon geroepen en als hij bij hem komt, is het ‘als een vlak veld’. Hogenbirk: ‘De Heere was hem voorgekomen: “Ik gedenk uwe zonden niet meer, en Ik zal in eeuwigheid niet toornen of schelden, want Ik heb u liefgehad met een eeuwige liefde en getrokken met goedertierenheid, en die Ik nu liefheb, die bestraf en kastijd Ik.”Elbert mag nu aangeven: ‘Nu zoek ik naar mijn schuld, maar ik vind ze niet, ik mag er ook niet aan doen, daar is geen vrees voor mijn dood en graf, ik gevoel een fontein, die overvloedig is in Hem; in de Heere is kracht, meer dan ik kan meedelen.’ Hogenbirk: ‘Ik zeide toen: ‘Nu zijt gij mijn vermaak, o, wat zal het zijn voor mij en al Gods volk, als gij nu eens hersteld mocht worden.’ ‘Och neen’, was zijn antwoord, ‘ik wil liever sterven.’ Ik zeide wel: ‘Gij zijt nog zo jong.’ ‘Liever jong gaan sterven’, zei hij, ‘want wat is twintig jaar des levens en dan ben ik twintig jaar vroeger in de hemel, want ik heb een afkeer van de wereld, mijn vermaak is boven’.’Het stervenDe dag daarop vraagt Elberts vrouw of hij wil bidden om bij zijn vrouw te mogen blijven omdat zij in een droevige omstandigheid verkeert en ‘Wat zal ik beginnen als ik u moet missen?’ ‘Och’, antwoordt hij ten aanhoren van zijn broer en zuster: ‘Ik had wel gewild, dat de Heere mij verleden nacht al had te huis gehaald, maar ik hoop, dat Hij het nu in deze aanstaande nacht doen zal, ik zal er Hem eens om vragen, ja, ik zal Hem lastigvallen en Hij zal het wel doen, Hij zal mij wel horen.’Zo gebeurt het ook, de nacht komt aan en Elbert zegt: ‘Ik ga naar boven, vader! Wees maar niet bedroefd als anderen, die geen hoop hebben. En vader, Hij heeft het straks nog eens vernieuwd: “Ik heb u liefgehad met een eeuwige liefde en daarom getrokken met goedertierenheid”.’ Jacobs reactie daarop: ‘Dan zullen wij ook samen eeuwig dien God groot maken en verheerlijken, met uw moeder, die nu al boven is, en met deze, die hier staat, en wat zal dat zijn!’ Hij schrijft: ‘Ik zag hem aan als een lieveling Gods.’ ‘O’, riep hij, ‘Ik zie de hemel al open, en de engelen Gods dalen al halfweg neder om mij te halen, het is wel een grote reis, maar ik behoef hem niet alleen te doen, vader! Daar is de oprichting, ik ga naar boven, ik ben als Bunyan, die zijn pak verloor.’Het moment komt dat Jacob van zijn zoon afscheid moet nemen. De stervende geeft aan zijn vrouw nog door dat de aankomende baby naar hem genoemd moet worden en dat zijn vrouw de kinderen iedere keer goede nacht moet zoenen. Het is Jacob die tegen zijn zoon zegt: ‘Wat zijt gij rijk! Ik wil uw verwachting voor geen koningstroon overgeven. O, wat een schat van rijkdom.’ ‘O ja, vader’, is het antwoord, ‘ik ben rijker dan de keizer van Tarsis, want ik zal aanstonds zingen: “Komt Jehova’s lievelingen; wilt nu zingen.” En gij moet maar zingen als de laatste adem eruit is: “Zingt nu blij te moe, ’t machtig Opperwezen, enen lofzang toe. Om ons heilgenot, worde Jakobs God met gejuich geprezen”.’Zo nadert het einde, terwijl Elbert voortdurend naar boven wijst. Daarna vouwt hij zijn handen samen en ontslaapt in de Heere. Zijn vader houdt zelf een ‘lijkoefening’ die in 1861 in druk verschijnt.De jaren daarna zijn niet ongezegend in het gezin van Jacob en Aaltje: twee van de kinderen van Aaltje komen tot bekering. Aaltje mag de leeftijd van ruim 79 jaar bereiken, ze ontslaapt - zo vermeldt de titelpagina van de lijkoefening – ‘in den Heere, 27 september 1869, in den ouderdom van ruim 79 jaren’. Deze lijkoefening spreekt Jacob Hogenbirk uit op 17 oktober 1869. In die 25 jaren, zegt Jacob over zijn tweede huwelijk, ‘was de Heere onze Leidsman door de woestijn. Vlak voor haar sterven had zij tot één van haar kinderen gezegd: ‘Hoe kom ik de weg nog over?’ ‘Wel moeder’, antwoordde hij, ‘daar is er geen een voor de Jordaan gebleven, de Heere zal er u ook wel overbrengen.’Jacob overleeft Aaltje ruim een jaar: hij sterft in de leeftijd van 77 jaar in de nacht van 16 december 1870 om half twee 1870 te Huizen.De oefeningenKennelijk is er bij de vrienden van Jacob Hogenbirk vraag naar wat hij verkondigd heeft. Er verschijnt een viertal brochures met een vijftal oefeningen in druk. In 1861 geeft uitgever J.J.H. Kemmer de lijkoefening over 1 Thessalonicenzen 4:13 en 14 uit bij gelegenheid van het overlijden van Elbert Hogenbirk. In hetzelfde jaar verschijnt bij Kemink en Zoon te Utrecht een oefening over Zefanja 3:8, uitgesproken op 17 februari 1861 in de gemeente Huizen. Deze uitgave verschijnt ter gelegenheid van de watersnood in een gedeelte van ons vaderland en ten voordele van de armen te Huizen. In 1869 geeft A. Fisscher te Utrecht een oefening uit over Zacharia 4 vers 10, uitgesproken op 11 november 1866. En in 1870 komt er nog een brochure bij A. Fisscher te Utrecht uit, met daarin de twee lijk-oefeningen over Psalm 116:15 ter gelegenheid van het overlijden van zijn vrouw Aaltje Vos en over Lukas 16:22 en 23, ter gelegenheid van het overlijden van Dillijaantje van der Hulst.

Uitgebreid zoeken

Uitgebreid zoeken

Standaard operator

Zoekwoorden

Datum

Bronnen

Jacob Hogenbirk, oefenaar te Huizen

Artikel niet beschikbaar

Bekijk de hele uitgave van woensdag 1 december 2021

Bekijk de hele uitgave van woensdag 1 december 2021

Ook interessant voor u